İBNÜ’L-CEVZÎ’NİN VAKF YAPILMAMASI GEREKEN YERLERE DAİR GÖRÜŞLERİNİN KAYNAĞI: İBNÜ’L-ENBÂRÎ

Yıl 2018, Cilt: 23 Sayı: 2, 19 - 34, 01.12.2018

Ahmet Gökdemir

Öz

Makalede vakf yapılmaması gereken yerlerle ilgili Fünûnu’l-efnân’da mevcut bilgilerin kaynağı ele alınmıştır. Araştırmada öncelikle incelemeye konu olan müelliflerden İbnü’l-Cevzî ö. 597/1201 ve İbnü’l-Enbârî ö. 328/940 ile eserlerinden bahsedilmiştir. Makale kıraat ilmi sahasına yönelik bir araştırma olduğundan; müellifler ve teliflerinden bahsedilirken olabildiğince zikri geçen kişilerin söz konusu ilme dair birikimleri ile kitaplarının bu ilimle ilgili kısımları ön plana çıkarılmıştır. İncelemenin ikinci başlığında vakf-ibtidâ ilmi ile bu ilmin önemine değinilmiştir. Bu başlıkta ise ilgili terimlerin ifade ettiği anlamlar ile Kur’ân’ın anlaşılmasına yönelik önemi dile getirilmiştir. Üçüncü başlıkta İbnü’l-Cevzî’nin kitabında vakf yapılmaması gereken durumlara dair zikrettiği bölüm açığa çıkarılırken; konunun daha kolay anlaşılması açısından İbnü’l-Cevzî’nin zikrettiği bilgiler maddeler şeklinde belirtilmiştir. Makalenin son başlığında ise İbnü’l-Cevzî’nin bahsi geçen bölümü yazarken istifade etmiş olduğu kaynak zikredilip, iki eser arasında konunun işlenmesi açısından karşılaştırılma yapılmıştır. Makalenin amacı İbnü’l-Cevzî’nin, kârîlerin vakflarla ilgili yanlışları hususunda tavsiye niteliğindeki görüşlerine değinmek suretiyle; bugün dahi yapılan hatalarla ilgili gerekli bilgileri zikretmektir. Araştırmada hedeflenen diğer bir konu da İbnü’l-Cevzî’nin konuyla alakalı görüşlerinin kaynağını açığa çıkarmaktır

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Kıraat, İbnü’l-Cevzî, İbnü’l-Enbârî, Fünûnu’l-Efnân, Vakf-İbtidâ

The Sources Of Ibn Al-Jawzi’s Opinions For Places That Pausing Is Inappropriate In The Quran: Ibn Al-Anbârî

Öz

In this article, it is dealt with the sources of the information about the places that pausing is inappropriate in quranic recitation which mentioned in a chapter of Ibn al-Jawzî's Fünûnu’l-efnân. In the study, principally Ibn al-Jawzî and Ibn al-Anbârî and their works which constitutes the subject of our research has been reviewed. Since the article is a research in the field of Qiraah Quranic Recital Science ; while handling the biographies and works of the scholars, the prominence given to the parts related to the field, and their scholarly accumulation regarding this science is highlighted. In the second part of the study, it is refered to the significance of waqf-ibtida punctuation science and the importance of this discipline emphasised. In this title, the meaning of the related terms are given and their importance for understanding the Qur'an are represented. In the third part, the chapter of the book of Ibn al-Jawzî regarding the situations and places which waqf stop is unpermitted in the quranic text has been unveiled and the info given therein itemized for better understanding. In the last part of the article, the source that Ibn al-Jawzî used when he wrote the aformentioned chapter has been cited and comparison made between two works for the purpose of a better exposition. The aim of the article is to express the necessarily information regarding the faults made even today by referring to the advisory ideas of Ibn al-Jawzi about the mistakes made by qurra Quran reciters in terms of punctuation. Another aim of the study is to reveal the source of Ibn al-Jawzi's views on the subject

Anahtar Kelimeler

Quran, Qiraah, Ibn al-Jawzi, Ibn al-Anbari, Fünunûn al-Efnân, Quranic Punctuation

Kaynakça

• Abdullayev, Kamran, Ebû Bekir Muhammed b. el-Kâsım el-Enbârî’nin ez-Zâhir fî Meânî Kelimâti’n-Nâs Adlı Kitabındaki Sözlerin Tahlili, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2015.
• Allûçî, Abdülhamid, Müellefâtü İbnü’l-Cevzî, Şirketü Dâru’l-Cumhûriyye, Bağdat, 1965.
• Bağdatlı, İsmail Paşa, Hediyyetü’l-ârifîn, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arâbi, Beyrut, ts.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük Tefsir Tarihi, Semerkand, İstanbul, 2014.
• Birışık, Abdülhamit, “İbnü’l-Cevzî/Tefsir İlmindeki Yeri”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1999, XX, s. 550-551.
• Birışık, Abdülhamit, “Ulûmu’l-Kur’ân”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2012, XLII, s. 132- 135.
• Çelik, Ömer, Hicrî V-XI. Asırlarda Kur’ân İlimleri, Kur’ân ve Tefsîr Araştırmaları Dergisi-III, Ensâr Neşriyât, İstanbul, 2002, s. 47-87.
• Çetin, Abdurrahman, “Vakf ve İbtida”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2012, XLII, s. 461- 463.
• Çetin, Abdurrahman- Topuzoğlu, Tevfik Rüştü, “Fasıla”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1995, XII, s. 209-210.
• Demirci, Muhsin, Tefsir Terimleri Sözlüğü, İFAV Yay., İstanbul, 2009.
• Fırat, Yavuz, Tecvid ve Kıraat İlmi Terimleri Sözlüğü, ed. Ali Öge, Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı, Konya, 2018.
• Gedük, Salih, “Ulûmu’l-Kur’ân, Usûlü’t-Tefsîr Kavramları ve Tefsîrde Usûlün İmkânı Meselesi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Kayseri, 2015, Sayı: 39, s. 207-221.
• Husarî, Mahmud Halil, Ahkâm-u Kırâeti’l-Kur’âni’l-Kerîm, el-Mektebetü’l-Mekkiyye, Mekke, 1995.
• Işık, Emin, “İbnü’l-Enbârî”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2010, XXI, s. 24-26.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn b. Ahmed, Vefiyâtü’l-a’yân ve enbâu ebnâi’z-zamân, thk. İhsan Abbâs, Dâru’s-Sadr, Beyrut, 1900.
• İbn Manzûr, Muhammed, Lisânü’l-‘Arab, Dâru’s-Sadr, Beyrut, h. 1414.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec, Fünûnu’l-efnân fî ‘uyûni ulûmi’l-Kur’ân, thk. Hasan Ziyâüddîn Itr, Dârul Beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut, 1987.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân, Meşîhâtü İbnü’l-Cevzî, thk. Muhammed Mahfuz, Dâru’l-Ğarb, Beyrut, 1980.
• İbnü’l-Cevzî, Cemâlüddîn Ebü’l-Ferec, el-Muntazâm fî târihi’l-ümem ve’l-mülük, thk. Muhammed Abdülkadir Ata-Mustafa Abdülkadir Ata, Dârul Kütübi’l-‘İlmiyye, 1992.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-Tefsîr, Dârul Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 2009.
• İbnü’l-Cezerî, Gâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ, Mektebetü İbn Teymiyye, ts.
• İbnü’l-Cezerî, Şemsüddîn Ebü’l-Hayr Muhammed, en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr, thk. Ali Muhammed ed-Dabbâ, el- Matbaatüt Ticâriyyeti’l-Kübrâ, ts.
• İbnü’l-Enbârî, “Kitâbü’l-elifât”, Ebhâsü’l-Yermûk, hz. Ali Tevfik Hamed, 1985, Sayı: 3/1, s. 7- 43.
• İbnü’l-Enbârî, “Kitâbü’l-hâ’ât fî Kitâbillâh”, Mecelletü’l-Belâğ, nşr. Nevar Muhammed Hasan Ali Yasin, 1976, Sayı: 6/4.
• İbnü’l-Enbârî, Îzâhü’l-vakf ve’l-ibtidâ fî Kitâbillâhi Azze ve Celle, thk. Ahmed Mehdelî, Beyrut, 2010.
• İbnü’l-Enbârî, Îzâhü’l-vakf ve’l-ibtidâ, thk. Muhyiddîn Abdurrahmân Ramazan, Mâtbûâtü Mecmeıl Lüğati’l-Arabiyye, Dımaşk, 1971.
• Kara, Mehmet, “İbnü’l-Cezerî’nin Vakf-İbtidâ İlmine Yaklaşım”, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Çanakkale, 2018, Sayı: 13, s. 55-79.
• Karacelil, Süleyman, Tefsir Usûlünün Yapısı ve İşlevi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2010.
• Kaya, Murat, Ebû Bekr İbnü’l-Enbârî ve el-Ezdâd fi’l Luğa Adlı Eseri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2007.
• Kayhan, Veli, “Vakf ve İbtidâ İlmi ve Kur’ân Tefsirindeki Yeri”, C. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sivas, 2006, Sayı: 2, s. 293-336.
• Kıftî, Cemâlüddîn Ebü’l-Hasen Ali b. Yûsuf, İnbâhü’r-ruvât ‘alâ enbâhi’n-nühât, thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim, Dârul Fikri’l-‘Arabî, Kahire, 1982, III.
• Koyuncu, Recep, Kur’ân-ı Kerîm’in Anlaşılmasında Vakf İbtidâ’nın Rolü (İbnü’l-Enbârî, ed- Dânî ve es-Secâvendî Örneği), Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2015.
• Koyuncu, Recep, “Vakf-İbtidânın Ayetlerin Anlaşılmasındaki Rolü”, Marife: Dini Araştırmalar Dergisi [Bilimsel Birikim], Konya, 2015, s. 163-187.
• Naci, Muallim, Istılâhât-ı Edebiyye, Şirket-i Mürettibiye Matbaası, İstanbul, 1307.
• Özdemir, Bayram, İbnü’l-Enbârî’nin Hayatı ve el-İnsâf Adlı Eserindeki Metodu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2007.
• Özdemir, Büşra, İbnü’l-Cevzî’nin Zâdü’l-Mesîr Adlı Eserinin Kıraat İlmi Açısından Tahlili, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2019.
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekr Celâlüddîn, el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim, el-Hey’etül Mısriyyeti’l-‘Âmme, 1974.
• Temel, Nihat, Kıraat ve Tecvîd Istılahları, İFAV Yay., İstanbul, 1997.
• Temel, Nihat, “Kıraatte Vakf- İbtida ve Anlama”, Tarihten Günümüze Kıraat İlmi, DİB Yayınları, Ankara, 2015.
• Tetik, İbrahim, Vakf ve İbtidâ İlminin Âyetleri Anlamlandırmadaki Etkisi (Uşmûnî Bağlamında), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2012.
• Tetik, Necati, Kıraat İlminin Ta’limi IX. Hicrî Asra Kadar, İşaret Yay., İstanbul , 1990.
• Turgut, Ali, İbnü’l Cevzî ve Tefsir Usûlündeki Yeri: Araştırma-İnceleme, İstanbul, 1989.
• Yavuz, Yusuf Şevki - Avcı, Casim “İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1999, XX, s. 543-549.
• Zehebî, Şemsüddîn Ebu Abdillâh, Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ, thk. Şuayb Arnavud, Müessesetü’r-Risale, 1985.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm, Menâhilü’l-‘irfân fî ulûmi’l-Kur’ân, Matbaatü Isa’l-Bab, ts.