MEÂNÎ İLMİ BAĞLAMINDA ARAP DİLİNDE İSTİFHÂM VE CEVAP ÜSLÛBU

Yıl 2017, Cilt: 22 Sayı: 2, 15 - 40, 01.12.2017

Enes Erdim Ayşe Meydanoğlu

Öz

Bu çalışmada Arap dilinin önemli konularından biri olan istifhâm ve cevab uslûbu, meânî ilmi bağlamında ele alınmış, önemine binaen istifhâm edatlarıyla ilgili tafsilatlı bilgiler verilmiş ve bunların cevabında kullanılan ifadelere değinilmiştir. Bu doğrultuda ‘hemze’, ‘hel’, ‘mâ’, ‘men’, ‘eyyu’, ‘kem’, ‘eyne’, ‘metâ’, ‘keyfe’, ‘eyyâne’ ve ‘ennâ’ gibi soru edatlarının kullanım alanları incelenmiştir. Hemze’nin hem tasdik hem de tasavvur, diğer soru sözcüklerinin sadece tasavvurî bilgiyi sorguladığı açıklanmıştır. Yine soru edatının çeşidine göre şekillenen cevap cümleleri içinde yer verilen ‘neam’, ‘belâ’, ‘ecel’, ‘inne’, ‘iy’, ‘celel’ ve ‘ceyri’ edatları irdelenmiştir. ‘Celel’ ve ‘ceyri’ kelimelerinin diğerine oranla çok daha az kullanıldığı görülmüştür

Anahtar Kelimeler

İstifhâm uslûbu, cevap, soru edatları, Arap dili, meânî ilmi.

The Style of the Question and Its Answer in the Framework Of the ‘Ilm al-Ma’ani in Arabic

Öz

In this work, the style of the question and its answer, which is one of the most important Arabic topics was dealt with in the framework of the ‘ilm al-ma’ani and because of its importance, the question words were explained in detail and adressed the terms that were used in its answers. In this context, the field of using of the question words such as al-hamza, hal, ma, men, eyyu, kem, meta, keyfe, eyyane and enna were studied. It was explained that Hamzah examines tasawwuri and approval/tasdiki knowledge and the rest of the question words ask only about the knowledge of approval. And the question words such as naam, bela, ecel, inne,iy, celel and ceyri, which are used in sentences that are formed according to the question words were studied. It appears that the words Jalal and Jir are the most used terms when compared with the other ones

Anahtar Kelimeler

The style of the istifham, the answer, the prepositions of question, Arabic language, ‘ilm al-ma’ani.

Kaynakça

• Âmilî, Bahauddîn Muhammed b. Huseyn, el-Keşkûl (thk. Muhammed Abdulkerim en- Nemerî), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1998.
• Bergstrasser, Gotthelf, et-Tatavvuru’n-Nahvîli’l-Luğati’l-Arabiyye, Matbaatu’s-Semâh, 1929.
• Edrenevî, Muhammed Fevzî, Seyfu’l-Ğallâb Şerhu Muğni’t-Tullâb, Şirketi Sahâfiye-i Osmaniye Matbaası, İstanbul, 1306.
• Esterâbâdî, Muhammed b. el-Hasan, Şerhu'r-Radî li Kâfiyeti İbni’l-Hâcib, thk. Yusuf Hasan Ömer, Bingazi, 1996.
• Eşmûnî, Nuru’d-Dîn Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Îsâ b. Muhammed, Şerhu’l-Eşmûnî alâ Elfiyeti İbn Mâlik, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamid, Dâru’l-Kutubi’l- Arabî, Beyrût, 1375/ 1955.
• İbn Arabşâh, İsamuddîn İbrahim b. Muhammed, el-Atval Şerhu Telhîsi Miftâhu’l-‘Ulûm, (thk. Abdulhamid Hindâvî), Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrût, 2001.
• İbn Hişâm, Cemâluddîn Abdullah b. Yusuf b. Ahmed b. Abdillah el-Ensârî, Muğni’l-Lebîb ‘an Kutubi’l-E’ârîb, thk. Abdullâtif Muhammed el-Hatîb, es-Silsiletu’t-Turasiyye, Kuveyt, I.Baskı, 1461/ 2000.
• İbnu’n-Nâzım, Ebu Abdillah Bedruddin b. Muhammed, Şerhu’bni’n-Nâzım ala Elfiyyeti’bni Mâlik, (thk. Muhammed Bâsil ‘Uyûnu’s-Sûd), Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrût, 2010.
• İbn Ya'îş, Ebû’l-Bekâ Muvaffakuddîn, Şerhu'l-Mufassal, İdâretu’t-Tibâeti’l-Münîriyye, Mısır, trs.
• Habenneke, Abdurrahman el-Meydânî, Devâbitu’l-Marife ve Usûlu’l-İstidlâl ve’l-Munazara, Dâru’l-Kalem, Dımeşk, 2004.
• Kazvînî, el-Hatîb, Celaluddîn b. Abdirrahman, el-İdâh fî Ulumi’l-Belağa, (hşy. İbrahim Şemsuddîn), Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrût, 2003.
• Kırkız, Mustafa, Arap Belâgat Tarihi ve Gelişim Aşamaları, Beyan Yay., İstanbul, trs.
• Mâlikî, Ahmed b. Abdinnur, Rasfu'l-Mebânî fî Şerhi Hurûfi’l-Meânî, thk. Ahmed Muhammed el-Harât, Matbûâtu Mecmei’l-Luğati’l-Arabiyye, Dimeşk, h. 1394.
• Merâğî, Ahmed Mustafa, Tarîhu Ulûmi’l-Belâğa ve’Tarîfu bi Ricâlihâ, Matbaatu Mustafa el- Bâbi, Mısır, 1950.
• Teftâzânî, Mesud b. Ömer, Muhtasaru’l-Meânî, Mektebetu’l-Büşrâ, Pakistan, 1431/ 2010.
• Samarrâî, Fâdıl Sâlih, Meâni’n-Nahv, Dâru’l-Fikr, I. Baskı, Ummân, 1420/ 2000.
• Sekkâkî, Ebû Yakub Yusf b. Ebî Bekr Muhammed b. Ali, Miftâhu’l-Ulûm, Dâru’l-Kutubi’l- İlmiyye, II. Baskı, Beyrut, 1407/ 1987.
• Sibeveyh, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber, Kitâbu Sibeveyh, thk. Abdu’s-Sellâm Muhammed Hârûn, Mektebetu’l-Hancı, Kahire, 1408/ 1988.
• Zeccâcî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahman b. İshâk, Kitabu’l-Cümel fi’n-Nahv, thk. Ali Tevfik el- Hamed, Müessesetu’r-Risâle, Dâru’l-Emel, I.Baskı, Ürdün, 1404/ 1984.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Abdillâh b. Bahâdır b. Abdullâh, el-Burhân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, tah. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahim, Dâru’l-Marife, Beyrût, trs.