Rasyonaliteden İrrasyonaliteye: Davranışsal İktisat Yaklaşımı ve Bilişsel Önyargılar

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 1, 85 - 102, 01.03.2017

İsmail Kitapcı

Öz

Bu çalışmanın amacı iktisat disiplininde Neo-klasik iktisadi düşünceyle birlikte önem kazanan rasyonalite kavramının Davranışsal İktisat yaklaşımı perspektifinden eleştirisidir. Aynı zamanda bu çalışmada Davranışsal iktisadın sınırlı rasyonalite yaklaşımından hareket edilerek insanların ekonomik karar verme süreçlerinde karşılaştıkları birtakım bilişsel önyargılar incelenmekte, iktisadi analizlerde algıların önemi ifade edilerek iktisadi konulara gerçekçi bir bakış açısı getirilmektedir. Aynı zamanda ekonomik karar verme sürecinde bilişsel önyargıların dikkate alınmasının daha sağlıklı ekonomi politikaların oluşmasına zemin hazırlayacağı sonucuna ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Rasyonalite, Rasyonalite

Towards Rationality to Irrationality: Behavioural Economics Approach and Cognitive Biases

Öz

The purpose of this paper is criticize the concept of rationality, which gained importance together with neo-classical economic thought, from the perspective of behavioral economics approach in economics discipline. At the same time, in this study, some cognitive biases that people encounter in economic decision making processes are examined moving from the bounded rationality approach of behavioral economics and a realistic perspective is brought to the economic issues as the importance of perceptions in economic analysis. At the same time, taking into account the cognitive biases in the economic decision-making process that will lead to the establishment of healthier economic policies

Anahtar Kelimeler

Rationality, Rationality

Kaynakça

• Akat, Asaf Savaş, Enflasyon Psikolojisi, 23 Temmuz 2000, Sabah. http://arsiv.sabah.com.tr/2000/07/23/y18.html, 14.10.2016.
• Aktan, C. Can (2007), ‘Devletin Büyümesi ve Devletin Başarısızlığının Anatomisi’, Modern Politik İktisat, Kamu Tercihi, Editörler: Coşkun Can Aktan, Dilek Dileyici, Seçkin Yayıncılık, Ekonomi Kitapları Dizisi: 30, ss. 63-80
• Aktan, C. Can, Dileyici Dilek (2007), Siyasal Süreçte Enformasyon Sorunları ve Demokrasinin Başarısızlığı’, Modern Politik İktisat, Kamu Tercihi, Editörler: Coşkun Can Aktan, Dilek Dileyici, Seçkin Yayıncılık, Ekonomi Kitapları Dizisi: 30, ss.81-121.
• Ariely, Dan (2015), Akıldışı Ama Öngörülebilir, Kararlarınızı Biçimlendiren Gizli Kuvvetler, Çevirenler: Asiye Hekimoğlu Gül, Filiz Şar, Optimist Yayın No: 200, Konu: İş- Yönetim, Yayına Hazırlayan: Zülfü Dicleli, Baskı ve cilt: Tor Ofset, İstanbul.
• Alm, James (2010), ‘ Testing Behavioural Public Economics Theories in the Laboratory’, National Tax Journal, pp. 635–658.
• Alm, James, Carolyn J. Bourdeaux, (2013) ‘Applying Behavioral Economics to the Public Sector’, Hacienda Pşblica Española / Review of Public Economics, 91-134.
• Altınöz, Utku (2014), Neoklasik İktisadın Eleştirisi, Post Otistik İktisat, Efil Yayınevi, Genel Yayın No: 208, Eflatun Basım Dağıtım Yayıncılık, 1. Basım, Ankara.
• Akın Zafer , Urhan, Barış Ü. (2015), ‘Davranışsal Oyun Teorisi’, İktisat ve Toplum Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 58, ss. 10-16.
• Beşel, Furkan (2014), ‘Kitap Tanıtımı: Akıldışı Ama Öngörülebilir, Dan Ariely’ Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, Yıl:2, Cilt:2, Sayı:2, ss.131-140
• Beşkaya Ahmet, Ursavaş Uğur (2014), ‘Eski ve Yeni Kurumsal İktisat: Karşılaştırmalı Bir Analiz’, Journal of Business Economics and Political Science, Vol:3, No:5, 1-16, ss.1-16
• Brown, R. (2004), ‘Consideration of the Origin of Herbert Simon’s Theory of Saticficing’ (1933-1947)”, Management Decision, Vol.42, No.10, s. 1240-1256.
• Demir, Ömer, (2003), İktisat ve Ahlak, Liberte Yayınları: 86, Basım: Cantekin Matbaası.
• Dileyici, Dilek (2006) ‘Vergileme, Algılama ve Mali Aldanma’ Vergileme Ekonomisi ve Vergi Psikolojisi, Editörler: Coşkun Can Aktan, Dilek Dileyici, İstiklal Y. Vural, Seçkin Yayıncılık, Ekonomi Kitapları Dizisi: 21. Eğilmez, Mahfi (2010), Plasebo Etkisi, 07.02.2010, Radikal, http://www.radikal.com.tr/yazarlar/mahfi-egilmez/plasebo-etkisi-978924/, 15.10.2016.
• Erkan, Hüsnü (1991), Ekonomi Sosyolojisi, Alper Matbaası, İzmir.
• Eser, Rüya, Toigonbaeva, Davletkan, (2011), ‘Psikoloji ve İktisadın Birleşimi Olarak Davranışsal İktisat’, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 287-321.
• Fehr Ernst, Tyran Jean-Robert (2001), ‘Does Money Illusion Matter?’, The American Economic Review, pp. 1239-1262.
• Fine, Ben (2011), Sosyal Sermaye Sosyal Bilime Karşı, Bin Yılın Eşiğinde Ekonomi Politik ve Sosyal Bilimler, İngilizceden çeviren: Ayşegül Kars, Yordam Kitap: 121, Baskı: Pasifik Ofset, 1. Basım.
• Frey, Bruno S. Stutzer, Alois (2001), ‘Economics and Psychology: From Imperialistic to Inspired Economics’, Philosophie Economique, 2001/2, pp. 5-22
• Fukuyama, Francis (2005), Güven, Sosyal Erdemler ve Refahın Yaratılması, Çev: Ahmet Buğdaycı, Şefik Matbaası, 3. Basım İstanbul.
• Gökdemir Özge, Öztürk, Murat (2015) ,’Fayda, Sosyal Seçim ve Mutluluk’, İktisat ve Toplum Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 58, ss. 26-33
• Hobikoğlu, Elif Haykır, (2014) ,‘Nöro Ekonomi Kavramı Çerçevesinde Tüketici Karar Alma Davranışını Etkileyen Duygusal Temelli Faktörler ve Tüketim Kararı Etki Aracı Olarak http://www.iav.org.tr/yonetim/dosya/makale/doc.dr.elif-haykir- hobikoglu.pdf,18.12.2016. Çekici Tüketim İlişkisi’
• Kahneman, Daniel (2003), ‘A Psychological Perspective on Economics’, The American Economic Review; May 2003; Vol.93, No: 2; pp 162-168
• Kurtoğlu, Ramazan (2016), Nörofinans, Küresel Para Savaşları ve Davranış Ekonomisi, Asi kitap: 26, Araştırma: 18, Baskı ve Cilt: Tor Ofset, İstanbul.
• Lewis, Alan, Sonia Carrera, John Cullis, Philip Jones (2009), ‘Individual, Cognitive and Cultural Differences in Tax Compliance: UK and Italy Compared’, Journal of Economic Psychology 30, pp. 431-445.
• McAuley Ian (2007), ‘Behavioural Economics and Public Policy: Some insights’, pp.1-16.
• McCaffery, Jonathan Baron (2006) ‘Thinking About Tax, Psychology’, Public Policy, and Law, vVol. 12, No. 1, 106–135
• Önder, İzzettin (2015), ‘İktisat ve Psikoloji’, İktisat ve Toplum Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 58, ss. 34- 38
• Özcan, Kerim (2011), ‘Kurumsal Söylemin Rasyonel Temelleri: Yeni Kurumsal Kuram Bağlamında Rasyonalite Tartışması’, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2011/1, Sayı:13, ss.297-326.
• Öztürk, Nazım (2007) Piyasa Başarısızlığından Kamu Ekonomisinin Başarısızlığına Ekonomide Devletin Değişen Rolü, Palme Yayıncılık, Ankara.
• Ruben Ester, Dumludağ, Devrim (2015) ‘Davranışsal İktisadın Gelişimi’, İktisat ve Toplum Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 58, ss. 4-9.
• Sanandaji Tino, Björn Wallace (2010) ‘Fiscal Illusion and Fiscal Obfuscation: An Empirical Study of Tax Perception in Sweden’, IFN Working Paper No. 83
• Savaş, Vural Fuat (2007a), Varsayalım ki İktisat, Nobel Yayın No: 1123, İktisadi ve İdari Bilimler Dizisi: 180, Nobel Basımevi, 2. Basım, Ankara.
• Savaş, Vural Fuat (2007b), Anayasal İktisat, İlke Yayın No: 3, Sosyal Bilimler Dizisi: 1, Gazi Üniversitesi Basımevi, Gözden Geçirilmiş Dördüncü Baskı, Ankara.
• Savaş, Vural Fuat (2012), Küresel Finans ve Makro İktisat, Efil Yayınevi, Eflatun Basım Yayım. Genel Yayın No: 154, 1. Basım, Ankara.
• Simon, Herbert A. (1972), ‘Theories of Bounded Rationality’, Chapter, 8, C.B. McGuire and Roy Radner (eds), Decision and Organization, Nort-Holland Publishing Compnay.
• Whalley, John (2005), Rationality, Irratıonality and Economic Cognition, CESIFO Working Paper No. 1445 Category 10: Empirical and Theoretical Methods, April pp.1-42
• Wenzel, Michael (2005) ‘Misperceptions of Social Norms about Tax Compliance: From Theory to Intervention’, Journal of Economic Psychology 26, ss. 862-883.