Öz
Cemaleddin Afgânî modern İslam algısına öncülük yapmış, Panislamizm’in kurucusu
kabul edilen Afganlı bir düşünürdür. Onun yaşadığı dönem İslam toplumu açısından
sıkıntıların yoğunlaştığı bir sürece denk gelmektedir. Dünyanın dört bir yanında
müslümanların batılı devletler tarafından sömürgeci bir anlayışla istismar edilmesi
Afgânî tarafından kabul edilebilir bir şey değildir. O, hayatının her safhasında
müslümanların içinde bulunduğu bu durumu düşünmüş, bunun için mücadele etmiş ve
çözüm önerileri getirmiştir. Afgânî’ye göre mehdîlik hareketleri her nereden gelirse
gelsin, her neye dayanırsa dayansın İslam toplumunun menfaatine bir şey getiriyorsa
desteklenmeli, emperyalist batılı devletlere karşı gerek siyasi gerek dini dayanaklarla
önü açılmalıdır. O, bu anlamda İslam toplumunun zihin dünyasında kabul gören
mehdîlik beklentisini tarihi ve dini referanslarla izah etmekle beraber, bunların İslam
toplumuna sağladığı faydayı esas alarak düşünceler üretmiş, mehdîliğin dinin aslından
olup olmaması tartışılsa dahi topluma sağladığı faydalar açısından desteklenmesi
hususunda karar kılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmed b. Hanbel, el-Müsned I, Mısır 1313.
- Başbakanlık-Osmanlı Arşivi, Yıldız Esas Evrakı, No: 34/76.
- Buhâri, Sahih-i Buhâri VII-VIII, İstanbul trs.
- Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi V, Ed: Hakkı Dursun Yıldız, Çağ Yay, İstanbul 1988.
- Ebû Mûin en-Nesefî, Tabsıratu’l-Edille fî Usuli’d-Din, tah: Hüseyin Atay, Şaban Ali Düzgün, DİBY, Ankara 2003.
- Eş’ari, el-Luma fi’r-Redd ala Ehli’z-Zeyğ ve’l-Bida, (tah. Muhammed Emin Zannavi), Beyrut 2000.
- Fığlalı, E. Ruhi, “Mesih ve Mehdi İnancı Üzerine (Mezhepler Tarihi Açısından Bir Bakış), AÜİFD, Cilt: 25, Yıl: 1981.
- Hasan, H. İbrahim; İslam Tarihi IV, Kayıhan Yay., İstanbul 1992.
- Hizmetli, Sabri, “İtikadi İslam Mezheplerinin Doğuşuna İctimâi Hadislerin Tesirleri Üzere Bir Deneme”, AÜİFD, Cilt: XXVI.
- İci, Adudidin, el-Mevâkıf fi İlm-i Kelam, Beyrut trs.
- İlhan, Avni, “Kütüb-ü Sitte’deki Hadislere Göre Mehdilik”, DEÜİFD, Sayı 7, İzmir 1992.
- İzmirli İsmail Hakkı, “Kelam, Mehdi Meselesi, Muallim Ata Efendinin Üçüncü Sorusuna Cevap”, sad: Ali Duman, Hikmet Yurdu, Cilt: 3, S. 6, 2010.
- Keskioğlu, Osman, İslâm Dünyası Dün ve Bugün, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1964.
- Lâmişî, Mahmud b. Zeyd, et-Temhid li Kavâidi’l-Tevhid, tah: Abdülmecid Türkî, Paris 1995.
- Müslim, Sahih-i Müslim, Cilt: I, İstanbul 1329. Şehristânî, el-Milel ve’l-Nihâl Il, Beyrut 2000. Taberi, Tarihû’l-Taberi, Cilt: 7, Beyrut 2000.
- Uludağ, Süleyman, İslam’da İnanç Konuları ve İtikadi İslam Mezhepleri, İstanbul 1998.
- Yaramış, Ahmet, “Mısır’da İngiliz Sömürgecilik Anlayışı: Cromer Örneği (1883 – 1907)”, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: IX, Sayı: 2, Aralık 2007.
The Understanding of Mahdi Notion in Jamal al-Din al- Afghani in the Light of an Ottoman Archival Document
Öz
Kaynakça
- Ahmed b. Hanbel, el-Müsned I, Mısır 1313.
- Başbakanlık-Osmanlı Arşivi, Yıldız Esas Evrakı, No: 34/76.
- Buhâri, Sahih-i Buhâri VII-VIII, İstanbul trs.
- Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi V, Ed: Hakkı Dursun Yıldız, Çağ Yay, İstanbul 1988.
- Ebû Mûin en-Nesefî, Tabsıratu’l-Edille fî Usuli’d-Din, tah: Hüseyin Atay, Şaban Ali Düzgün, DİBY, Ankara 2003.
- Eş’ari, el-Luma fi’r-Redd ala Ehli’z-Zeyğ ve’l-Bida, (tah. Muhammed Emin Zannavi), Beyrut 2000.
- Fığlalı, E. Ruhi, “Mesih ve Mehdi İnancı Üzerine (Mezhepler Tarihi Açısından Bir Bakış), AÜİFD, Cilt: 25, Yıl: 1981.
- Hasan, H. İbrahim; İslam Tarihi IV, Kayıhan Yay., İstanbul 1992.
- Hizmetli, Sabri, “İtikadi İslam Mezheplerinin Doğuşuna İctimâi Hadislerin Tesirleri Üzere Bir Deneme”, AÜİFD, Cilt: XXVI.
- İci, Adudidin, el-Mevâkıf fi İlm-i Kelam, Beyrut trs.
- İlhan, Avni, “Kütüb-ü Sitte’deki Hadislere Göre Mehdilik”, DEÜİFD, Sayı 7, İzmir 1992.
- İzmirli İsmail Hakkı, “Kelam, Mehdi Meselesi, Muallim Ata Efendinin Üçüncü Sorusuna Cevap”, sad: Ali Duman, Hikmet Yurdu, Cilt: 3, S. 6, 2010.
- Keskioğlu, Osman, İslâm Dünyası Dün ve Bugün, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1964.
- Lâmişî, Mahmud b. Zeyd, et-Temhid li Kavâidi’l-Tevhid, tah: Abdülmecid Türkî, Paris 1995.
- Müslim, Sahih-i Müslim, Cilt: I, İstanbul 1329. Şehristânî, el-Milel ve’l-Nihâl Il, Beyrut 2000. Taberi, Tarihû’l-Taberi, Cilt: 7, Beyrut 2000.
- Uludağ, Süleyman, İslam’da İnanç Konuları ve İtikadi İslam Mezhepleri, İstanbul 1998.
- Yaramış, Ahmet, “Mısır’da İngiliz Sömürgecilik Anlayışı: Cromer Örneği (1883 – 1907)”, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: IX, Sayı: 2, Aralık 2007.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2012 |
| Gönderilme Tarihi | 9 Nisan 2012 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2012 Cilt: 17 Sayı: 1 |
Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.