Analysing the Effects of Large-Scale Earthquakes and Economic Crisis Periods in Turkey on the Decisions of the Constitutional Court

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 96 - 114, 31.12.2023

Gökhan Gürer

Öz

Natural disasters and economic crises experienced in our country in the historical process are situations that cause reactions on a social scale. How this situation is reflected in the decisions taken by the constitutional judiciary in these conjuncture periods when public conscience and public interest gain importance is a situation that needs to be scrutinised. In this study, it has been tried to examine the applications made to the Constitutional Court with the request for cancellation or stay of execution during the 1999 and 2023 earthquakes and the 2001 Economic Crisis periods, the evaluation of the court and its approach in terms of constitutional principles. As a result of the applications made to the court in the said periods, the court announced its decisions for 7 laws. The existence of "conjunctural interpretation" in the decisions taken has been emphasised and an approach based on social values has been displayed. In this context, it was observed that social solidarity and financial difficulties were effective in the decisions of the Constitutional Court.

Anahtar Kelimeler

Earthquake, Economic Crisis, Constitutional Jurisdiction

Türkiye’de Yaşanan Büyük Ölçekli Depremler ve Ekonomik Kriz Dönemlerinin, Anayasa Mahkemesi’nin Aldığı Kararlar Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi

Öz

Tarihsel süreç içerisinde ülkemizde yaşanan doğal afetler ve ekonomik krizler, toplumsal ölçekte reaksiyon gösterilen durumlar olmaktadır. Kamu vicdanı ve kamu menfaatinin önem kazandığı bu konjonktür dönemlerinde anayasa yargısının da aldığı kararlarda bu durumun nasıl sirayet ettiği mercek altına alınması gererken bir durumdur. Çalışmada 1999 ve 2023 depremleri ile 2001 Ekonomik Kriz dönemlerinde anayasa mahkemesine iptali veya yürütmeyi durdurma istemiyle yapılan başvurulara, mahkemenin değerlendirmesi ve anayasal ilkeler açısından yaklaşımı ele alınmaya çalışılmıştır. Söz konusu dönemlerde mahkemeye yapılmış başvurular neticesinde 7 kanun için mahkeme kararlarını açıklamıştır. Alınan kararlarda “konjonktürel yorum”un varlığına dikkat çekilmiş ve toplumsal değerler temelinde yaklaşım sergilenmiştir. Bu kapsamda toplumsal dayanışmanın ve yaşanan mali sıkıntıların Anayasa Mahkemesi kararlarında etkili olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Ekonomik Kriz, Anayasa Yargısı

Kaynakça

• 4459 Sayılı Askerlik Kanununa Bir Geçici Madde Eklenmesi Hakkında Kanun, Madde 1, https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k4459.html
• 4481 Sayılı 17.8.1999 Ve 12.11.1999 Tarihlerinde Marmara Bölgesi ve Civarında Meydana Gelen Depremin Yol Açtığı Ekonomik Kayıpları Gidermek Amacıyla Bazı Mükellefiyetler İhdası ve Bazı Vergi Kanunlarında Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4481.pdf
• 4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4708.pdf
• 4837 Sayılı Ekonomik İstikrarı Sağlamak İçin Ek Vergiler Alınması Hakkında Kanun, Madde 1, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc087/kanuntbmmc087/kanuntbmmc08704837.pdf
• 6216 Sayılı Anayasa Mahkemesi’nin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun, md. 3., https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6216&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (06.12.2023)
• 6570 Sayılı Gayrimenkul Kiraları Hakkında Kanun, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/5.3.6570.pdf
• 7456 Sayılı 6/2/2023 Tarihinde Meydana Gelen Depremlerin Yol Açtığı Ekonomik Kayıpların Telafisi İçin Ek Motorlu Taşıtlar Vergisi İhdası İle Bazı Kanunlarda Ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=7456&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• AYM 1999/42 Esas Nolu Kararı, http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/f78e800c-87a9-4baa-bf3d-eb54b9ed0a34?excludeGerekce=False&wordsOnly=False
• AYM 1999/51 Esas Nolu Kararı, http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/17d86ecd-64ea-40dc-8600-8423c2b608dd?excludeGerekce=False&wordsOnly=False
• AYM 2001/303 Esas Nolu Kararı, http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/1bbd8e64-41a5-4c3d-96b0-4b84d37028af?excludeGerekce=False&wordsOnly=False
• AYM 2001/377 Esas Nolu Kararı, http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/b4ceb469-66ab-4878-b665-11a7f7d8ddbd?excludeGerekce=False&wordsOnly=False
• AYM 2001/73 Esas Nolu Kararı, http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/0830816f-b20d-4f4e-b8d0-9b9d7d2ac1a2?excludeGerekce=False&wordsOnly=False
• AYM 2003/48 Esas Nolu Kararı, http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/4c11e515-a8c0-4205-9e7b-7376dc2ee346?excludeGerekce=False&wordsOnly=False
• AYM 2023/131 Esas Nolu Kararı, https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2023/160?Donemler_id=2&KelimeAra%5B%5D=deprem
• Bayra, A. E., (2021), Anayasa Mahkemesi ve AİHM Kararları Işığında Yaşam Hakkı ve Deprem, Ulusal ve Uluslararası Yargı Kararları Işığında Deprem Hukuku Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 24-25 Mayıs 2021, ss. 67-88.
• Celasun, M. (2002). 2001 Krizi, Öncesi ve Sonrası, http://content.csbs.utah.edu/~ehrbar/erc2002/pdf/i053.pdf
• Çolakoğlu, M., (2023). İdari Yargı Kararları Kapsamında Deprem Nedeniyle İdarenin Kusur Sorumluluğu, Adalet Yayınevi, Ankara.
• Demirdağ, İ., Erçetin, C., & Durmaz, B. (2023). The Journey of the ’Law on Transformation of Areas at Disaster Risk’ in Türkiye: A Critical Assessment. İDEALKENT, 15(40), 406-425. https://doi.org/10.31198/idealkent.1242717
• Eğilmez, M., (2020), 2008 Krizi Üzerine, İktisat ve Toplum Dergisi, s.120, ss 92-102.
• Ergünay, O. (2007). Türkiye’nin Afet Profili. TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 5-7.
• Ezer, F., (2010). 1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin Türkiye’ye Etkileri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1).
• Fanid, N. A., & Aykut, Z. (2023). Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Somut Norm Denetimi. Karabük Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (UNIKA Toplum ve Bilim) Dergisi, 3(3 (1)), 16-30.
• Gözler, K. (2016). Elveda Kuvvetler Ayrılığı, Elveda Anayasa 10 Aralık 2016 Tarihli Anayasa Değişikliği Teklifi Hakkında Bir Eleştiri, Ankara Barosu Dergisi, Sayı: 4.
• Kibritçioğlu, A., (2011), Current Sovereign Debt Crisis İn Eurozone Countries, İktisat ve Toplum Dergisi, s.10, ss. 30-41.
• Öztürk, S., & Saygın, S. (2017). 1973 Petrol krizinin ekonomiye etkileri ve stagflasyon olgusu. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12).
• Sahin, I., & Yavuz, O. (2015). Econometrıc Analysıs Of Natural Dısasters’ Macro-Economıc Impacts: An Analysıs On Selected Four Oecd Countrıes. Journal of Business Economics and Finance, 4(3). https://doi.org/10.17261/Pressacademia.2015313064
• Selami, E. R. (2015). 14. Vergi Kanunlarının Geriye Yürümezliği İlkesi Ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (43).
• TCMB, (2023). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi, URL: https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php? (05.12.2023)
• Turan, Z. (2011). Dünyadaki ve Türkiye’deki Krizlerin Ortaya Çıkış Nedenleri ve Ekonomik Kalkınmaya Etkisi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1).
• URL: https://deprem.afad.gov.tr/depremkatalogu (22.10.2023)