İBN ‘USFÛR ve ARAP DİLİNE KATKILARI [105-123]

Yıl 2014, Cilt: 19 Sayı: 1, 105 - 123, 01.06.2014

Enes Erdim

Öz

Endülüs bölgesinin en önemli dilcilerinden biri olan İbn ‘Usfûr, dönemin ünlü hocalarından ders almış ve birçok öğrenci yetiştirmiştir. Velûd bir âlim olan İbn ‘Usfûr, geride sarf ve nahve ilişkin birçok eser bırakmıştır. Bu makalede onun hayat hikâyesine ve eserlerine yer verilerek dile ilişkin bazı görüşleri ortaya konmuştur. Böylelikle onun Arap diline olan katkısı tespit edilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

İbn ‘Usfûr, sarf, nahiv, kelime, cümle

Ibn ‘Usfûr and His Contribution to the Arabic Literature

Öz

İbn ‘Usfûr who is one of the most important scientist of the Andalusian region had lessons from the most popular teachers of the time and educated lots of students. Ibn ‘Usfûr who wrote many books left a lot works such as morphology and sentax. In this article, by giving place to his life story and works we tried to uncover views of the device about the language. By this way, we tried to determine his contribution to the Arabic literature

Anahtar Kelimeler

Ibn ‘Usfûr, morphology, sentax, preposition, word

Kaynakça

• Abbâs, Hasan, en-Nahvu’l-Vâfî, Dâru’l-Me’ârif, yy., trs. el-Akrî, Şihâbuddîn Ebi’l-Felâh Abdulhayy b. Ahmed b. Muhammed, Şezarâtu’z-Zeheb fî Ahberi men Zeheb, (thk. Abdulkadir Arnavut), Dâru İbn Kesîr, 1406, Dımeşk.
• Ebû Abdillah Muhammed b. Muhammed b. Abdilmelik, es-Sifru’l-Hâmis Min Kitâbi’z- Zeyli ve’t-Tekmile li Kitâbeyi’l-Mevsûl ve’s-Sıla, (thk. İhsân Abbâs), Dâru’s-Sekâfe, Beyrût, 1965.
• Ebu Hayyân,Muhammed b. Yusuf b. Alî el-Gırnâtî, İrtişâfu’d-Darab min Lisâni’l-‘Arab, (thk.Receb Osman Muhammed), Mektebetu’l-Hancî, Kahire, trs. el-Ednerevî, Ahmed b. Muhammed, Tabakâtu’l-Mufessirîn, Mektebetu’l-‘Ulûm ve’l- Hikem, el-Medinetu’l-Munevvere, 1997. el-Enbârî, Ebu’l-Berakât, Abdurrahmân b. Muhammed, el-İnsâf fî Mesâili’l-Hilâf
• Beyne’n-Nahviyyîne’l-Basriyyîn ve’l-Kûfiyyîn, (thk.Hasan Hamed), Dâru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 2007, Beyrut. el-Esterâbâdî, Radiyuddîn, Şerhu’r-Radî ‘ala’l-Kâfiye, (thk. Yusuf Hasan Ömer), yy.
• Erdim, Enes,معن ve سئب Özelinde Basra ve Kûfe Arap Dili Ekollerinin Ekollerinin Övgü ve Yergi Fiillerine İlişkin Yorumları, Fırat Ünv. , İlahiyat Fak. Dergisi, 16:2 (2011),199
• Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya’kûb, el-Bulğa fî Terâcimi Eimmeti’n-Nahv ve’l-Luğa, (thk. Muhammed el-Mısrî), Dâru’n-Neşr, Kuveyt, 1407.
• Imruu’l-Kays, Dîvânu Imrii’l-Kays, (Şrh. Abdurrahmân el-Mustâvî), Dâru’l-Ma’rife, Beyrût, 2004, s.142.
• İbn ‘Akîl, Bahâuddîn Abdullah el-‘Akîlî, Şerhu İbn ‘Akîl, (thk.Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd), Dâru’l-Fikr,Dımeşk, 1985.
• İbn ‘Usfûr, Darâiru’ş-Şi’r, (thk. Seyyid İbrahim Muhammed), Dâru’l-Endelus, yy., 1980. ---------------- el-Mukarrib, Maahu Musulu’l-Mukarrib, (thk.Ali Ahmed Abdilmevcud
• Ali Muhammed Muavved), Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 1998. ----------------- el-Mumti’u’l-Kebîr fi’t-Tasrîf, (thk.Fahruddîn Kabâve), Mektebetu Lubnân, Beyrut, 1994.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osmân, Sırrû Sınâti’l-İ’râb, (Hasan Hindâvî), Dâru’l-Kalem, Dımeşk,1985.
• İbn Hallikân, Şemsuddîn Ahmed b. Muhammed, Vefayâtu’l-A’yân ve Enbâu Ebnâî’z- Zemân, (thk. İhsân Abbâs), Dâru Sâdır, Beyrût, trs. İbn Hişâm, Cemâluddîn Ebû Abdillah b. Yusûf, Muğnî’l-Lebîb ‘an Kutubi’l-E‘ârib, (thk. Mâzin el-Mubârek-Muhammed Ali Hamdullah), Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1985. ---------------------- Evdâhu’l-Mesâlik ilâ Elfiyyeti’bni Mâlik, Dâru’l-Cîl, 1979.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail, el-Bidâye ve’n-Nihâye, (Alî Şîrî), Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, yy., 1988.
• İbn Kunfuz, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Hasan b. ‘Ali, Kitâbu’l-Vefayât, (thk. ‘Âdil Nuveyhid), Dâru’l-İkâmeti’l-Cedîde, Beyrût, 1978.
• İbn Nâsiriddîn Muhammed b. Ebî Bekr, er-Raddu’l-Vâfir, (thk. Zâhir eş-Şâviş), el- Mektebetu’l-İslâmî, Beyrût, 1393.
• İbn Ya‘îş, Muvâfikuddîn Ya‘îş b. Alî, Şerhu’l-Mufassal, İdâretu’t-Tıbâti’l-Munîre, Mısır, trs. İbnu’l-Verdî, Zeynuddîn Ömer b. Muzaffer, Târihu İbn Verdî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, , Beyrût. el-Kehhâle, Ömer Rıda, Mu’cemu’l-Muellifîn, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, trs., Beyrût. el-Kutubî, Muhammed Şâkir, Fevâtu’l-Vefayât Zeylu Vefayâti’l-A’yân, (thk. İhsân ‘Abbâs), Dâru Sâdır, Beyrut, trs. el-Makkârî , Ahmed b. Muhammed, Nefhu’t-Tîb min Ğusni Endulisi’r-Ratîb, (thk. İhsân ‘Abbâs), Dâru Sâdır, Beyrût, 1388. el-Merrâkeşî, Muhammed b. Muhammed b. Abdilmelik, es-Sifri’l-Hâmis min Kitâbi’z
• Zeyl ve’t-Tekmile li Kitâbeyi’l-Mevsûl ve’s-Sıla, (thk. İhsân ‘Abbâs), Dâru’s-Sekâfe, Beyrût, 1965. el-Meydânî, el-Belâğatu’l-Arabiyye, Usûsuha, Funûnuha ve ‘Ulûmuhâ, Beyrût, trs. el-Murâdî, Ebu Muhammed Bedruddin Hasan b. Kasım, Tavdîhu’l-Makâsid ve’l-Mesâlik bi Şerhi Elfiyyeti’bni Mâlik, (thk.Abdurrahman Süleyman), Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 2008. es-Safedî, Salahaddin Halil b. Aybek, el-Vâfi bi’l-Vefayât, Dâru İhyâi’t-Turâs, 2000, Beyrût. es-Sekkâkî, Ebû Ya’kûb Yusûf b. Muhammed, Miftâhu’l-‘Ulûm, (thk.Abdulhamîd
• Hindâvî,), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût, 2000.
• Sîbeveyh, Ebû Bişr Amr b. Osmân b. Kanber, el-Kitâb, (thk. Abdusselâm b. Harun), Mektebetu’l-Hancî, Kahire, 1988. es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahman, Buğyetu’l-Vu’ât fî Tabakâti’l-Luğaviyyîn ve’n
• Nuhât, (thk.Muhammed Fadl İbrahim), el-Mektebetu’l-‘Asriyye, Sayda, trs. ---------------------- Hem’u’l-Hevâmi‘ fî Şerhi Cem’i’l-Cevâmi’, (thk. Ahmed Şemsuddîn), Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrût, 1998. el-Ukberî, Ebu’l-Bekâ Muhibbuddîn Abdullah b. el-Huseyn, el-Lubâb fî ‘İleli’l-Binâ ve’l
• İ’râb, (thk. Gâzî Muhtâr Tuleymât), Dâru’l-Fikr, Dımeşk, trs. ez-Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b.Ahmed Osmân b. Kaymâz, Târîhu’l-İslâm ve Vefayâtu’l-Meşâhir ve’l-A’lâm, (thk. Abdusselâm et-Tedmurî), Dâru’l-Kutubi’l-‘Arabî, Beyrût, 1987. ---------- el-‘Iber fi Haberi Men Ğubar, (thk. Muhammed es-Saîd b. Besyûnî Zağlûl)
• Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût, trs. ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. ‘Amr, el-Mufassal fî San’ati’l-İ’râb, (thk. Ali Ebû Mulhim), Mektebetu’l-Hilâl, 1993, Beyrût. ez-Ziriklî, Hayruddîn Muhammed b. Alî, el-A’lâm, Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, yy., 2002.