Film Biterken: 1980 Sonrası Türkiye Sinemasında Yeşilçam'ın Çöküşünün Temsili

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 136 - 152, 31.12.2023

Dilara Balcı Gülpınar

https://doi.org/10.59280/film.1290715

Öz

Türkiye’de sinemacılığın duraklaması ve gerilemesi, 1970’li yıllardan başlayan uzun bir zaman dilimini kapsamakta; ekonomik, siyasi, sosyo-kültürel pek çok nedene dayanmaktadır. Yerli filmciliği bunalıma sürükleyen sebepler 1980’li yıllardan itibaren sinema yazarları ve akademisyenler tarafından tartışılmış, ancak Yeşilçam’ın son yıllarında arka arkaya çekilen filmlerde çöküş sürecinin nasıl temsil edildiği analiz edilmemiştir. Bu çalışmada 1980’li yılların ikinci yarısında, sinemanın içine düştüğü bunalım yıllarının travmatik etkisiyle birçok filmin çekildiği; bu filmlerde geçmişle hesaplaşan yönetmenlerin Yeşilçam’ın çöküşünün nedenlerini analiz ettikleri ileri sürülmüştür. Çalışmada 1987-1990 aralığında çekilmiş beş film olan Hayallerim Aşkım ve Sen (Atıf Yılmaz, 1987), Gece Yolculuğu (Ömer Kavur, 1988), Hiçbir Gece (Selim İleri, 1989), Filim Bitti (Yavuz Özkan, 1989) ve Aşk Filmlerinin Unutulmaz Yönetmeni (Yavuz Turgul, 1990) betimleyici tematik analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Çalışmanın amacı bu filmlerde 1980’lerin sinema ortamının nasıl temsil edildiğini incelemek; geçmişe özlem duyan sinemacıların Yeşilçam’ın “altın çağı”nı nasıl betimlediklerini tartışmak ve sinemanın geleceğine yönelik kaygılarını çözümlemektir.

Anahtar Kelimeler

Yeşilçam, Türkiye Sineması, Film Endüstrisi, 12 Eylül 1980 Darbesi, 1980’ler Sineması

When the Film Ends: Representation of the Collapse of Yeşilçam in Post1980 Turkish Cinema

Öz

The stagnation and decline of filmmaking in Turkey covers a long period of time starting from the 1970s and is based on many economic, political, socio-cultural reasons. The reasons that led domestic filmmaking to depression have been discussed by film critics and academics since the 1980s, but how the collapse process was represented in the films shot back-to-back in the last years of Yeşilçam has not been analyzed. In this study it has been suggested that, in the second half of the 1980s many films were shot with the traumatic effect of the depression years in which cinema fell into and directors who deal with the past in these films analyze the reasons for the collapse of Yeşilçam. In the study, five films shot between 1987 and 1990 are analyzed by descriptive thematic analysing method: Hayallerim Aşkım ve Sen (Atıf Yılmaz, 1987), Gece Yolculuğu (Ömer Kavur, 1988), Hiçbir Gece (Selim İleri, 1989), Filim Bitti (Yavuz Özkan, 1989) and Aşk Filmlerinin Unutulmaz Yönetmeni (Yavuz Turgul, 1990). The aim of the study is to examine how the cinema environment of the 1980s is represented in these films; to discuss how filmmakers longing for the past portray Yeşilçam's “golden age” and to analyze their concerns about the future of cinema.

Anahtar Kelimeler

Yeşilçam, Turkish Cinema, Film Industry, The Coup of September 12 1980, Cinema of the 1980s

Kaynakça

• Abisel, N. (2005). Türk Sineması Üzerine Yazılar. Ankara: Phoenix.
• Alper, E. ve Atam Z. (1996). 1990lı Yıllar ve Türk Sineması. Görüntü. Kış 95-96. 29-38.
• Batur, A. L. (2014). Toplumsal Değişimler Ekseninde Türkiye Sineması. (Ed) Çelik, Ş.A. Sinemada Bir Asır. Ankara: Altın Portakal Uluslararası film Festivali Armağan Kitabı.
• Bora, T. ve Çağlar S. (2009). Modernleşme ve Batılılaşmanın Bir Taşıyıcısı Olarak Sivil Toplum Kuruluşları. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 3: Modernleşme ve Batıcılık. İstanbul: İletişim.
• Boratav, K. (1995). İktisat Tarihi (1981-1994), Türk Tarihi 4. Milliyet.
• Erkılıç, H. ve Ünal R. (2018). Türkiye Sinemasına Özgü Bir Üretim Tarzı Olarak Bölge İşletmeciliği: Adana Bölgesi İşletmeciliği Örnek Olay İncelemesi. Erciyes İletişim Dergisi. Cilt 5. Sayı 5. 54-74.
• Esen, Ş. (2000). 80’ler Türkiye’sinde Sinema. İstanbul: Beta.
• Esen, Ş. (2010). Türk Sinemasının Kilometre Taşları. İstanbul: Agora.
• Evren, B. (2003). 2003-2004 Sinema Sezonu Başlarken Yeşilçam Bitiyor Mu Değişiyor Mu? Antrakt. 2003. 12-16.
• Gianetti, L. D. (1972). Cinematic Metaphors. The Journal of Aesthetic Education. Vol. 6, No. 4 .49-61.
• Görücü, B. ve Atam, Z. (1996). 1980 Sonrasında Türk Sineması Seyirci İlişkileri. Görüntü. Sayı 4. Kış 95-96. 21-25.
• Güçhan, G. (1992). Toplumsal Değişme ve Türk Sineması. Ankara: İmge
• Işığan, İ. A. (2003). 1970'lerden 1990'lara Türkiye'de Sinema Endüstrisi. Film 2003. Sayı:2. 33-41.
• Kırel, S. (2005). Yeşilçam Öykü Sineması. İstanbul: Babil.
• Kırık, A. M. (2014). Türk Sineması’nda Arabeskin Doğuşu ve Gelişimi. E Gifder. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi. Cilt: 2. Sayı: 3. 90-117.
• Maktav, H. (2000). Türk Sinemasında 12 Eylül. Birikim. Sayı 138. 79-84.
• Refiğ, H. (2009). Ulusal Sinema Kavgası. İstanbul: Dergah Yayınları
• Tanör, B. (1995). Siyasal Tarih (1980-1995), Türk Tarihi 4. Milliyet.
• Velioğlu Metin, Ö. (2019). Yeşilçam’ın Hayaletleri: 1980 Sonrası Türk Sinemasının Üslup Arayışlarında Yeşilçam Sanrıları. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi. Cilt: 7. Sayı:1. 398-429. tps://doi.org/10.19145/e-gifder.408730.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.