FIKHİ VE SİYASİ İHTİLAFLAR BAKIMINDAN İBN ABBAS'IN ASABE RİVAYETİNİN SENED VE METİN AÇISINDAN TAHLİLİ

Yıl 2017, Cilt: 22 Sayı: 1, 55 - 82, 01.06.2017

Recep Tuzcu

Öz

Cahiliyede asabe ailede eli silah tutan erkekler anlamındadır ve mirasın tamamını alır. Fakat Onlar aile ve kabilesini korumak, geçimini temin etmek ve diyetini ödemekle sorumludur. Rivayetlerde Hz. Peygamber asabe kavramını mirasçı, ölene nesepçe en yakın ve ölene nesepçe en yakın erkek anlamında kullanmaktadır. İslam dini, Sadece eli silah tutan erkeklere değil kadınlara ve çocuklara da mirastan pay vermektedir. Erkek kardeş, kız kardeşe verilen mirasın iki katını alır. Ancak o cahiliyedeki asabe gibi sorumludur. İbn Abbas rivayetinde, asabe kavramı “neseben en yakın erkek” yorumu ile nakledilmektedir. İbn Abbas rivayetinde asabe bu anlamı ile Kuran ve diğer rivayetlere tearuz etmektedir. İbn Abbas rivayeti ilk üç tabakada ferddir. Rivayet, müsned, mürsel ve mevkuf tariklerle nakledilmektedir. Abdurrezzâk, Ahmed b. Hanbel,Buhari, Müslim, müsned, Said b. Mansur, et-Tirmizî ve en-Nesâî ise mürsel tarikinin sahih olduğu kanaatindedir. Hicri ikinci asırda İbn Abbas rivayeti Abdullah b. Tavûs ve Sufyân es-Severî ile meşhur olmuş ve Abbasî siyasetine delil alınmıştır. İbn Abbas tarikinde lafız ve mana değişimine sebebin siyaset olabileceğine işaret etmektedir. Miras konusunda fıkhî ihtilafların ortaya çıkmasında İbn Abbas rivayeti etkili olmuştur

Anahtar Kelimeler

Asabe, Miras, İbn Abbas, Cahiliye, İslâm

For The Jurisprudence and Political Conflicts an Analysis Matn and Chain of Report’s Ibn Abbas

Öz

Asabah, can be battle men and taken all inheritance in jahiliyya. But they are responsible protected their family and clan and subsistence and diyat pay the penalty . The prophet had used term’s asabe for inheritor, nearest male relative and nearest relative to dead. Religion İslam gives inheritance not only battle men but also women and childrens. Brother takes two sister’s inheritance. But he is responsible to family so asabah as. Report of İbn Abbas is revealed only means of “nearest male relative”. The report of Ibn Abbas contains an opposition meanin to the Qur'an and reports. In the first three centuries the report has been transmitted as musnad, mursel and mevkuf. According to Abdurrezzâk, Ahmed b. Hanbel, Buhari, Müslim, report of Ibn Abbas is authentic. But Said b. Mansur, en-Nesâî and et-Tirmizî, is reserved for Mursel authentic. In the second century İbn Abbas report appear to be committing with Abdullah b. Tavûs and Sufyân es-Sevrî. In addition to this report is taken evidence to state Abbasid politics. Taking evidence is conveyed that is change of matn and mean. Report of İbn Abbas is influential to many judgement conflicts about inheritance.

Anahtar Kelimeler

Asabah, Heritage, Ibn Abbas, Jahliyya, Islam

Kaynakça

• Ameer Ali, Muhammedan Law, Kitab Bhavan, Yeni Delhi, 1986.
• Anderson, “A Law for Personal Status for Iraq”, The International and Comparative Law Quarterly, vol. IX, No:4, 1960, s. 559–560.
• Atalay, Orhan, “Kur’an’da sosyal grup ifade eden kavramlar”, Atatürk Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi, 2001, sayı:16, s. 197-231.
• Bâcî, Ebu’l-Velîd Süleyman. Halef b. S’ad, e’t-Tadil ve’l-Cerh Limen Harrece lehu’l-Buhârî fi Câmii’s-Sahih, Thk. Ebû Labâbe Huseyn, Dâru’l-Livâ, I. Baskı, Riyâd, 1986/1406.
• Bedrüddin El-Aynî, Mahmud b. Ahmed, Umdetül-Karî Şerhi Sahihi’l-Buhârî, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1971.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali (v. 458/1066), es-Sünenü’l-Kübrâ,I-X., Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmaniyye, Haydarabad, 1933/1352.
• Bozkurt, Nahide, “Abbâsîlerde İktidarın meşruiyeti Üzerine Bir Analiz”, İslâmiyet, sayı: III, 2000, S.147-158.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, el-Câmius-Sahih, Thk. Mustafa Dib Boğa, 3. Baskı, Dâru İbn Kesîr, Yamame Beyrut, 1987.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî (v. 370/981), Ahkâmü’l-Kur’ân, I-III, Dârü’l-Hilâfeti’l- Aliyye, Matbaatü’l-Evkafi’l-İslâmiyye, 1917.
• Cihan, Sadık Uydurma Hadisin Doğuşu ve Sosyo Politik Olaylarla İlişkisi: Hz. Peygamber’in Devrinden Abbâsî Halifesi Mutasım Dönemine Kadar, Etüt Yayınları, Samsun, 1997.
• Dârekutnî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer el-Bağdâdî, Sünen, Thk. Es-Seyyid Abdullah b. Haşim Yemanî el-Medenî, Dâru’l-Marife, Beyrut 1966-1386.
• Darimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman, es-Sünen, Thk. Fevvâz Ahmed Zemirlî v.d., 2 c., Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, 1986.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş’as, es-Sünen, 4 c., Dârü’l-Kütübi’l-Arabî, Humus, 1973.
• Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri sözlüğü, Rağbet, İstanbul, 1998.
• Faruk Ömer, “Abbâsîlerin Siyasi emellerinin Tarihi Kökenleri”, trc. Cem Zorlu, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Dergisi, sayı: XIII, 2002, S., 206
• Hâkim, Ebû Abdullah İbnü’l-Beyyi Muhammed, el-Müstedrekale’s-Sahîheyn, 4 c., Dârü’l- Kütübi’l-İlmiyye: Haydarâbâd, 1915.
• Hassâf, Ebû Bekr Ahmed b. Ömer, Kitabu’l-Ahkami’l-Evkâf, Mektebetü’s-Sakafeti’d- diniyye, Kahire, ty
• Hatipoglu, Mehmet Said, Hilafetin Kureyşliği İslamda İlk Kavmiyetçilik, Kitabiyat, Ankara, 2005.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâleddin Yûsuf b. Abdillah en-Nemerî, el-İstizkâr, thk. Abdulmut’i Emin Kalacî, I-XXX, Dâru Kuteybe, Berut 1993.
• _______, el-Kâfî fî Furuil-Malikiyye, Muhammed Ehid Vad Madik el-Moritanî, I-IV, Matbaatu Hasan, Kahire, 1979/1399
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdülaziz (v. 1252/1836), Şerhu kalâidi’l- manzûm nuzumü ferâizi metni’l-mültekâ, Eser, Mecmûatü resâili İbn Âbidîn’in içinde bulunmaktadır, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, t.y.
• İbn Battal, Ebu’l-Huseyn Ali b. Halef b. Abdilmelik, Şerhu’l-Buhârî, Thk. Ebû Teîm Yasir b. İbrâhim, Mektebetürrüşd, 2.Baskı, Riyad, 2003/1423.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed, Abdurrahman b. İdris, Tefsirü’l-Kurani’l-Azim, Thk. Esad b. Muhammed et-Tayyib, I-XIII, Mektebetü Nizâr Mustafa el-Baz, Mekke, 1997/1417.
• _______, el-Cerh ve’t-Ta’dil, Dâru İhyâu Türasi’l-Arabî, I. Baskı, Beyrut, 1952, 1271
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. İbrahim (v. 235/849), el-Musannef, Thk. Muhammed Avvame, 16 c., Dârü’l-Kıble, Cidde, 2006.
• İbn Faris, Ebul-Huseyn Ahmed b. Faris, Mu’cemu mekâyisi’l-luğa, Thk. Abdusselam Muhammed Harun, I-VI, Dâru’l-Fikr, 1979/1399.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şehâbeddin Ahmed (v. 852/1449), Tehzîbü’t-Tehzîb, I-XII, 1. Baskı, Dâru Sadır, Beyrut, 1968.
• _______, Lisânu’l-mizân, I-VII, Thk. Dâiretu’lmaârifu’l-nazzâmiyye, Müessetü’l-a’lâmi lil matbuât, 3. Baskı, Beyrut 1406.
• İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî (v.241/855), Müsned, Thk. Şuayb el-Arnaut, Adil Mürşid, Heysem Abdülgafur, 50 c.,2. Baskı, Müessesetü’r- Risâle, Beyrut, 1999/1420.
• _______, Mesâîlu’l-İmâm Ahmed kitabu’l-ilel ve ma’rifeti’r-ricâl li Ahmed b. Hanbel, Thk.Vasıyyullah b. Muhammed b. Abbas, Mektebetü’l-İslâmî Beyrut 1408/1988.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Said, Muhallâ, Thk. Muhammed Münir Dımaşkî, I-I, İdaretü’t-tıbâati’l-Müniriyye, Kahire, 1932/1351.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed et-Temîmî el-Büstî (ö. 354/965), es-Sikât, I- IX,Thk. Es-Seyyid Şerifüddin Ahmed, Dâru’l-Fikir, 1. Baskı, Beyrut 1975-1390.
• _______, Sahîhu İbni Hibbân bi Tertîbi İbni Belbân, IXXIII,Thk. Şuayb el-Arnaud, Muessesetu’rrisâle 2. Baskı, Beyrut, 1414/1993.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvafukuddîn Abdullah Ahmed, el-Muğnî, Thk., Abdullah Abdulmuhsin et-Türkî, v.d., I-XV, 2.Baskı, Hacer li’t-Tıba ven-Neşr, Kahire, 1992
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezid, es-Sünen, Thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî, 2 c., Dârü’l- Fikr: Beyrut
• İbn Maîn, Yahya, Yahya İbn Maîn ve kitabu’t-Tarîh, Thk. Ahmed Muhammed Nurseyf, Merkezü’l-Bahsi’l-İlim, Mekke, 1979.
• İbn Manzur, Ebu’l-Fazl Cemalüddin Muhammed b. Mükrem, Lisânü’l-Arab, I-XV, Dâru’s- Sadr, 1.Baskı, Beyrut, t.y.
• İbn Receb El-Hanbelî, Câmiu’l-Ulûm ve’l-Hikem, Thk. Mahir Yasin Fahl, http://www.almeshkat.net. 30.05.2017.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velid Muhammed b. Ahmed, Bidâyetü'l-Müctehid ve nihayeti’l- Müktesid, I-II, 4. Baskı, Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evladuhî, Kahire, 1975/1395.
• İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d b. Meni’ (ö. 230/845), et-Tabakâtü’l-kübrâ, I-VIII, Dâru sâdır, 1. Baskı, Beyrut, 1968.
• İbn Şazân, Ebü’l-Abbâs Fazl, el-İzâh, Thk. Seyyid Celâleddin Hüsey Urmevî, Danişgâh-ı Tahrân, Tahran, 1984.
• İclî, Ebü’l-Hasan Ahmed b. Abdullah, Târîhü’s-sikât, Thk. Abdülmu’ti Emin Kal’aci, Dârü’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1984.
• Kadı Iyâz, Ebu’l-Fadl Iyaz b. Mûsâ b. Iyâz b. Amrû el-Yahsubî es-Sebtî, İkmalil-Mülim bi Fevâidi Müslim, Thk. Yahya İsmail, Dâru’l-Vefâ 1.Baskı, Mısır, 1998/1418.
• Karaman, Hayreddin, İslam Ansiklopedisi, “Asabe” maddesi, İstanbul,1991, cilt 3, s. 452- 453.
• Kavakçı, Yusuf Ziya, Suriye-Roma Kodu ve İslâm Hukuku, Ankara, Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1975, s. 8, 9.
• Kuleynî, Ebû Cafer Muhammed b. Yakub b. İshâk, el-Furû mine’l-Kâfî, Thk., Ali Ekber Gaffârî, I-VIII, 3.Baskı, Daru Saab, Daru’t-Taarruf, Beyrut, 1981/1401.
• Malik b. Enes, Ebû Abdillah el-Asbahî, Muvatta, Thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî, I-II, Dâru İhyâu Türasilarabi, Mısır, t.y
• Meclisî, Ali Muhammed b. Bakır b. Muhammed Tâkî b. Maksud, Bihâru’l-Envâri’l-Câmia li Düreri Ahbâril-Eimmeti’l-Ethâr, I-LLX, II. Baskı, Müessetül-Vefa, Beyrut, 1983/1403.
• Mervân b. Süleymân, b. Yahyâ b. Ebî Hafs, Şerh Eşref Ahmed, Dârü’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut, 1993
• Mervezî, İshâk b. Mansur, Mesâil İbn Hanbel ve İshak b. Rahuye, Camiatul-İslamiyye, I. Baskı, Medine, 2002, 1425.
• Merzubânî, Ebû Ubeydullah Muhammed b. İmrân, Ahbaru şuara-i Şia: Ahbarusseyyid el- Himyerî, Thk., M. Hadî el-Eminî, 2. Baskı, Şeriketül-Kütüb, y.y., 1993.
• Mizzî, Ebû’l-Haccac Cemâleddin Yusuf b. ez-Zeki (v. 742/1341), Tehzîbu’lkemâl fî esmâ’ir- ricâl, Thk. Beşşar Avvad Ma’ruf, I-XXXV., 1. Baskı, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1988.
• Mogaltay b. Kılıç, b. Abdillah Ebû Abdillah el-Bekçerî el-Mısrî el-Hukerî el-Hanefî, İkmalü’t-Tehzîbi’l-Kemâl Fî Esmâi’r-Rical, Th. Ebû Abdurrahman Adil b. Muhammed v.d., el-Farûk el-Hadiseti, I. Baskı, Y.y., 2001, 1422.
• Müslim b. Haccâc, Ebü’l-Hüseyn el-Kuşeyrî, Sahihu Müslim, Thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî, Dâru İhyai’t-Türasil-Arabî, I-VI, Beyrut t.y.
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb Ebû Abdurrahman, Sünenü’l-Kübrâ, Thk. Abdulgaffar Süleymân el-Bündârî- Seyyid Kevserî Hasen, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Baskı, Beyrut, 1991/1411.
• Nevevî, Ebû Zekeriyâ Yahyâ b. Şerefuddin (ö. 676/1277), el-Minhâc fî Şerh-i Müslim b. Haccâc, I-XVIII, Beyrut, 1972
• Numan b. Muhammed, Ebu Hanife Numan b. Muhammed el-Mansur el-Kadî et-Temimî el-Kayrevânî, Deâimul-İslam ve zikrul-helal ve haram ve’l-Kadaya ve’l-Ahkam, Thk., Asaf b. Asgar Feyzî, I-II, 2. Baskı, Dâru’l-Mearif, Kahire, 1965.
• Said b. Mansur, b. Şu’be, el-Horasânî el-Mekkî, Sünen, Thk. Habiburrahman el-Azamî, Darus-Selefiyye, 1.Baskı, Bombay, 1403/1982.
• es-Sanânî, Abdurrezzâk b. Hemmâm, el-Musannef, Thk. Habiburrahman A’zâmî, I-XI, el- Meclisü’l-İlmi, Beyrut, 1983.
• Settî, Ebû Abdilah Muhammed b. Süleymân, Şerhu Muhtasari’l-Hûfî, Thk. Yahya bu Aruru, I-III, Daru İbn Hazm, Beyrut, 2009/1430.
• Shacht, Joseph, İslam Ansiklopedisi, “miras” maddesi, MEB, İstanbul, 1993.
• Sıbtü’l-Mardînî, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed (v. 912/1506), Şerhü’r-rahbiyye, Thk. Mustafa Dîb el-Boğa, 8.Baskı, Dârü’l-Kalem, 1998/1419.
• Süheylî, Ebu Kasım Abdurrahman b. Abdullah b. Ahmed, Kitabu’l-Ferâiz ve şerhu ayati’lvasiyye, Thk., Muhammed İbrahim Benna, Camiatu Karyunus, y.y., 1980.
• Şeyh Saduk, Muhammed b. Ali b. Hüseyin Ebû Ca’fer b. Babbeveyh el-Kummmî, Men lâ Yahduruhu’l-Fakih, Thk., es-Seyyid Hasen el-Musevî el-Horasânî, I-IV, Dâru Saab, Beyrut 1981.
• Taberî, Ebû Câfer b. Cerîr Muhammed, et-Tefsîr = Câmiü’l-beyân an te’viliâyi’l-Kur’an, Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, 26 c., Dâru Âlemi’l-Kütüb, Riyad, 2003.
• _______, Tarihul-Ümem vel-Mülük, Thk. Muhammed Ebû’l-Fazl İbrâhim, Daru Süveydân, Beyrut 1967.
• Tahâvî, Ebû Câfer Ahmed b. Muhammed b. Selamet el-Ezdî (v. 321/933), Şerhu Meâni’l- âsâr, Thk. Muhammed Seyyid Cadülhak v.d., 4 c., Matbaatü’s-Sünneti’l- Muhammed, Kahire, 1968
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. Îsâ, el-Câmiü’s-sahîh, Thk. Ahmed Muhammed Şâkir v.d., 5 c., Dârüİhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut t.y.
• Tusî, Ebû Cafer Şeyhu’t-Taife Muhammed b. Hasen b. Ali, Tehzibu’l-Ahkam, I-X, 4. Baskı, Thk., es-Seyyid Hasan Horasan, Daru Saab, Beyrut, 1981
• Yazıcı, Abdurrahman, İslâm Miras Hukukunda Asabe Yoluyla Mirasçılık, (Basılmamış Doktora tezi), İstanbul, 2011.
• Yücel, Ahmet, Hadis İlminde Tenkit Terimleri ve İlgili Çalışmalar, MÜİF Vakfı Yayınları, İstanbul, 1998.
• Zahhâr, Ahmed, eş-Şavaidi’ş-Şi’riyye, fi Kitabı Delailil-İ’câz li Şeyh Abdil-Kadir el-Cürcânî, 1.Baskı, yy. 1996.
• Zehebî, Şemsüddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed, Siyeru Alâmu’n-Nübelâ, Thk. Şuayb el-Arnaud, Müessetür-risâle, Beyrut t.y.
• _______, Tarihu’l-İslâm Vefeyâtü Meşâhiril-A’lâm, Thk. Ömer Abdusselam Tedmiri, Dâru’l- kütübi’l-Arabiyye, Beyrut, 1987/1407.