DÜRZÎ MEZHEBİNİN TEŞEKKÜLÜNDE HASAN B. HAYDARA el- FERGANÎ VE MUHAMMED B. İSMÂİL NEŞTEKİN ed-DEREZİ’NİN ROLÜ

Yıl 2012, Cilt: 17 Sayı: 2, 0 - 0, 30.12.2012

Ahmet Bağlıoğlu

Öz

Dürzî mezhebinin tohumları 408/1017 yılında Hâkim Biemrillâh’ın ulûhiyyetinin ilan
edilmesiyle ekilmiş oluyordu. Dürzîliğin kurucusu Hamza b. Ali olduğu kabul edilmesine
rağmen tarihî kaynaklarda, Hâkim’in ulûhiyyetini ortaya atanlar arasında önceliği, Hasan b.
Haydara el-Ferganî ve Neştekin ed-Derezî almakta, Hamza b. Ali daha sonra gelmektedir. el-
Ferganî, öldürüldükten sonra davetin liderliğini Neştekin ed-Derezî sonra da Hamza b. Ali
üstlenmiştir. Mezhebin ismi, Neştekin ed-Derezî’yle anılmasına ve fikrî temeli el-Ferganî
tarafından atılmış olmasına rağmen, mezhebin inşası Hamza b. Ali tarafından yapılarak hareket
kurumsallaşacak ve o hareketin vazgeçilmez yegâne lideri olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hâkim Biemrillâh, Hasan b. Haydara el-Ferganî, Neştekin ed-Derezî, Hamza b. Ali, Dürzîlik

The Role of Hasan B. Haydarah Al-Farghanı and Muhammad B. Ismail Nashtakın Ad-Darazı in The Formation of The Druze Sect

Öz

Kaynakça

• el-Antâkî, Yahyâ b. Saîd (458/1066), Târih, thk. L. Şeyho-B. Carra de Vaux, Beyrut, 1909.
• Assad, Sâdık A., The Reign of al-Hâkim Bi Amr Allah, Beyrut, 1974.
• Bedevî, Abdurrahman, Mezahîbü’l-İslâmiyyîn, I-II, Beyrut, 1971.
• Bouron, Narcisse, Les Druzes –Histoire du Liban et de la Montagne Haouranaise, Paris, 1930.
• Bryer, David, “The Origins of the Religion”, Der Islam, 52 (1975), ss. 239-262, 53(1976), ss. 5-27.
• Daftary, Farhad, Muhalif İslâmın 1400 Yılı İsmâîlîler -Tarih ve Kuram-, çev. Ercüment Özkaya, Ankara, 2001.
• ed-Devâdarî, Ebû Bekr b. Abdillah b. Aybek (713/1313), Kenzü’d-Dürer ve Câmiu’l-Gurer, thk. Selahhaddin el-Müneccid, Kahire, 1380/1961. ed-Dubeysî, Yûsuf Selim, Ehlü’t-Tevhîd (ed-Durûz), I-V, yrz. 1992.
• Dürzî Risâleleri; 1, 2, 9, 10, 15, 16, 17, 18, 19,21, 26. Risâleler.
• Ebû’l-Fidâ, İmâduddîn İsmâîl (732/1331), el-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer (Târîhu Ebî’l-Fidâ), I-IV, Beyrut, 1968.
• Ebû Sâlih, Abbâs-Sami Makarem, Târîhu’l Muvahhidîn ed-Durûz es-Siyâsî fî’l-Meşriki’l-Arab, yrz, trz.
• Firro, Kais M., A History of the Druzes, Leiden, 1992.
• Galib, Mustafa, Mecmûâtü Resâili’l-Kirmânî, Beyrut, 1982.
• Guys, Henry, Beirout et le Liban, I-II, Paris, 1850.
• ______, Theogonil des Druses; on Abrege de Leur Systeme Religieux, Paris, 1863.
• Hatîb, Muhammed Ahmed, Akîdetü’d-Durûz, (Arz ve Nakz), Ammân, 1980.
• Hitti, Philip, The Origins of the Druze People and Religion, New York, 1928.