Sinemada Kahramanın Travması: ‘‘Acıların Kadını’’na Psikanalitik Bir Bakış (Bergen Filmi Örneği)

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 72 - 86, 29.12.2022

Ferdi Candan

Öz

Bu araştırma, Türkiye’de ‘‘Acıların Kadını’’ olarak tanımlanan arabesk şarkıcısı Bergen’in ‘‘Bergen’’ filmi üzerinden anlatılan travmatik yaşam olaylarını, travma teması kapsamında psikanalitik bir bakış açısıyla ele almayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda ‘‘Bergen’’ filmine psikanalitik bir bakış açısıyla yaklaşılarak ana karakterlerin inşasında yararlanıldığı anlaşılan “travma” kavramı çalışmada kullanılan tematik film analizi yönteminin teması olarak belirlenmiştir. Araştırmada film eleştirisi kapsamında ‘‘Bergen’’ filmi, psikanalitik eleştiri yaklaşımıyla okunmuş ve araştırmanın temasını oluşturan travma olgusu tematik film analizi yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmada, ‘‘Bergen’’ filminin ana karakterlerinde bir takım psikopatolojilerin var olduğu, bu psikopatolojilerin travmatik yaşam olaylarından kaynaklandığı ve bu durumun izleyicilerin filme olan ilgisini arttırdığı varsayılmıştır. Bu bağlamda bu araştırma, ‘‘Bergen filminin ana kahramanının travmalarına ilişkin temsillerdeki örtük anlamlar, psikanalik olarak ne anlam ifade etmektedir?’’ sorusuna ve ek olarak ‘‘İzleyicilerin kişisel yaşamları perspektifinde ‘‘Bergen’’ filmi, onların hangi ihtiyaçlarına yönelik özellikler taşıyor?’’ sorusuna yanıt aramaktadır. Sonuç olarak toplumsal ve bireysel sorunların sağaltımı bağlamında ‘‘Bergen’’ filminin travma sineması ile işbirliği yaptığı ve bu işbirliğinin başarılı olduğu söylenebilir. Ana kahramanının travmalarına ilişkin temsillerdeki örtük anlamların çözümlenmesinin okuyucuya zengin bir bakış açısı sunduğu görülmüştür. Ayrıca Bergen’in travmalarının kadınlara yönelik şiddet sorunu ile ilişkili olmasından dolayı bu konuda filmin farkındalık oluşturduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Sinema, Psikanaliz, Psikanalitik Film Eleştirisi, Travma, Bergen

Trauma of the Hero in Cinema: A Psychoanalytic Perspective on "The Woman of Sorrows" (The Case of the Bergen Movie)

Öz

This research aims to deal with the traumatic life events narrated through the film "Bergen" by the arabesque singer Bergen in Turkey, from a psychoanalytic perspective within the scope of the trauma theme. For this purpose, the concept of "trauma", which is understood to be used in the construction of the main characters by approaching the film "Bergen" from a psychoanalytic point of view, has been determined as the theme of the thematic film analysis method used in the study. Within the scope of film criticism in the research, the film "Bergen" was read with a psychoanalytic criticism approach and the trauma phenomenon, which is the theme of the research, was analyzed using thematic film analysis method. This research aims to answer the question of "What do the implicit meanings of the representations of the traumas of the main protagonist of the film Bergen mean psychoanalytically?" and in addition, "What needs does the film "Bergen" meet in the perspective of the personal lives of the audience?'' seeks an answer to the question. As a result, it can be said that in the context of the treatment of social and individual problems, the film "Bergen" cooperated with trauma cinema and this cooperation was successful. It has been seen that the analysis of the implicit meanings in the representations of the main protagonist's traumas offers a rich perspective to the reader. In addition, it can be said that the film raises awareness about the problem of violence against women.

Anahtar Kelimeler

Cinema, Psychoanalysis, Psychoanalytic Film Criticism, Trauma, Bergen

Kaynakça

• Akiş, A. D., Öztürk, E. (2021). Patolojik Narsisizm: Duygusal İstismar ve "Gaslighting" Perspektifinden Kapsamlı Bir Değerlendirme. Artuklu İnsan Ve Toplum Bilim Dergisi, 6 (2) , 1-31. doi: 10.46628/itbhssj.1013622
• Allen, R. (1999). Psychoanalytic film theory. In R. Stam and T. Miller (Eds) A Companion To Film Theory (s.s 123-145). Oxford: Blackwell.
• Beachum, L. (2010). The Psychopathology of Cinema: How Mental Illness and Psychotherapy are Portrayed in Film. Honors Projects.
• Belau, L. (2021). Impossible Origins: Trauma Narrative and Cinematic Adaptation. In Arts (Vol. 10, No. 1, p. 15). Multidisciplinary Digital Publishing Institute.
• Bion, W. R. (2018). Second thoughts: Selected papers on psycho-analysis. Routledge.
• Brand, R. (2009). Witnessing Trauma on Film. In: Frosh, P., Pinchevski, A. (eds) Media Witnessing. London: Palgrave Macmillan. doi: 10.1057/9780230235762_10
• Butler, A. M. (2011). Film Çalışmaları, İstanbul: Kalkedon.
• Candan, F., İlden, S. (2017). ‘‘ A Clockwork Orange’’ Filmi Üzerine Freudyen Kişilik Kuramları Çerçevesinden Psikanalitik Bir Bakış. Muğla: 2. Uluslararası Felsefe, Eğitim, Sanat ve Bilim Sempozyumu Tam Metin Bildiri Kitabı.
• Chu, J. A. (1991). The repetition compulsion revisited: Reliving dissociated trauma. Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training, 28(2), 327.
• Dreman, S. (1991). Coping with the trauma of divorce. Journal of Traumatic Stress, 4(1), 113-121.
• Elm, M., Kabalek, K., & Köhne, J. B. (Eds.). (2014). The Horrors of Trauma in Cinema: Violence Void Visualization. Cambridge: Scholars Publishing.
• Freud, S. (2004), Sanat ve Sanatçılar Üzerine, (Çeviren: Şimal, K.), İstanbul: (3. Baskı)Yapı Kredi Yayınları. Gürbilek, N. (2001). Vitrinde yaşamak. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gürkan, H., & Biga, N. T. (2022). Women’s narratives inhibiting scopophilic and voyeuristic views: woman as the saviour in contemporary Turkish women’s films. Feminist Media Studies, 1-16.
• Hidayat, A.,& Indarujati, I. (2020). An Analysis of Trauma of The Main Character In Room. Ennichi, 1(1). Retrieved from http://ennichi.stba-jia.ac.id/index.php/ennichi/article/vie
• Kalayjian A., Abdolian L.F. (2010) Trauma and the Media: How Movies can Create and Relieve Trauma. In: Gregerson M. (eds) The Cinematic Mirror for Psychology and Life Coaching. New York: Springer, doi.org/10.1007/978-1-4419-1114-8_8
• Kapici, E. P. (2020). Bilim kurgu sinemasında bir anlatı unsuru olarak paralel evren olgusunun sunumu. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ordu: Ordu Üniversitesi.
• Kayır, Ş., İ. (2012). Resim- Sinema İlişkisi Üzerine Deneysel Bir Çalışma; ‘‘Lacan’ın Aynasında Ben’’, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Kuhn, A., & Westwell, G. (2012). A dictionary of film studies. Oxford: Oxford University Press.
• Küpçük, S. (2022). Esengül’ün Trajik Öyküsünü Devralan Buğulu Ses: Bergen. Neşide Dergisi. İstanbul: Avcılar İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü Yayınları, 6(6), 101-103.
• McGowan, T. (2012). Gerçek Bakış “Lacan Sonrası Sinema Kuramı”, Çev. Zeynep Özen Barkot, İstanbul: Say Yayınları.
• McGowan, T. (2015). Psychoanalytic film theory and the rules of the game. USA: Bloomsbury Publishing.
• Monako, J. (2001). Bir Film Nasıl Okunur?. İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Mulvey, L. (1975) ‘Visual Pleasure and Narrative Cinema’, Screen 16(3): 6-18
• Mulvey, L., (1992). Citizen Kane. London: BFI.
• Mulvey, L., (1992). Citizen Kane. London: BFI.
• Mulvey, L.(2009). Visual Pleasure and Narrative Cinema, in Film Theory and Criticism: 7th Edition, ed. Leo Braudy and Marshall Cohen, New York: Oxford University Press
• Narine, N. (2010). Global trauma and narrative cinema. Theory, culture & society, 27(4), 119-145.
• Nelson, K.D. ve Fivush, R. (2004). The emergence of autobiographical memeory: a social cultural developmental theory. Psychological Review, 111(2), 486-511.
• Özden, Z. (2004). Film Eleştirisi, İmge Kitapevi, İstanbul.
• Özden, Z. (2014). Film Eleştirisi Film Eleştirisinde Temel Yaklaşımlar ve Tür Filmi Eleştirisi. İmge Kitapevi, Ankara.
• Özen, Y. (2018). Travma Sonrasi Ortaya Çikan Psikolojik Bozukluklar Üzerine Bir Değerlendirme. The Journal of Social Science, 2(4), 136-159.
• Öztürk E. (2021). Disfonksiyonel aile modellerinden fonksiyonel aile modeline: ''Doğal ve rehber ebeveynlik stili''. Öztürk E., (Eds). Aile Psikopatolojisi. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; p. 1-39.
• Öztürk, E. (2009). Dövüş Kulübü: Çifte Kendilikler, Çifte Yaşamlar. Psike Dergi, 2, 75-83.
• Popplewell, J. F., & Sheikh, A. A. (1979). The role of the father in child development: A review of the literature. International Journal of Social Psychiatry, 25(4), 267-284.
• Sasikumar, A., Nanda, N., & Vijayalakshmi, P. P. (2021). Childhood Trauma: An Analysis Of The Movie Capernaum. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 17687-17691.
• Smith, K. (2019). Inflicted Viewing: Examining Moral Masochism, Empathy, and the Frustration of Trauma Cinema. (Doctoral dissertation, Chapman University).
• Terbaş, Ö. (2013). Sine-masal Dil ve Psikanalitik Eleştiri. ‘‘Sinema ve Psikanaliz Filmler ve Bilinçdışı’’ Derleme Kitap, Derleyen: Özden Terbaş, İstanbul:(2. Baskı) İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Wallerstein, J. S. (1983). Children of divorce: Stress and developmental tasks. In N. Garmezy, M. Rutter (Eds.) & Ctr for Advanced Study in the Behavioral Sciences, Inc, Stress, coping, and development in children (pp. 265–302). Johns Hopkins University Press.
• Weinmann, A. O. (2017). Sobre a análise fílmica psicanalítica. Revista Subjetividades, 17(1),1-11.
• Yılmaz, M. & Candan, F. (2018). Psikanalitik Bir Kavrayış ile “Kelebek Etkisi” Serisi: Dissosiyasyon Dehlizlerinde Dolaşan Ana/Vaka Karakterlerin Çekici Öyküsü. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (4) , 2407-2431.
• Yılmaz, M., Candan, F. (2019). Psikanalitik Öğeler İle ‘‘The Witch (Cadı)’’ı Okumak. Güzel Sanatlarda Güncel Akademik Çalışmalar. Mehmet Yılmaz (Eds). IVPE.
• Yuliana, E., Sutrisno, B (2019). Post-Traumatic Stress Disorder of the Main Character in “Wild” Movie Directed by Jean-Marc Vallee . Journal of English Language and literature, 4(2), 74-81. Doi: 10.37110/jell.v4i02.83
• Yücel, A., Uğur, U. (2018) Resim Ve Sinema Renk İlişkisinin Film Afişlerine Yansıması. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 8(2), 247-259.
• NTV, (15.04.2022). Bergen Kimdir? (Acıların Kadını Bergen’in Hayat Hikayesi). https://www.ntv.com.tr/biyografi/bergen-kimdir-acilarin-kadini-bergenin-hayat-hikayesi ,gXRrmEyiAEWJymjhs6NV_A , Erişim Tarihi: 15.04.2002