19. YÜZYIL OSMANLI FİKİR HAYATINDA KONAKLARlN YERİ

Yıl 2008, Cilt: 13 Sayı: 1, 0 - 0, 30.06.2008

Mustafa Ülger

Öz

Osmanlıda devlet adamlannın alim ve edipleri himaye etmeleri, onları
konaklannda toplayıp ilmi, edebi sohbetler düzenlemeleri ilk dönemierden itibaren bir
gelenek halini almıştır. 19. yüzyılda ise bu gelenek daha da yaygınlaşmış, birçok
devlet adamı, alim ve varlıklı kimsenin konağında düzenlenen toplantıların dönemin
fikir hayatı üzerinde büyük tesiri olmuştur. Özellikle Sultan Alıdülaziz devrinde
Doğunun ve Batının meşhur alimlerinin aylarca misafir kalarak büyük itibar gördüğü
konaklar, adeta birer akademi haline gelmiştir. Çoğu zaman bizzat konak sahiplerinin
yönettiği toplantılarda ilmi, fikri, edebi ve siyasi meseleler serbestçe tartışılmıştır.
Konaklardaki bu ortam Doğu ve Batı düşüncesinin karşılaşmasını sağlamış, devrin
siyasi şartlarının da yardımıyla bu karşılaşmadan Batı düşüncesi galip çıkmıştır. Bu
sebeple konaklar, Osmanlı aydınları arasında Batı düşüncesinin yayılmasında önemli
bir paya sahip olmuştur.

Anahtar Kelimeler

19. Yüzyıl, Osmanlı, konak, fikir hayatı

The !m portance of the Residencas in Literary Life in Ottoman Empire During the 19th Century

Öz

Kaynakça

• Abdurrahman Adil, "Yeni Osmanlılar Tarihi İnkılabat-ı Fikriyye ve Münakaşaları", Hadisat-ı Hukukiye ve Tarihiye Mecmuası, CUz 3, İstanbul 1341-1923, s.9-16.
• Ayverdi, Samiha, Bir Dünyadan Bir Dünyaya, İstanbul 2000.
• Ayverdi, Samiha, İbrahim Efendi Konağı, İstanbul 1973.
• Balıkhane Nazırı Ali Rıza Bey, Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı, haz. Ali ŞUkrU Çoruk, İstanbul 2001.
• Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Miiellifleri, C.II, İstanbul1333.
• Budak, Ali, Batılılaşma Sürecinde Çok Yönlü Bir Osmanlı Aydını Münif Paşa, İstanbul 2004.
• Cevdet Paşa, Tezakir 40-Tetimme, haz. Cavid Baysun, Ankara 1991.
• Çelik, Hüseyin, Ali Suavi, Ankara 1993. Ebuzziya Tevfik, Yeni Osmanlılar Tarihi, haz. Şemseddin Kutlu, C.I-Il,_İstanbul 1973.
• Ergin, Osman, Türk MaarifTarihi, C.I-II, İstanbul 1977.
• Faik Reşad, Eslaf, haz. Şemseddin Kutlu, Tercüman 1001 Temel Eser. Fatma Aliye, Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı, haz. Mehmet Şevket Eygi, İstanbul 1995. ~
• GUray, Sevim, Ahmet Vefik Paşa, Ankara trz. Hisar, Abdilihak Şinasi, Boğaziçi Melıtapları, İstanbul 1956.
• Hisar, Alıdülhak Şinasi, Geçmiş Zaman Fıkraları, İstanbul 1958.
• Hisar, Alıdülhak Şinasi, Boğaziçi Yalıları Geçmiş Zaman Köşkleri, İstanbul 1968.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin, "19. Asır Başlarında- Tanzimat Öncesi Öncesi- KültUr ve Eğitim Hayatı ve Beşiktaş Cemiyet-i ilmiyesi Olarak Bilinen Ulema Grubunun Buradaki Rolü", Osmanlı İlmive Mesleki Cemiyet/eri, yay. haz. Ekmeleddin İhsanoğlu, İstanbul1987, s.43-74.
• İnal, İbnillemin Mahmud Kemal, Son Asır Türk Şairleri, C. I-III, İstanbul I 969-1970.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal, Son Sadrazam/ar, C.I, İstanbul 1982.
• Kemikli, Bilal, "19. Yüzyılda Bir Entelektüel Muhit: Şeyhülislam Arif Hikmet Beyefendi'nin Konağı", İlim ve Sanat, S.41, Nisan 1995, s.92-95.
• Koçu, Reşa d Ekrem, İstanbul Ansiklopedisi, C. V, İstanbul 1961.
• Kunoş, İgnas, "Macar Türkolog İgnas Kunoş Ahmet Vefik Paşa ile Neler Görilştü", Hayat Tarih Mecmuası, C.I, S.5, İstanbul 1977, s.4-8.
• Kuntay, Mithat Cemal, Devrinin İnsanları ve Olayları Arasmda Namık Kemal, C.I, İstanbul 1944.