OSMANLI DEVLETİNDE CEMALÎLER OKULU: CEMAL HALVETÎ VE ZENBİLLİ ALİ CEMALÎ EFENDİ

Yıl 2015, Cilt: 20 Sayı: 1, 2 - 25, 01.06.2015

Ramazan Ata

Öz

XV-XVI. asırlarda Osmanlı Devleti’nde her alanda olduğu gibi ilim, fikir ve tasavvuf alanında da zirve dönemi yaşanmıştır. Biz bu çalışmamızda dönemin iki köşetaşı diyebileceğimiz, Halvetîliğin Cemalî kolunun kurucusu ve Anadolu’yu Şiileşmekten kurtaran en önemli şahsiyetlerden olan Cemal Halvetî’nin Tefsir Risalesi ile amcazâdesi olan dönemin şeyhülislamı ve Kanunî dönemi kanunnamelerinin düzenleyicisi Zenbilli Ali Cemalî Efendi’nin Nasihat Risalesi’nin bir karşılaştırmasını yapmaya çalışacağız. Böylece bu zirve dönemde ilimle tasavvufun elele vererek ideal insanı nasıl yetiştirdiğini ortaya koymak için gayret göstereceğiz. Osmanlı Devleti yükselme ve zirve döneminde, pek az istisnalar hariç, insanların maddi ve manevi yönden eğitimi için medrese ile tekkeler arasında uyumlu bir birliktelik kurmuştu. İnsan-ı Kamil olmanın yollarını ortaya koymaya çalışan her iki âlim de farklı yöntemlerle aynı sonuca varmışlardır. Değerler eğitimi bakımından baktığımızda, medrese-tekke-zaviye bağlantısı koptuğu andan itibaren Osmanlı Devleti gerilemeye başlamıştır

Anahtar Kelimeler

Cemalîler, Cemal Halvetî, Zenbilli Ali Efendi, Halvetîlik, Osmanlı Devleti

School of Cemalî in the Ottoman Empire: Cemal Halvetî and Zenbilli Ali Cemali

Öz

In 15th and 16th centuries Ottoman Empire enjoyed its peak in the fields of science, thought and tasawwuf as well as in other areas. This study is about the comparison of two masterpieces of the period. One of the masterpieces is the Kur’an Commentary Booklet of Cemal Halveti who was the founder of Cemalî School of Halvetisim and one of the most important figures who prevented Anatolia from going under Shiite influence, and the other masterpiece is Advice Booklet of Zenbilli Ali Cemalî Efendi who was the Sheikh ul Islam of the period and the arranger of statute laws of Suleiman the Magnificent. Thus in this study, we discuss how ideal individual could have been brought up by the cooperation of sciences and tasawwuf of the era. During its growth and peak period, the Ottoman Empire managed to build a union between madrasas and Islamic monasteries in order to provide its citizens with both material and moral education. Both of these scholars who tried to define the way that would take the individual to the degree of perfect human being, reached to same point even though they employed different methods. In terms of value education, it can be observed that the Ottoman Empire started its decline stage when they abandoned the connection between madrasa, Islamic monasteries

Anahtar Kelimeler

Cemalis, Cemal Halvetî, Zenbilli Ali Effendi, Halvetîsm, Ottoman State

Kaynakça

• Ateş, Süleyman, Kur’ân-ı Kerim ve Yüce Meâli, Ankara, 1977.
• Bayram, Mikail, “Alâeddin Keykubad’ın İlmî Şahsiyeti”, I. Alâeddin Keykubad ve Dönemi Sempozyumu Bildirileri, 6-7 Kasım 2008, Konya, 2008.
• Hüsameddin, Hüseyin, Amasya Tarihi, İstanbul, 1927.
• Kaplan, Mahmut, Yıldız, Sümeyye, “Zenbilli Ali Cemalî Efendi’nin Risale-i Nasihat’i”, Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 6, S. 27, Yaz, 2013.
• Küçükdağ, Yusuf, Veziriazam Pîrî Mehmed Paşa, Konya, 1994.
• Küçükdağ, Yusuf, II. Bayezid, Yavuz ve Kanunî Devirlerinde Cemalî Ailesi, İstanbul, 1995.
• Özer, Süleyman, Cemaleddin Aksarayî ve Tefsir Risalesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Ünv. Sos. Bil. Enst., İstanbul, 2008.
• Tayşi, M. Serhan, “Çelebi Halife”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 103, Ağustos, 1996.
• Uludağ, Süleyman, Fahreddin Razî, Ankara, 1991.