The Seperatist Movements of Albanian and the Period of İndependence

Yıl 2022, , 817 - 834, 24.05.2022

Yavuz Haykır , Mehmet Aslan

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1051358

Öz

The Albania and its around has been a crucial geography in the region with the means of geostrategic position from the archaic history to today and it is understood that will be later. The geographic compound as a base, harbor, a mass and a sanctuary place with its entrance for the Balkans, has been located on critical passing routes. This situation has aroused the interests of Europe and the Balkan states for the region and it seems will be. The geography which was hosted by Albanians 445 years under the protection of Ottoman Empire, was exposed to revolts during the governing of the Commmittee of Union and Progress. The nationalism of Albanian which was started before the second constitutional monarchy and got stronger with the effects of Commmittee of Union and Progress, had been in existence with the problems of taxes, language and the alphabet. The revolts turned into seperatist movement with the effects of nationalism waves in the geography of Balkans and the macroprudential policy of Ottoman Empire on them. The actions of Albanian which were first Müslim seperatist movements on the region, developped differently and forcedly from the other independence aims of Balkan states. The situation which was been the aims of autonomy under the protection of Ottoman Empire at the beginning, had taken the path of independence under the unrest of occupation.

Anahtar Kelimeler

Albania, The Balkans, The Commmittee of Union and Progress, Albanian Revolts.

ARNAVUT AYRILIKÇI HAREKETLERİ VE BAĞIMSIZLIK SÜRECİ

Öz

Arnavutluk ve civarı, kadim tarihten günümüze ve anlaşılacağı üzere sonraki yıllara değin jeostratejik varlığı ile bölgede önemli bir coğrafya olmuş ve var olmaya da devam edebilecektir. Coğrafi yerleşke, Balkanlar için bir üs, liman, bir yığınak ile sığınak yeri ve bir giriş kapısı şeklinde bölgeler arası geçiş güzergâhlarında yer almaktadır. Bu durum Avrupa ve Balkan devletlerinin bölgeye olan ilgisini hep artırmış ve artırabileceğe de benzemektedir. Osmanlı Devleti himayesinde 445 yıl Arnavut ulusuna ev sahipliği yapan coğrafya, İttihat ve Terakki Cemiyeti yönetimi süresince ayaklanmalara maruz kalmıştır. II. Meşrutiyet evvelinden başlayarak İttihat ve Terakki Cemiyetinin tesirleriyle kuvvetlenen Arnavut milliyetçiliği; vergi, dil hususu ve alfabe sorunsalları ile var olagelmiştir. Balkan coğrafyasındaki milliyetçilik rüzgârlarının tesiri ve Osmanlı Devleti’nin sert askerî tedbir uygulamaları, ayaklanmaları ayrılıkçı hareketlere dönüştürmüştür. Bölgedeki ilk Müslüman ayrılıkçı hareket olan Arnavut eylemleri, Balkan devletlerindeki diğer bağımsızlık kaygılarından farklı mahiyette ve zorunlulukta cereyan etmiştir. Başlarda Osmanlı Devleti himayesinde özerklik amaçlı şekillenen bu süreç, işgal tedirginliğiyle bağımsızlığa doğru yol almıştır.

Anahtar Kelimeler

Arnavutluk, Balkanlar, İttihat ve Terakki Cemiyeti, Arnavutluk İsyanları.

Kaynakça

• Acaroğlu, M. T. (2006). Balkanlar’da Türkçe Yer Adları Kılavuzu. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yay.
• Ağanoğlu, Y. (2001). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanlar’ın Makûs Talihi Göç. İstanbul: Kum Saati Yay.
• Ahmad, F. (1995). İttihat ve Terakki 1908-1914. Çev:N.Yavuz. İstanbul: Kaynak Yay.
• Alpan, N. P. (1975). Tarihin Işığında Arnavutluk. Ankara: Kardeş Yay.
• Alpan, N. P. (1978). Prizren Birliği ve Arnavutlar. Ankara: Çağdaş Basımevi.
• Akşin, S. (1994). 31 Mart Olayı. Ankara: İmge Yay.
• Akşin, S. (2006). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki. Ankara: İmge Yay.
• Andonyan, A. (2002). Balkan Savaşı. Çev: Zaven Biberyan. İstanbul: Aras Yay.
• Armaoğlu, F. (2003). 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1789–1914). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Aslan, M. (2019). Trablusgarp Harbi’nde Osmanlı Gayrinizamî Harp Uygulaması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Milli Savunma Üniversitesi ATASAREN Enstitüsü, İstanbul.
• Aslantaş, S. (2007). 19.yüzyılın Şafağında Balkanlar: Sırp İsyanları. İstanbul: Kitap Yay.
• Aydın, M. (2005). Balkanlar’da İsyan ve Osmanlı İngiliz Rekabeti. İstanbul: Yeditepe Yay.
• Balkanlar’daki Gelişmeler ve Türkiye’ye Etkileri. (1999). İstanbul: Harp Akademileri Komutanlığı Yay.
• Bayar, C. (1997). Ben de Yazdım-Milli Mücadeleye Gidiş, Cilt:3. İstanbul: Sabah Kitapçılık.
• Birecikli, İ. B. (2009). Arnavutluk Meselesi Üzerine Bir Değerlendirme. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. Ankara.
• Birecikli, İ. B. (2010). Arnavutlar ve Arnavutluk Sorunu. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi, Ankara.
• Bozbora, N. (1997). Osmanlı Yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut Ulusçuluğu’nun Gelişimi. İstanbul: Boyut Kitapları.
• Bozbora, N. (2006). Arnavut Milliyetçiliğinin Gelişimi. Balkanlar El Kitabı. Der. Osman Karatay ve Bilgehan A. Gökdağ, C. I. Ankara: Karam Yay.
• Castellan, G. (1992). Balkanların Tarihi. Çev: Ayşegül Yaraman. İstanbul: Milliyet Yay.
• Çelik, B. (2004). İttihatçılar ve Arnavutlar II.Meşrutiyet Döneminde Arnavut Ulusçuluğu ve Arnavutluk Sorunu. İstanbul: Büke Yay.
• Clayer, N. (1994). Bektaşilik ve Arnavut Ulusçuluğu. Çeviren: Orhan Koloğlu. Toplumsal Tarih. S.2. İstanbul.
• Çolaku, Ş. (1986). 19.Yüzyılın İkinci Yarısında ve 20.Yüzyılın Başında İlerici Türk Hareketi ve Arnavutlar. X.Türk Tarih Kongresi. C:V. Ankara.
• Eraslan, C. (2006). II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı-Arnavut ilişkilerine Bir Bakış. Balkanlarda İslam Medeniyeti II. Milletlerarası Sempozyumu. İstanbul: IRCICA. Yay.
• Fshazi, F. (2008). 2. Meşrutiyet ve Arnavutluk’taki Osmanlı Algısı: Arnavutlarla Osmanlı’nın Düşman Olduğu ‘O An’. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. S. 38. İstanbul.
• Göktaş, O. (1995). Balkanların Anahtar Ülkesi Arnavutluk. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gönen, Y. S. (1999). Osmanlı’dan 1913’te Ayrılmıştı, Babıâli Arnavutluk’u Neden 9 Yıl Resmen Tanımadı?. Toplumsal Tarih. C. XII, S.71. İstanbul.
• Hacısalihoğlu, M. (2008). Jön Türkler ve Makedonya Sorunu 1890-1918. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• İnalcık, H. (2008). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• İrtem, S. K. (1999). Osmanlı Devleti’nin Makedonya Meselesi. İstanbul: Temel Yay.
• Jelavich, B. (2006). Balkan Tarihi: 18. ve 19. Yüzyıllar, Çev: İhsan Durdu vd. İstanbul: Küre Yay.
• Kadri, H. K. (1992). Türkiye’nin Çöküşü: II. Meşrutiyet’in Perde Arkası ve Makedonya Arnavutluk Ermenistan ile Suriye’nin Elden Çıkışı. İstanbul: Hikmet Neşriyat.
• Karpat, K. (1992). Balkan. Diyanet İslam Ansiklopedisi. Cilt: V. İstanbul.
• Karasapan, C. T. (1960). Libya, Trablusgarp, Bingazi ve Fizan. Ankara: Resimli Posta Yay.
• Kiramettin, A. N. (2007). Balkan Savaşında İşkodra Savunması. Ankara: ATASE Yay.
• Kondis, B. (1976). Greece And Albania 1908-1914. Salonica: Institute for Balkan Studies.
• Kocabaş, S. (1991). Kendi İtiraflarıyla Jön Türkler Nerede Yanıldı? İstanbul: Vatan Yay.
• Madeni, F. (2011). Arnavutluk’un Bağımsızlık Süreci (1877-1913). Avrasya Etüdleri. 38/2011-1. Ankara.
• Mezani, R. (2003). İttihat ve Terakki, Arnavutlar ve Arnavutluk. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Musai, M. (1998). Türkiyeli ve Makedonyalı Arnavutların Sosyal ve Dini Kimlik Algılamaları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öztuna, Y. (1967). Türkiye Tarihi. C.XII. İstanbul: Hayat Kitapları.
• Öztuna, Y. (1990). Rumeli’ni Kaybımız 93 ve Balkan Savaşları. İstanbul: Ötüken Yay.
• Öztuna, Y. (2005). Devletler ve Hanedanlar Avrupa Devletleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: MEB Yay.
• Sakin, O. ve Demirbaş, U. (1996). Makedonya’daki Osmanlı Evrakı. Ankara: BOA. Yay.
• Shpuza, G. (1999). Arnavutlar ve Jön Türk Devrimi. Osmanlı. C. II. Ankara.
• Skendi, S. (1967). The Albanian National Awakening 1878-1912. New Jersey: Princeton University Press.
• Sönmez, B. İ. (2007). İttihat ve Terakki Dönemi Arnavut Muhalefeti. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Şıvgın, H. (1996). Osmanlı Arşiv Belgeleriyle 1902–1908 Yıllarında Makedonya (Rumeli Vilayeti) Sorunu. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. C.XII. Ankara.
• Şıvgın, H. (2003). Arnavutlarda Milli Bilincin Gelişme Sürecinde Yaşanan Siyasi Olaylar. Türk Dünyası Araştırmaları. S:147. Düzce.
• Şıvgın, H. (2006). Trablusgarp Savaşı ve 1911-1912 Türk İtalyan İlişkileri. Ankara: ATAM Yay.
• Tunaya, T. Z. (1998). Türkiye’de Siyasal Partiler, C:I-III. İstanbul: İletişim Yay.
• Tunaya, T. Z. (2004). II. Meşrutiyetin Siyasi Hayatına Bakışlar. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yay.
• Uçarol, R. (1976). Gazi Ahmet Muhtar Paşa Bir Osmanlı Paşası ve Dönemi. İstanbul: Milliyet Yay.
• Uzdil, M. B. (2006). Balkan Savaşında Çatalca ve Sağ Kanat Ordularının Harekâtı Savaşın Siyasi ve Psikolojik İncelemeleri. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Yay.
• Ülman, H. (2002). I.Dünya Savaşına Giden Yol ve Savaş. Ankara: İmge Kitapevi.
• Yiğit, Y. (2009). Milliyetçilik Çağında Prizren İttihat Cemiyeti. Turkish Studies. Vol. 4/8. Ankara.
• Zavalani, T. (1994). Albanian Nationalism. Nationalism in Eastern Europe. University of Washington Press.
• Zürcher, E. J. (1999). Kosova Revisited: Sultan Resad’s Macedonian Journey of June 1911. Middle Eastern Studies.Vol:35. Ankara.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA): HR.SYS. D:200 G:19
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA): HR.SYS. D:145 G:34
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA): HR.SYS. D:145 G:39
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA): DH.SYS. D:18 G:2.
• New York Times (1853-1912 arası arşiv muhteviyatı taranmış olup konu özelinde 100 adet kısa makale değerlendirilerek ilgili olan hususlar, dipnot olarak eklenmiştir.)