Sinema Anlatısında Metaforik Anlam Yaratma Çabası

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 65 - 80, 30.06.2021

Melek Özkar

Öz

İnsanlık farkında olsun ya da olmasın pek çok kez bir durum, olay ya da nesneden metafor üretir. Bu metafor ya sahip olunan bilgilere ya da sahip olunan deneyimlere bağlı olarak zihinsel bir işlem sonucu ortaya çıkar ve bir anlatı çerçevesinde insanlığa aktarılır. Anlatı bir çeşit taklittir ve bu taklit sanat yoluyla ifade edilebilir. Her bir sanat türü, taklidi kendi dilinde ortaya koyar. Sanatta taklit kimi zaman diegetik yani öyküleme yoluyla kimi zaman da mimetik yani gösterme yoluyla yansıtılabilir. Sinema da bir sanat türü olarak anlatı kavramı altında ele alınabilir. Sinemada anlatı denildiğinde beş unsur ön plana çıkar; olay örgüsü, neden-sonuç, zaman, mekân ve karakter. Bu anlatı unsurlarının ortaya çıkmasında sinemanın kendi dilini kullanılması önemlidir. Çalışmanın amacı, metafor ve anlatı kavramlarının neler olduğunu açıklığa kavuşturarak, bir filmde metaforik bir anlam oluşturmada anlatı unsurlarının nasıl etkili olduğunu ortaya çıkarmaktır. Çalışmada, anlatı analizi metodolojisi kullanılmıştır. Metodoloji aşamasında yönetmenliğini Ufuk Bayraktar’ın yaptığı Kümes (2015) adlı Türk filmi, metaforik bir anlam içermesi nedeniyle anlatı analizi kapsamında çözümlenmiştir. Analiz sonucunda, her bir anlatı unsurlarının amaca uygun kullanılan metaforik bir anlam ortaya çıkarmada etkili olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Metafor, Anlam, Anlatı, Sinema, Kümes

The Effort To Make Metaphoric Meaning In Cinema Narrative

Öz

Humans often produce metaphors from a situation, an event or an object whether or not they are aware of it. This metaphor emerges as a result of a mental process depending on the knowledge or experiences and is transferred to humanity within the framework of a narrative. A narrative is a form of imitation, and this imitation can be expressed through art. Each type of art reveals imitation in its language. Imitation in art can sometimes be reflected diegetically, that is, through narration, and sometimes through mimetics, that is to say, showing. Cinema can be considered under the concept of narrative as an art type. When discussing narrative in cinema, five elements come to the fore; plot, cause, effect, time, space, and character. It is important to use cinema’s language in the emergence of these narrative elements. The aim of the study is to clarify the concepts of metaphor and narrative, and also to reveal how narrative elements are effective in creating a symbolic meaning in a film. The narrative analysis methodology was used in the study. During the methodology phase, the Turkish movie Kümes (2015) directed by Ufuk Bayraktar, was analyzed within narrative analysis due to its symbolic meaning. As a result of the analysis, it has been seen that each narrative elements are effective in revealing a metaphorical meaning when they are used appropriately.

Anahtar Kelimeler

Metaphore, Meaning, Narrative, Cinema, Kümes

Kaynakça

• Adanır, O. (2003). Sinemada Anlam ve Anlatım. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Aristoteles. (2007). Poetika. (S. Rifat, Çev.) İstanbul: Can Yayınları.
• Aytaş , M. (2020). Televizyonda Görsel Tarih Yazımı. Konya: Literatürk Academia.
• Barcelona, A. (2003). Introduction The Cognitive Theory of Metaphor And Metonym. A. Barcelona (Dü.) içinde, Metaphor And Metonymy At The Crossroads: A Cognitive Perspective (s. 3). Berlin: Mouton de Gruyter.
• Becerikli, R. (2020). Türk Sinemasında Anlatı ve Karakter Açısından Birey. İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Booth, W. C. (2012). Kurmacanın Retoriği. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bordwell, D., & Thompson, K. (2012). Film Sanatı. (E. S. Ertan Yılmaz, Çev.) Ankara: Deki Basım Yayım.
• Can, A. (2018). Kısa Film. Konya: Atlas Akademi Yayınları.
• Chatman, S. (2009). Öykü ve Söylem. (Ö. Yaren, Çev.) Ankara: Deki Basım Yayım.
• Demir, G. Y. (2015). Çevirenin Önsözü. M. J. George Lakoff içinde, Metaforlar Hayat, Anlam ve Dil (s. 9-20). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Duman, M. A. (2019). Retorikten Belâgate Mecazdan Metafora. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Ersümer, A. O. (2013). Klasik Anlatı Sineması. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Gezer, S. (2018). Sinema Filminde Anlatı Kuramı ve Diriliş'te Anlatı. H. A. S. Ruken Öztürk içinde, Perdeyi Aralamak (s. 15-38). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Güven, A. (2014). Gezi'nin Dili: Göstergebilimsel Bir İnceleme. İnsan&İnsan(2), 19-29.
• Kozloff, S. (2018). Anlatı Kuramı ve Televizyon. J. Ö. Dirlikyapan içinde, Tür Kuramı Temel Metinler (C. D. Tasouji, Çev., s. 286-327). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Kövecses, Z. (2002). Metaphor A Pratical Introduction. New York: Oxford University Press.
• Lakoff , G., & Johnson, M. (2015). Metaforlar Hayat, Anlam ve Dil. (G. Y. Demir, Çev.) İstanbul: İthaki Yayınları.
• Mücevher, M. H. (2020). Anlatı ve Hayat Hikayeleri Araştırmaları. Süleyman Demirel Üniveristesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(3), 277-295. 05 30, 2021 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/56323/747040 adresinden alındı
• Özçınar, M. (2018). Türk Sinemasının Felsefi Arka Planı. İstanbul: Doruk Yayınları.
• Radman, Z. (1997). Metaphors: Figures Of The Mind. Netherlands: Kluwe Academic Publishers.
• Reisman, C. K. (1993). Narrative Analysis. Newbury Park, Calif.: Sage Publicationsi İnc.
• Reissman, C. K. (2005). Narrative Analysis. Narrative Analysis. In: Narrative, Memory & Everyday Life (s. 1-7). içinde Huddersfield: University of Huddersfield. 5 30, 2021 tarihinde http://eprints.hud.ac.uk/id/eprint/4920/ adresinden alındı
• Sart, G. (2015). Anlatı. Y. B. Fatma Nevra Seggie içinde, Nitel Araştırma Yöntem, Teknik, Analiz ve Yaklaşımları (s. 135-145). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sığırcı, İ. (2018). Pierre Loti'nin "Aziyade" Adlı Romanının Metaforik Anlamı Üzerine Bir İnceleme. İ. Şahin, & D. Depe (Dü) içinde, Bir Metafor Olarak Yol ve Yolculuk (s. 159-171). İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Sözen, M. (2008). Anlatı Mesafesi-anlatı Perspektifi Kavramları, Sinematografik Anlatı ve Örnek Çözümlemeler. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 123-145. 11 24, 2020 tarihinde alındı
• Şahan, K. (2018). Kavram Alanlarının Bir Haritası Olarak Metaforlar / Kavram Haritalarını Okuma Projesi: Metaforlar. İ. Şahin , & D. Depe (Dü) içinde, Bir Metafor Olarak Yol ve Yolculuk (s. 11-20). İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Tanyaş, B. (2014). Nitel Araştırma Yöntemlerine Giriş: Genel İlkeler ve Psikolojideki Uygulamaları. Eleştirel Psikoloji Bülteni(5), 25-38. 5 30, 2021 tarihinde https://www.academia.edu/6774133/Nitel_ara%C5%9Ft%C4%B1rma_y%C3%B6ntemlerine_giri%C5%9F_Genel_ilkeler_ve_psikolojideki_uygulamalar%C4%B1 adresinden alındı
• Tepebaşılı, F. (2013). Metafor Yazıları. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Topçu, A. D. (2016). Sinema ve Zaman: Geleneksel (Klasik) Anlatı ve Çağdaş Anlatı Filmlerinde Zamanın Kullanımı ve Anlatısal Yapı İle İlişkileri. A. G. Fatma Dalay Küçükkurt içinde, Sinemada Anlatı ve Türleri (s. 49-94). İstanbul: Vadi Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (2020, 11 16). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. sozluk.gov.tr: sozluk.gov.tr adresinden alındı
• Yeşil, M. (2020). Kategori ve Metafor. İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Yıldızlı, M. E. (2020). Atebetü’l- Hakâyık'ta Ontolojik Metaforlar. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi(50), 97-118.