Coins Unearthed in the Virgin Mary Church in Zeytinliada

Yıl 2023, , 507 - 522, 26.05.2023

Mehmet Kayhan Murat

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1260302

Cited By: 1

Öz

Zeytinliada is located 250 m offshore of Erdek District of Balikesir Province in the Sea of Marmara. The excavations on the island, known as Artake and Arteceon in Antiquity, started in 2006 and were completed in 2016. The Church of the Virgin Mary, located in the northeast of the island, was unearthed during the excavations carried out in 2006-2009. The church, dating to the Early Byzantine Period, has a basilica plan with 3 naves. In this study, 44 coins, among the small finds unearthed during the excavations in the church, were examined. Of the 44 coins found in the church, 36 were identified, and 8 could not be identified due to excessive deterioration. The coins described belong to the Roman, Byzantine and Ottoman Empire Periods. Coins were minted during the dynastic years of 10 different emperors. The coins found in the Virgin Mary Church in Zeytinliada belong to 4 different mints and are in 7 different units. The earliest dated coins belong to AD 276-282, and the latest dated 1861. The majority of the coins are Byzantine coins, which are contemporary with the church, with 32 coins. 16 Byzantine coins are dated to the Early Byzantine Period and 2 Middle Byzantine Period. The coins we examined provide important information about the dating of the building and the coin circulation of the period.

Anahtar Kelimeler

Zeytinliada, Virgin Mary, church, Byzantium, coin

ZEYTİNLİADA MERYEM ANA KİLİSESİ’NDE ELE GEÇEN SİKKELER

Öz

Zeytinliada, Marmara Denizi’nde Balıkesir İli’nin Erdek İlçesi’nin 250 m açıklarında yer almaktadır. Antik Dönem’de Artake ve Arteceon adlarıyla anılan adadaki kazılara 2006 yılında başlanıp 2016 yılında bitirilmiştir. Adanın kuzeydoğusunda yer alan Meryem Ana Kilisesi 2006-2009 yıllarında yapılan kazılarda açığa çıkarılmıştır. Erken Bizans Dönemi’ne tarihlenen kilise 3 nefli bazilikal bir plana sahiptir. Bu çalışmada kilisedeki kazılarda ele geçen küçük buluntular arasında yer alan 44 sikke incelenmiştir. Kilisede ele geçen 44 sikkeden 36’sı tanımlanmış, 8 sikke uğradıkları aşırı bozulmadan dolayı tanımlanamamıştır. Tanımlanan sikkeler Roma, Bizans ve Osmanlı İmparatorluğu Dönemleri’ne aittir. Sikkeler 10 farklı imparatorun hanedanlık yıllarında darp edilmiştir. Zeytinliada Meryem Ana Kilisesi’nde ele geçen sikkeler 4 ayrı darphaneye ait olup 7 farklı birimdedir. İncelenen sikkelerden en erken tarihlisi MS 276-282, en geç tarihlisi 1861 yıllarına aittir. Sikkelerin genel çoğunluğunu 32 sikkeyle kilise ile çağdaş olan Bizans sikkeleri oluşturmaktadır. Bizans sikkelerinden 16 tanesi Erken Bizans Dönemi’ne, 2 tanesi Orta Bizans Dönemi’ne tarihlenmektedir. İncelediğimiz sikkeler yapının tarihlendirilmesi ve dönemin sikke dolaşımı hakkında önemli bilgiler vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Zeytinliada, Meryem Ana, kilise, Bizans, sikke

Kaynakça

• Canuyar Ünal, C. (2005). İzmir İli Ve İlçeleri (Bergama, Efes, Ödemiş, Tire Müzeleri) Örnekleri İle I. Dönem Bizans Sikkeleri (5. Yüzyıl Sonu – 8. Yüzyıl Ortası). N. Başgelen (Ed.). Bilim Eşiği 2, Sanat Tarihinde Gençler 2004 Semineri içinde (155-168 ss), İstanbul.
• Çizmeli Öğün, Z. (2004). Smintheion Kazıları Sikke Buluntuları, Anadolu 26, 25-37.
• Demirel Gökalp, Z. ve Kılıç, S. (2011). Heraclius’un Follisleri; Bolu Arkeoloji Müzesi Örnekleri, A. C. Erel, B. İşler, N. Peker, G. Sağır (Ed.), Anadolu Kültürlerinde Süreklilik Ve Değişim, Dr. A. Mine Kadıoğlu’na Armağan içinde (251-263. ss), Ankara.
• Demirel Gökalp, Z. (2014). Bilecik Müzesindeki Bizans Bronz Sikkeleri, TÜBA-KED (12/2014), 11-28.
• Demirel Gökalp, Z. (2017). Kütahya Müzesi Bizans Sikkeleri, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• Demirel Gökalp Z. (2018). Antik Phrygia’da Bizans Sikke Dolaşımı, STD XXVI (2), 379-393.
• Demirel Gökalp, Z. (2018). Anadolu’nun Ege Kıyılarında Erken Bizans Dönemi Sikke Dolaşımı, C. Ünal, A. Ersoy, C. Gürbıyık, B. K. Kasalı (Ed.), Ege Dünyası Liman Kentleri Sikke, Mühür ve Ağırlıkları içinde (83-98 ss), Manisa Celal Bayar Üniversitesi Yayınları, 32, Manisa.
• DOC I, (1966). Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Volume I, Anastasius to Maurice 491-602, Alfred R. Bellinger ve Philip Grierson (Ed.), Washington.
• DOC II/I, (1966). Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Volume II, Phocas to Theodosius III 602-717, Part 1, Phocas and Heraclius (602-641), Alfred R. Bellinger ve Philip Grierson (Ed.), Washington.
• DOC III/II, (1973). Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Volume II, Phocas to Theodosius III 602-717, Part 1, Phocas and Heraclius (602-641). Alfred R. Bellinger ve Philip Grierson (Ed.), Washington.
• Ertüzün, R. M. (1998). Kapıdağı Yarımadası ve Çevresindeki Adalar, İstanbul.
• Güloğlu, G. ve Murat, M. K. (2022). Zeytinliada Meryem Ana Manastırı Mezar Tipleri, M. Bayyiğit, M. Özkan, A. A. Çanakcı, A. H. A. Abdelghany, M. Polat, L. Cengiz (Ed.), Geçmişten Günümüze Balıkesir’in Kültürel Mirası 3 içinde (77-88 ss), Konya.
• Kahraman S. A. (2010). Evliya Çelebi Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi. İstanbul.
• Karanfil, S. (2019). Kocaeli Müzesi’ndeki Bizans Sikkeleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Kavaz Kındığılı, B. (2017). Zeytinliada Geç Roma ve Bizans Seramikleri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Kavaz Kındığılı, B. (2022). Zeytinliada Manastırı’nda Su Kültü ve Aziz Tryphonos, Cedrus X, 289-300.
• Keleş, V., Yılmaz, A., Oyarçin, K. (2014). Parion Roma Hamamı 2013 Kazıları ve Sikke Buluntuları, Arkeoloji ve Sanat, 147, 21-36.
• Keleş, V., Yılmaz, A., Oyarçin, K. (2015). Parion Roma Hamamı 2014 Kazıları ve Sikke Buluntuları, Arkeoloji ve Sanat, 150, 53-68.
• Keleş, V. ve Oyarçin, K. (2019). Parion Odeion’undan Bir Geç Roma Definesi, TÜBA-AR 24, 189-208.
• Keleş, V. ve Oyarçin, K. (2019). Anonymous Folles Found in Parion Excavations, SELEVCIA IX, 335-358.
• Keleş, V. ve Oyarçin, K. (2020). Akropol Doğu (İç) Sur Yangın Tabakasında Bulunan Sikkeler Işığında Parion’da Tahribat İzleri Üzerine Bir Ön Değerlendirme, TÜBA-KED 22/2020, 51-66.
• Keleş, V. ve Oyarçin, K. (2021). Parion Tiyatrosu Hyposcaenium Bölümünden Ele Geçen Geç Roma Dönemi Sikkeleri Üzerine Değerlendirmeler, OLBA XXIX, 391-422.
• Kılıç, S. (2011). Bolu Arkeoloji Müzesi’ndeki Bizans Bronz Sikkeleri, XV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu içinde (503-510 ss), Eskişehir.
• Meral, K. ve Yavuz, E. (2017). Kyzikos Hadrian Tapınağı’nda Bulunan Geç Roma Definesi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10 (52), 550-568.
• Mercanoğlu, F. (2022). Bursa Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Herakleios Dönemi Sikkesi, Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi 6/16, 178-194.
• Oyarçin, K. (2016). Parion Tiyatrosu Sikkeleri Üzerine Genel Bir Değerlendirme, C. Başaran, H.E. Ergürer (Ed.), Parion Roma Tiyatrosu içinde (181-191 ss) İstanbul.
• Oyarçin, K. 2017. Parion’da 2005-2014 Yılları Arasında Ele Geçen Geç Roma ve Erken Bizans Dönemi Sikkeleri (MS 3.-7. YY). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Oyarçin, K. 2020. The Early Byzantine Period of Parion in Ligth of Numismatic Data, V. Keleş (Ed.), Propontis ve Çevre Kültürleri içinde (ss. 619-628), İstanbul.
• Öztürk, N. ve Kızılarslanoğlu, A. (2009). Zeytinliada 2007 Yılı Kazı Çalışmaları, 30. Kazı Sonuçları Toplantısı 2. içinde (1-12 ss). Ankara.
• Öztürk, N. ve Kavaz, B. (2010). Zeytinliada 2008 Yılı Kazı Çalışmaları, 31. Kazı Sonuçları Toplantısı 1. Cilt içinde (493-510 ss). Ankara.
• Öztürk, N ve Kavaz, B. (2011). Zeytinliada Kazısı 2009 Yılı Çalışmaları, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı 1. Cilt içinde (33-46 ss). Ankara.
• Öztürk, N. ve Kavaz, B. (2012). Erdek Zeytinliada Meryemana Manastırı, Banmat Matbaacılık, Bandırma.
• Öztürk, N. ve Kavaz, B. (2012). Zeytinliada 2010 Yılı Kazı Çalışmaları ve Arkeopark Projesi, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı 1. Cilt içinde (53-68 ss), Ankara.
• Öztürk, N. ve Kavaz, B. (2013). Zeytinliada 2011 Yılı Kazı Çalışmaları ve Arkeopark Projesi, 34. Kazı Sonuçları Toplantısı 2. Cilt içinde (365-374 ss), Çorum.
• Öztürk, N. ve Kavaz, B. (2014). Zeytinliada 2012 Yılı Kazı Çalışmaları ve Arkeopark Projesi, 35. Kazı Sonuçları Toplantısı 1. Cilt içinde (48-59 ss), Muğla.
• Öztürk, N. ve Kavaz, B. (2014). Zeytinliada 2013 Yılı Kazı Çalışmaları ve Arkeopark Projesi, 36. Kazı Sonuçları Toplantısı 1. Cilt içinde (223-233 ss), Ankara.
• Öztürk, N., Çekilmez, M., Kavaz Kındığılı, B., Güloğlu, G., Murat, M. K., Özcihan, İ., Takunyacıoğlu, B. (2017). Zeytinliada 2016 Yılı Kazı Çalışmaları ve Arkeopark Projesi, 39. Kazı Sonuçları Toplantısı 1. Cilt içinde (453-465 ss), Bursa.
• Pere, N. (1968). Osmanlılarda Madeni Paralar, Doğan Kardeş Matbaacılık, İstanbul.
• Plinius, Naturalis Historia I-X. (Çev. H.R. Rackham, W.H.S. Jones, D.E. Eichholz), London, 1971.
• RIC V. II. (1968). Harold Mattingly-Edward A. Sydenham-P.H. Webb, The Roman Imperial Coinage Vol. V Part II. Probus to Amandus, London.
• Strabon, Geographıca: Antik Anadolu Coğrafyası, (Kitap: XII, XIII, XVI), (Çev. Adnan Pekman), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2015.
• Tek, A. T. (2015). Side Sikke Buluntuları Işığında MS 622/3’de Pamphylia’ya “Olası” Bir Sasani Saldırısı, Colloquium Anatolicum 2015/14, 116-129.
• Tekin, O. ve Erol Özdizbay, A. (2012). Coins from Allianoi Excavations: Campaign of 1998, CollAn. XI, 347-401.
• Tekin, O. ve Erol Özdizbay, A. (2013). Coins from Allianoi Excavations: Campaign of 1999, CollAn. XII, 299-331.
• Tekin, O. ve Erol Özdizbay, A. (2014). Coins from Allianoi Excavations: Campaign 2000, CollAn. XIII, 293-336.
• Tekin O. ve Erol Özdizbay A. (2016). Coins from Allianoi Excavations: Campaign 2001, Anatolia Antiqua XXIII, 117-146.
• Ünal, C. (2004). Ödemiş Müzesinden Bir Grup I. Iustinianus ve II. Iustinos Dönemi Sikkesi, Sanat Tarihi Dergisi, XIII/2, 119-137.
• Ünal, C. (2012). Manisa Müzesi Bizans Sikkeleri, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Yayınları, No:3, Manisa.
• Ünal, C., Tatar, Ö., Toy, M. (2017). Tunay Demran Koleksiyonu, Şehzadeler Belediyesi Kültür Yayınları.