ÇANAKKALE SAVAŞI SIRASINDA İSTANBUL HASTANELERİNDE İLK SAĞLIK HİZMETLERİ VE ŞEHİTLERİN DEFNİ

Yıl 2012, Cilt: 17 Sayı: 1, 0 - 0, 30.06.2012

Lokman Erdemir

Öz

Bugün, İstanbul sakinlerinden birçoğu, Edirnekapı ve Sakızağacı Şehitlikleri ile
Karacaahmet Kabristanı’nda Çanakkale Cephesi’nden getirilip de tedavileri sırasında
hastanelerde şehit olanların defnedildiği gerçeğini bilmemektedir. Bu durum zamanın
gazeteleri, ilgili arşivler ve hatıralarda da açıkça görülmektedir. Gazetelerde, şehitler
için anıt yapılması ve şehitliklerin düzenlenmesi gündeme gelmiş, cepheyi ziyaret için
İstanbul’a gelen heyetlerin şehitlikleri ziyareti sık sık haber olmuştur. Ayrıca
hastanelerin vefat listeleri ile şehitliklerdeki şehit isimleri birbirleri ile
karşılaştırıldığında şehitliklerde birçok Çanakkale şehidinin olduğunu belgelemektedir.
Ayrıca kaynaklarda cepheden 150.868 kişinin cephe gerisindeki hastanelere yaralı ve
hasta olarak nakledildiği belirtilmektedir. Bu yaralıların büyük bir kısmı İstanbul’daki
hastanelerde tedavi edilmiş, iyileşenler ise tekrar kıtalarına sevk edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Tıp Tarihi, Çanakkale Savaşı, Edirnekapı Şehitliği

The Firsth Health Services in the Hospitals of Istanbul and the Interment of the War Dead

Öz

Kaynakça

• Aydemir, Ş. Süreyya, Makedonya'dan Orta Asya'ya Enver Paşa, III, Remzi Kitabevi, İstanbul 1972.
• Aydın Ayhan, “Çanakkale Savaşları Sırasında Harp Hastaneleri ve Balıkesir Kazalarında Harp Hastaneleri”, Tıp Tarihi Araştırmaları, Sayı X, 2001.
• Akgün, Seçil Karal, Uluğtekin, Murat, Hilâl-i Ahmer’den Kızılay’a, Kızılay Yay., Ankara 2002.
• Berker, Nadire, Yalçın, Selim, Tıbbiye’nin ve Bir Tıbbiyelinin Öyküsü: Osman Cevdet Çubukçu, Vehbi Koç Vakfı, İstanbul 2003.
• Cemil Conk, Cemil Conk Paşa’nın Çanakkale Hatıraları, Çanakkale Hatıraları II, Yay. Haz. Metin Martı, Arma Yayınları, İstanbul 2002.
• Cahid, Hüseyin, “Cephe-i Harbde İki Gün: Müşehedât Mütalaat”, Tanin, 24 Haziran 1331 [7 Temmuz 1915], s. 1.
• Danişmend, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C. IV, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1972.
• Esin Kâhya, Ayşegül D. Erdemir, Bilimin Işığında Osmanlıdan Cumhuriyete Tıp ve Sağlık Kurumları, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2000.
• Erdemir, Lokman, Çanakkale: Bir Milletin Varoluş Destanı, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2011.
• Hatemi, Nilüfer, Mareşal Fevzi Çakmak ve Günlükleri, C. I, İstanbul 2002.
• Gözcü, Niyazi İsmet, “Umumi Harpte Çanakkale Müdafaası Esnasında Türk Ordusu Sıhhi Hizmetleri”, Askeri Sıhhiye Mecmuası, İstanbul 1938.
• Gücüyener, Şükrü Fuad, Birinci Dünya Savaşında Tanıdığım Kahramanlar, Çanakkale Hatıraları III, Yay. Haz. Metin Martı, Arma Yayınları, İstanbul 2003.
• Müderris Ziya Nuri, “İhsâiyyat”, Tıp Fakültesi Mecmuası, 1332, Sayı 5, s. 427.
• Mahmut Sabri Bey, Seddülbahir Muharebesi: 26. Alay 3. Tabur Harekâtı, Çanakkale Hatıraları III, Yay. Haz. Metin Martı, Arma Yayınları, İstanbul 2002.
• Şehitliklerimiz, İnşaat Emlak, İskân Daire Başkanlığı Yay., Ankara, ty,
• Şehitlikleri İmar Cemiyeti, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1951.
• Sarı, Nil; Özaydın, Zuhal “I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemiyetinin Sağlık ve Sosyal Yardıma Katkıları,”, II. Türk Tıp Tarihi Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, İstanbul, 20-21 Eylül 1990, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1990.
• Sanders, Liman Von, Türkiye’de Beş Yıl, çev. M. Şevki Yazman, Burçak Yayınları, İstanbul 1968.
• Tutel, Eser, Seyr-i Sefain Öncesi ve Sonrası, İletişim Yay. İstanbul 1997.
• Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi: Osmanlı Devri: Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi: Çanakkale Cephesi Harekâtı (Haziran 1914- 25 Nisan 1915), C. 5, 1. Kitap, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı ATASE), Ankara 1993.
• Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi: Osmanlı Devri: Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi: Çanakkale Cephesi Harekâtı (Haziran 1915 - Ocak 1916), C. 5, 3. Kitap, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı ATASE), Ankara 1980.
• Türkiye Kızılay Derneği 73 Yıllık Hayatı 1877-1949, Kızılay Yay. Ankara, 1950.
• Özbay, Kemal, Türk Asker Hekimliği Tarihi ve Asker Hastaneleri, C. I, Yörük Basımevi, İstanbul 1976.
• Özkök, Hidayet, Çanakkale’den Hicaz’a: Harp Hatıraları, Kayseri 1992.