KUR’AN’DA MÜŞRİKLERE BİR ELEŞTİRİ OLARAK HAYATIN SADECE ZÂHİRİNE ODAKLANMAK

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 2, 311 - 339, 31.12.2021

Sami Kılınçlı

Öz

Kur’an’da müşrikler birçok konuyla birlikte dünya hayatının sadece zâhirine odaklanarak dünyevileşmeleri, hakikatten uzaklaşmaları, güç peşinde koşmaları, hayatı sadece insanın kararları, sebep-sonuç ilişkileri içinde zâhiri boyutuyla anladıkları için de eleştirilmektedir. Bu çalışmada müşriklerin zikredilen konularda eleştirilmeleri tefsir kaynakları temelinde er-Rûm 1-10. ve en-Necm 29-30. âyetler bağlamında ele alınacaktır. Elde edilen bilgilerle müşriklerin söz konusu yanlışlarının açıklanmasıyla birlikte modern dönemde yaygınlaşan ilahî hakikatleri dikkate almayan dünyevileşme merkezli algıya ve bazı konuların isabetsiz te’vil edilmesine de değinilecektir. Mekke döneminde Mecûsî Farslıların, Hıristiyan Rumlara galip gelmesi üzerine müşrikler sahabilere “Biz de sizi yenecek ve dininizi yok edeceğiz” demişlerdi. er-Rûm sûresi 1-10. âyetlerde Allah’ın yardımıyla Rumların zafer kazanacakları, bunun Allah’ın mutlaka gerçekleşecek va’di olduğu ve yalnızca Allah’ın takdirinin olacağı gibi konular vurgulanarak sahabiler takviye edilirken, müşrik zihniyet de farklı açılardan eleştirilmiştir. İlgili âyetlerden ve müfessirlerin izahlarından hayatın bir zâhir bir de bâtını olduğu, bilgili ve akıllı geçinen ancak tüm derdi dünya menfaatleri olan müşriklerin, aslında çok dar bir ufka sahip oldukları anlaşılmaktadır. Bu âyetler bağlamında hayatın akışının Allah’ın kontrolünde olması, va’dinin gerçekliği, insanın yaratılış gayesi, günahlarından dolayı inkâr eden bazı kavimlerin helak edilmesi ve âhirete iman gibi konuların hayatın bâtınını oluşturduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kur'an, Zâhir, Bâtın, Müşrik, İnsan Ufku

Kaynakça

• Âlûsî, Şehâbeddin Mahmud. Rûhu’l-meânî. thk. Mahmud Abdullah en-Nemr vd. Beyrût: İdâratü’t-Tıbâti’l-Münîriyye-İhyâu’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Bikâî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn İbrâhîm b. Ömer. Nazmu’d-dürer fî tenâsubi’l-âyâti ve’s-suver. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmî, ts.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân. 10 Cilt. Beyrût: Dâruİhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Fehmu’l-Kur’ân. 3 Cilt. Beyrût: Merkezu Dirâsati’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 2008.
• Ebüssuûd, Muhammed el-İmâdî. İrşâdü’l-ʿakli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. thk. Abdulkâdir Ahmed Atâ. 5 Cilt. Riyâd: Mektebetu Riyâdi’l-Hadîs, ts.
• İbn ‘Âdil, Ebû Hafs Ömer b. Ali. el-Lubâb fî ‘ulûmu’l-kitâb. thk. Adil Ahmet Abdulmevcûd vd. 20 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
• İbn Âşûr, Muhammed b. Tâhir. Tefsiru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru Sahnûn li’n-Neşrve’t-Tevzi’, 1984.
• İbn Ebû Hâtim, Muhammed b. İdrîs b. Münzir er-Râzî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Es’ad Muhammed et-Tayyib. 10 Cilt. Mekke: Mektebetü Nezâri’l-Bâz, ts.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’an Yolu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
• Kâsımî, Muhammed Cemâleddîn. Mehâsinu’t-te’vîl. thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî. 17 Cilt. B.y.: Dâru İhyâi Kütübi’l-Arabiyye, 1376.
• Kelbî, Muhammed b. Ahmed b. Cüzey. et-Teshîl li ulûmi’t-tenzîl. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• Kurtubî, Abdullah b. Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘u li ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdu’l-Hasen et-Türkî. 24 Cilt. Beyrût: Müessetu’r-Risâle, 1427.
• Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsım Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdülmelik. Letâifü’l-işârât. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1436.
• Kutup, Seyyid. Fî Zilâli’l-Kur’an. çev. Salih Uçan-Vahdettin İnce. 10 Cilt. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 1989.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtu Ehli’s-Sünne. thk. Mecdî Bâsellûm. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Mehâyimî, Ahmed b. İbrahim b. İsmâil el-Mahdûm. Tabsîru’r-Rahmân ve teysîru’l-Mennân. Mısır: Bulak, t.s.
• Mekkî b. Ebî Talib, Ebu Muhammed. el-Hidaye ilâ bulûgi’n-nihâye. Câmiatü’ş-Şârika Külliyatü’d-Dirâsâti’l-Ulyâve’l-Bahsi’l-İlm, 2008.
• Merâğî, Ahmed Mustafa. Tefsîru’l-Merâğî. 30 Cilt. Mısır: Mektebetu ve Matbaatu Mustafa el-Bâbî el Halebî ve Evlâdihî, 1365. Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. Tefhîmu’l-Kur’ân. çev. Muhammed Han Kayanî vd. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
• Mukâtil, Ebu’l-Hasen b. Süleyman. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. thk. Ahmed Ferid. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424.
• Nîsâbûrî, Nizâmüddîn Hasen b. Muhammed b. Hüseyn el-Kummî. Tefsîru ğarâibi’l-Kur’ân ve rağâibi’l-furkân. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Râzî, Fahruddîn İbn Ziyâuddîn b. Ömer Muhammed. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1401.
• Sülemî, Ebû Abdirrahmân Muhammed b. el-Hüseyn b. Mûsâ el-Ezdî. Hakâiku’t-tefsîr. thk. Seyyidİmrân. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fethu’l-kadîr. thk. Abdurrahman Umeyra. 5 Cilt. San’a: y.y., t.s.
• Şinkîtî, Muhammed Emîn. Advâu’l-beyân fî îdâhi’l-Kur’ân bi’l-Kurân. 9 Cilt. Mekke: Dâru Âlemi’l-Fevâid, 1426.
• Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b Cerir b Yezid. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. b.y.:Dâru Hicr, 1422.
• Tirmîzî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenu’t-Tirmîzî. ed. Bedreddin Çetiner. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Yenda Yayın-Dağıtım, 2000.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâiki’t-tenzîl. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, 2008.