DÜVEL- İ MUAZZAMA’NIN TANZİMAT’A BAKIŞI

Yıl 2013, Cilt: 18 Sayı: 1, 0 - 0, 30.06.2013

Ramazan Ata

Öz

Bu makalede Düvel-i Muazzama’nın Tanzimat’a bakışını kısaca açıklamaya çalışacağız. Düvel-i Muazzama dediğimiz, 19. Yüzyılda Avrupa’nın 5 büyük devleti olan; İngiltere, Fransa, Rusya, Prusya ve Avusturya’dır. Bu devletlerin Osmanlı Devletine yaklaşımı her zaman aynı olmamıştır. Osmanlı Devleti Mısır karşısında düştüğü zor durumdan kurtulmak için neredeyse bütün Avrupa devletlerine başvurmuş ve bu başvuruya ilk olumlu cevap veren Rusya olmuştur. Rusya’nın Mısır karşısında Osmanlı Devleti’ne yardım karşılığında elde ettiği tavizler diğer devletleri endişeye düşürmüş ve hepsi kendi menfaatlerini korumak ve Osmanlı sınırları içindeki kendi inancından olan azınlıklara sahip çıkmak için duruma müdahale etmişlerdir. Tanzimat’ın ilanına olumlu manada tesir eden iki önemli devlet; İngiltere ve Fransa olmuştur. Mustafa Reşid Paşa, Paris ve Londra elçilikleri döneminde liberal muhitlere sık sık girip çıkmış ve bu düşünceden derinden etkilenmiştir. Mısır meselesinin çözümü için bu devletlerin desteğini almanın şart olduğuna, bunun için de Osmanlı Devleti’nde liberal değişiklikler yapılarak Avrupa devletler ailesine katılması gerektiğine Padişahı ikna etmiştir. Bu ikna sürecinde özellikle İngiltere doğrudan ve dolaylı olarak önemli bir rol oynamıştır. Monarşik karakter taşıyan ve Fransız ihtilalinin getirdiği ilkelerin kendi çok milletli yapıları için tehlike arzettiğini düşünen Rusya, Prusya ve Avusturya ise Tanzimat’a pek iyi bir gözle bakmamışlardır. Osmanlı Devleti’nin bu nedenle yıkılacağını ve bu durumun kendilerinin de sonunun hazırlayacağını çok iyi tahmin etmişlerdir. Değişik amaçlarla da olsa Nizip yenilgisinden sonra Fransa hariç, Düvel-i Muazzama Osmanlı Devleti’ni desteklemiş ve Mısır meselesini Tanzimat sürecinde bir koz olarak kullanmıştır. 24 Haziran 1839 Nizip yenilgisinden 15 Temmuz 1840 tarihinde Mısır meselesinin çözümünü sağlayan Londra Antlaşmasına kadar geçen yaklaşık bir yıllık süreyi Tanzimat’ın İlanı için Osmanlı Devleti’ne baskı ve kendi isteklerinin belgeye yansıması süreci olarak kullanmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat, Düvel-i Muazzama, Liberal, Monarşik, Mısır Meselesi

Great Powers’ Approach to the Reforms

Öz

Kaynakça

• Mısır Mesalihine Dâir İrâdât-ı Seniyye, İlk 4 Defter, T.T.K. Kütüphanesi, Ankara.
• Ahmed Cevdet Paşa, Maruzat, Yusuf Halaçoğlu Neşri, İstanbul, 1980.
• Ahmed Lütfi Efendi, Vakanüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi, c. 6-7-8, İstanbul, 1999.
• Bailey, Frank Edgar, “Palmerston ve Osmanlı Reformu”, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, Ankara, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
• Baykara, Tuncer, ”Mustafa Reşid Paşa’nın Medeniyet Anlayışı”, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, Ankara, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
• Baysun, Cavit, “Mustafa Reşit Paşa” Tanzimat I, İstanbul, 1940.
• Canning, Stratford, Türkiye Hatıraları, Terc. Can Yücel, Ankara, 1959.
• Clark,G.N., Butler, J.R., Bury, J., The Cambridge Modern History, Vol. X.
• Çağatay, Neşet, ”Tanzimat ve Türk Eğitimi”, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
• Çakır, Coşkun, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Osmanlı İktisat Düşüncesi”, Osmanlı Medeniyeti, Eylül, 2005.
• Engelhardt, Eduard, Tanzimat, Çev., Ayda Düz,İstanbul, 1976.
• Eren,A. Cevat, “Tanzimat”, İslam Ansiklopedisi, c. XI, İstanbul, 1970.
• Gencer, Ali İhsan, “1839’dan 1876’ya Kadar Osmanlı İmparatorluğu”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Red. Hakkı Dursun Yıdız, İst., 1998
• Goryanof, Sergey, Rus Arşiv Belgelerine Göre Boğazlar ve Şark Meselesi, Haz. Dr. Ali Ahmetbeyoğlu, Dr. İshak Keskin, İstanbul, 2006.
• Göyünç, Nejat, ”Tanzimat’a Yöneltilen Eleştiriler”, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.