Yıkım, Bellek ve Temsil: Belgesel Filmlerinin Mekânsal Hafızayı İkame Edebilme Potansiyeli Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 106 - 124, 31.12.2023

Mehmet Köprü Fazil Akdağ Ceyhun Bağcı

https://doi.org/10.59280/film.1340663

Öz

Konutlar sadece fiziksel barınaklar değildir. Özneyi oluşturan hatıraları da saklarlar. Deneyimler gerçekleştikleri mekanlarla birlikte bellekte yer edinirler. Ancak günümüz kentlerindeki hızlı dönüşümler, mekanların geçmiş ve gelecek arasındaki köprü işlevini zayıflatmakta ve kentsel-mekânsal hafızayı kesintiye uğratmaktadır. Özellikle fiziksel çevrenin yıkımı ve aynı çevredeki yeni yapılanmalar bireysel ve toplumsal belleğin devamlılığını olanaksız kılmaktadır. Böyle durumlarda mekânı imge üzerinden korumaya çalışmak bir alternatif olarak ortaya çıkmaktadır. Yıkılmak ya da dönüşmek üzere olan mekanların belgesel kayıtlarının mekânsal bellek açısından ikame bir işlevinin olup olmayacağı metnin temel meselesini oluşturmaktadır. Çalışmada öncelikle mekân ve bellek ilişkisi; mimarlık, sosyoloji, felsefe ve kültürel çalışmalar alanından metinlerle tartışılmaktadır. Arkasından belgesel filmlerin ikame bellek olarak işlevselliği sanat ve sinema alanından metinlerle ele alınmaktadır. Son olarak da yıkılan bir mahalle üzerine yapılan iki belgesel film üzerinden konu örneklendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mekân, Bellek, Belgesel Sinema, Kentsel Dönüşüm, Görsel Temsil

Destekleyen Kurum

Erciyes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü

Proje Numarası

SBA-2022-11913

Destruction, Memory and Representation: A Study on the Potential of Documentaries to Substitute Spatial Memory

Öz

Dwellings are not only physical shelters. They also store the memories that constitute the subject. Experiences take place in memory together with the places where they take place. However, rapid transformations in today's cities weaken the bridge function of spaces between the past and the future and interrupt urban-spatial memory. Especially the destruction of the physical environment and new constructions in the same environment make the continuity of individual and social memory impossible. In such cases, trying to protect the space through images emerges as an alternative. The main issue of the text is whether the documentary recordings of places that are about to be demolished or transformed will have a substitute function in terms of spatial memory. First, the relationship between space and memory is discussed with texts from the fields of architecture, sociology, philosophy and cultural studies. Then, the functionality of documentary films as a substitute memory is discussed with texts from the fields of art and cinema. Finally, the subject is exemplified through two documentary films about a demolished neighborhood.

Anahtar Kelimeler

Space, Memory, Documentary, Urban Transformation, Visual Representation

Proje Numarası

SBA-2022-11913

Kaynakça

• Anderson, S. (1999). Memory Without Monuments: Vernaculer Architecture. Traditional Dwellings and Settlements Review, 11(1 (Fall)), 13-22.
• Akdağ, F. (2013) Kişisel Fotoğraf Arşivi, Sahabiye Mahallesi, Kayseri
• Aufderheide, P. (2007). Documentary Film: A Very Short Introduction. New York: OxfordUniversity Press.
• Aytekin, H. (2017). Türkiye'de Toplumsal Değişme ve Belgesel Sinema. İstanbul: BSB Yayınları.
• Aytekin, H. (2018). Belgesel Sinemacı Bir Parrhesiastes Olabilir mi? “Hakikati Söylemek” Üzerinden Türkiye’de Belgesel Sinema Tarihine Bir Bakış. SineFilozofi Dergisi, 3(5), 45-66.
• Bakhtin, M. (2001). Karnavaldan Romana. (C. Soydemir, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Batuman, B. (2019). Kentin Suretleri: Mekân ve Görsel Politika. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Baydoğan, M. Ç. (2013). Talas’taki Kentsel Dönüşüme Eleştirel Bir Bakış. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (35), 95-130.
• Bazin, A. (1966). Çağdaş Sinemanın Sorunları. (N. Özön, Çev.) Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Benjamin, W. (2013). Fotoğrafın Kısa Tarihi. (O. Akınhay, Çev.) İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Berger, J. (2015). Bir Fotoğrafı Anlamak. (G. Dyer, Dü., B. Eyüboğlu, Y. Salman, M. G. Sökmen, & S. Sökmen, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Connerton, P. (2012). Modernite Nasıl Unutturur. (K. Kelebekoğlu, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Çöm, Ş. (2021). Hakan Aytekin’in ‘Kültürel Hümanizma’ Kavramsallaştırması Çerçevesinde Suha Arın Belgeselleri. Turkish Studies, 16(1), 169-185.
• Halbwachs, M. (1992). On Collective Memory (Heritage of Sociology Series). Chicago: University of Chicago Press.
• Harvey, D. (2009). The The Urban Experience. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press.
• Hauser, A. (2006). Sanatın Toplumsal Tarihi: Rokoko, Klasizm, Romantizm, Naturalizm, Empresyonizm ve Film Çağı. (Y. Gölönü, Çev.) Ankara: Deniz Kitabevi.
• Jameson, F. (2011). Postmodernizm ya da Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı. (N. Plümer, & A. Gölcü, Çev.) Ankara: Nirengi Kitap.
• Kayseri Valiliği. (1978). Kayseri İl Yıllığı: Cumhuriyetin 50. Yılında Kayseri. Kayseri: Kayseri Valiliği.
• Kayseri Büyükşehir Belediyesi. (2023).https://www.kayseri.bel.tr/kentsel-donusum adresinden alındı
• Kayseri Büyükşehir Belediyesi. (2021, Kasım). Büyükkılıç, Sahabiye Kentsel Dönüşüm Projesinde Son Durumu Açıkladı. https://www.kayseri.bel.tr/haberler/buyukkilic-sahabiye kentsel-donusum-projesinde-son-durumu-acikladi7894
• Koca, Y. N., & Akbulut, A. (2021). Mekân ve Miras: Safranbolu’da Kültürel Varlıkların Korunmasında Belgesel Sinemanın Katkısı. Journal of Strategic Research in Social Science, 7(2), 1-28.
• Kracauer, S. (2015). Film Teorisi. (Ö. Çelik, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi. (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Lynch, K. (1960). Image of the City. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
• Norberg-Schulz, C. (1980). Genius Loci-Towards a Phenomenology of Architecture. New York: Rizzoli.
• Rossi, A. (1982). The Architecture of the City. Cambridge: MIT Press.
• Sontag, S. (2008). Fotoğraf Üzerine. (O. Akınhay, Çev.) İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Tanyeli, U. (2013). Rüya İnşa İtiraz (Mimarlıkta Kimlik Üzerine İleri Geri), İstanbul: Boyut Yayıncılık.
• Yılmaz Bakır, N. (2017) . Üretmek mi? Tüketmek mi? Kayseri’nin Son Dönem Kentsel Projeleri Üzerine… https://www.arkitera.com/gorus/uretmek-mi-tuketmek-mi-kayserinin-son-donem-kentsel-projeleri-uzerine/
• Yücel, C., Kocatürk, F., Baydoğan, M. Ç., Kiraz, F., 2020, Chapter III, Urbanization Process of Kayseri in the 20th Century, Academic Studies in Architectural Sciences, Editör Kozlu, H., Livre de Lyon, Lyon, ss.39-74. ISBN: 978-2-38236-056-9, (Erişim: 05.08.2023).