Mükelleflerin Vergi Aflarına Bakışı: Çorum İli Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 159 - 174, 01.07.2019

Özgür Emre Koç

Öz

Vergi kamu kesimi için önemli bir gelir kaynağı iken mükellefler için maddi bir yüktür. Mükellefler bu yükü hafifletebilmek için vergisel yükümlülükleri yerine getirme konusunda pek istekli davranmamakta ve vergiye karşı direnç gösterebilmektedir. Kamu kesimi de bu direnci yumuşatmak ve vergiye uyumu sağlamak amacıyla vergi aflarını kullanmaktadır. Vergi afları, vergisel yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere hukuki ve idari yaptırımların uygulanmamasını sağlamaktadır. Vergi afları, gerek vergiye uyumun gerçekleşmesinde ve gerekse yükümlülerin vergisel ödevlere bakışı açısından mükellef psikolojisi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Bu noktadan hareketle, çalışmamızda Çorum ilinde 450 vergi mükellefleri ile yapılan anket sonucunda, mükelleflerin vergi afları konusundaki düşünceleri ölçülmeye çalışılmış ve elde edilen bulgular yorumlanmıştır. Yapılan analiz sonucunda vergi mükellefleri, vergi aflarının vergilemede adalet ilkesini zedelediğini; ancak diğer taraftan da mükelleflere geçmiş dönem borçlarından kurtulma şansı verdiği için vergiye uyumu artırdığı sonucuna varılmıştır. Sonuçlar göstermektedir ki; vergi mükelleflerinin vergi aflarına yönelik düşünceleri literatürdeki vergi aflarına yönelik tartışmaları destekler mahiyettedir.

Anahtar Kelimeler

Vergi Affı, Vergi Mükellefi, Çorum.

Taxpayers’ Point Of View For Tax Amnesty: An Investıgatıon On Corum Province

Öz

While the tax is an important source of income for the public sector, it is a financial burden for taxpayers. Taxpayers are seen not so eager to fulfill their tax-related obligations for relieving this burden, and also they resist to paying taxes. The public sector utilizes tax amnesty to break this resistance and assure taxpayers compliance to pay their taxes. The Tax amnesty relieves those who have not fulfilled their tax-related obligations of being imposed legal and administrative sanctions. The Tax amnesty has an important effect on the taxpayer’ psychology in both realizations of tax compliance and in taxpayer’s point of view for tax-related duties. Based on this perspective, the opinions of 450 taxpayers for tax amnesty, living in Corum province, were tried to be measured with a questionnaire, and obtained findings were interpreted. As a result of the analysis, the taxpayers were seen to think that the tax amnesty damages the justice principle in taxation, but on the other hand, they increase tax compliance since they allow taxpayers to relieve of their past obligations. The results obtained show that the taxpayers’ opinions for tax amnesty support the discussions in the literature

Anahtar Kelimeler

Tax Amnesty, Taxpayers, Corum

Kaynakça

• Alm J. (1998) “Tax Policy Analysis: The Introduction of a Russian Tax Amnesty”, International Studies Program Working Paper, (98-6). Georgia State University.
• Alm J. ve Beck W. (1993). “Tax Amnesties and Compliance In The Long Run: A Time Series Analysis”, National Tax Journal, Volume: 46. Issue: 1. pp. 53-60.
• Alm J., Jackson, B. R. ve Mckee, M. (1992), “Explaining the Determinants of Taxpayer Compliance with Experimental Data”, National Tax Journal, Volume:45, No:1, 23-37.
• Alm J., Mckee, M. ve Beck, W. (1990), ‘‘Amazing Grace: Tax Amnesties and Complianse’’, National Tax Journal, Volume:43, March. 107-114.
• Andreoni J. (1990). “The Desirability of a Permanent Tax Amnesty”, Journal of Public Economics. Volume 45. Issue 2. 143-159.
• Andreoni J., Brian, E. ve Jonathan, F. (1998), ‘‘Tax Compliance’’, Journal of Economics Literature, Volume:36, June, 818-860.
• Arıkan Z. ve, Yurtsever H. (2004), “Türkiye’de Mali Affın Nedenleri, Etkileri ve Sonuçları-I”, Yaklaşım Dergisi, Yıl 12. Sayı 136. Nisan. 60-64.
• Atçeken, F. D. ve, Altundemir, M.E, Turan, A.H. (2017). “Vergi Aflarının Vergi Uyumuna Etkisi Kocaeli Örneği”, Maliye Araştırmaları Dergisi, Mart, Cilt:4. Sayı: 1. 59-75.
• Ayrangöl Z. ve, Tekdere M. (2013) “Potansiyel Etkileri ve Gönüllü Uyum Açısından Vergi Afları: 6111 Sayılı Kanunun İrdelenmesi”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 6. Sayı: 2. 249-270.
• Bayer, R.C., Oberhofer, H. ve, Winner, H. (2015), “The Occurrence of Tax Amnesties: Theory and Evidence”, Journal of Public Economics, (125), 70-82.
• Bayraklı, H.H., Saruç T. ve, Sağbaş İ. (2004), “Vergi Kaçırmayı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi ve Vergi Kaçaklarının Önlenmesi: Anket Çalışmasının Bulguları”, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu, Uludağ Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü, Belek-Antalya.
• Bulut, M., Çalışkan, S. ve Bulut, A. (2008), “Vergi Afları ve Vergiye Gönüllü Uyum”, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı:327, Kasım, 29-35.
• Bülbül, D. (2003), “Vergi Aflarının Ekonomik ve Sosyal Etkileri-I”, Yaklaşım Dergisi, Sayı:131, Kasım, 206-209.
• Bülbül, D. ve Karadeniz, K. H. (2004), “Vergi ve Sigorta Prim Aflarının Kayıt Dışı Ekonomi Üzerine Etkisi”, 19. Maliye Sempozyumu, Uludağ Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü, Belek-Antalya.
• Çelikkaya, A. ve Gürbüz, H. (2006), “Mükelleflerin Vergiye Gönüllü Uyumunu Etkileyen Faktörlerin Analizi: Bir Alan Çalışması”. İktisat-İşletme Finans Dergisi, 21(247). Ekim. 122-139.
• Çetin, G. (2007), “Vergi Aflarının Vergi Mükelleflerinin Tutum ve Davranışları Üzerindeki Etkisi”. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Cilt 14. Sayı 2. 2007. 171-187.
• Demir, M. ve Eker, A. (2017), “Muhasebe Meslek Mensuplarının Vergi Aflarının Etkinliğine Yönelik Görüşleri: Sivas İlinde Bir Araştırma”, International Journal of Academic Value Studies, Vol:3. Issue:14. 2017. 237-248.
• Doğan, Z. ve Besen, R. (2008), “Vergi Aflarının Nedenleri Ve Mükellefler Üzerindeki Etkileri”, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, Sayı 1. Mayıs. 2008. 23-29.
• Dönmez, R. (2002), “Vergi Hukukunda Vergi Affı Kavramına Yer Yok mudur?”, Yaklaşım, Eylül. Sayı: 117. 2002. 48-52.
• Edizdoğan, N. ve Gümüş E. (2013), “Vergi Afları ve Türkiye’de Vergi Aflarının Değerlendirilmesi”, Maliye Dergisi, Sayı:164. 99-119.
• Fisher, R. C., Goddeeris, J.H. ve Young, J. C. (1989), “Participation in Tax Amnesties: The Individual Income Tax”, National Tax Journal, V. 42, No 1, s. 15-27.
• Gözler, Kemal (2001), Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda Af Yetkisi, Anayasa Yargısı, Ankara, Anayasa Mahkemesi Yayını, Cilt 18, s.298-330.
• Hasseldine, J. (1998), “Tax Amnesties: An International Review”. Bulletin forInternational Fiscal Documentation, Volume:52, No:7.
• İpek, S., Kaynar, İ. ve Öksüz, M. (2012), “Vergi Aflarının Yükümlü Psikolojisi Açısından Değerlendirilmesi: Trakya Bölgesi Örneği”. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, Cilt 4. No 1. 245.253.
• Karatay, Ö. ve Karatay, A. (2011), “Türkiye’de Vergi Afları ve 6111 Sayılı Kanunun Değerlendirilmesi: Bayburt İli Örneği”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, Cilt 3. No 2. 181.190.
• Kargı, V. (2011), “Türkiye'de Vergi Aflarının Vergi Gelirlerine Etkisi”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt. 7. Sayı. 13. 3. 101-115.
• Kargı, V. ve Yüksel, C. (2010), “Türkiye’de Vergi Aflarının Vergi Adaleti ve Mükellefler Üzerine Etkileri”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları. Seri 54. 24-44.
• Leonard, H.B. ve Richard, J.Z. (1987), Amnesty, Enforcement and Tax Policy, Tax Policy and the Economy, L.H. Summers (Ed.), NBER and MIT Press Journals, 1, 55-85.
• Lerman, A. H. (1986), “Tax Amnesty: The Federal Perspective”, National Tax Journal, 39(3), ss. 325-332.
• Luitel, H., Sharan, S. ve Russell, S.(2007), “The Revenue Impact of Repeated Tax Amnesties”, Public Budgeting & Finance, Volume: 27, Issue: 3, ss. 19-38.
• Malik, A.S. ve Schwab, R.M. (1991), “The Economics of Tax Amnesties”, Journal of Public Economics, Vol. 46(1): 29-49. DOI: https://doi.org/10.1016/0047-2727(91)90063-8.
• Mattiello, G., (2005), “Multiple Tax Amnesties and Tax Compliance (Forgiving Seventy Times Seven)”, http://www.dse.unive.it/workpapers/0506.pdf. 12.02.2019 Ca’Foscari, Venezia Working Paper
• Muter, Naci, Birol, Çelebi, Kemal, ve Sakınç, Süreyya (1993), Mükelleflerin Vergi Karşısındaki Tutum ve Davranışları Araştırması. Manisa.
• Öncel, M, Kumrulu, A. ve Çağan, N. (2004), Vergi Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Rechberger, S., Martina H., Kirchler, E., Hämmerle, F. K. (2010), “Tax Amnesties, Justice Perceptions, And Filing Behavior: A Simulation Study”, Law & Policy, Volume 32, Issue 2, April, 214–225.
• Savaşan, F. (2006), “Vergi Afları: Teori Ve Türkiye Uygulamaları (“Vergi Barışı” Uygulama Sonuçları )”. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF. Dergisi, C.VIII. S.1. 42-65.
• Savaşan, F. (2006), “Vergi Aflarına Mükellef Tepkisi: Türkiye’de Vergi Aflarından Kimler Faydalanıyor?”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (12)/ 2. 149-171.
• Stella, P. (1991), “An Economic Analysis of Tax Amnesties”, Journal of Public Economics, Volume:46 No:3. 283–400.
• Şanver, C. (2018), “Türkiye’de 1980 Sonrası Vergi Afları Ve Kamu Gelirleri Açısından Etkinliği”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:18, Yıl:18, Sayı: 2, 18: 35-63.
• Tekin A. ve Sökmen G. (2017), “Vergi Affı Uygulamalarının Vergiye Gönüllü Uyum ile İlişkisi: Iğdır İli Üzerine Bir Araştırma”, İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Cilt: 6. Sayı: 6. 116- 126.
• Tekin, A., Tuncer, G.ve Sağdıç, E.N. (2013), “Vergi Afları Sonrasında Vergi Uyum Süreci”. Sakarya İktisat Dergisi, Sayı 2. Haziran. 1-26.
• Torgler, B., Schaffner, M.ve Schaltegger, C. A.(2003), “Is Forgiveness Divine? A Cross-Culture Comparison of Tax Amnesties” Swiss Journal of Economics and Statistics, Vol. 139, September. 375-396.
• Torgler, B., Schaffner, M. ve Schaltegger, C. A.(2005), “Tax Amnesties and Political Participation”, Public Finance Review, 33(3), 403-431.