TÜRKİYE’DE KENTSEL DÖNÜŞÜME BÜTÜNCÜL BİR BAKIŞ: ELAZIĞ ÖRNEĞİ

Yıl 2015, , 185 - 202, 31.01.2016

Yeliz AKTAŞ Polat

https://doi.org/10.18069/fusbed.10461

Cited By: 4

Öz

Ülkemizin büyük kentlerinde gerçekleşen kentsel dönüşüm uygulamaları, son yıllarda Anadolu’nun birçok kentine yayılmakta ve bu kentlerde de “dönüşüm” adı altında pek çok kentsel müdahale gerçekleştirilmektedir. Buna karşın, büyük kentlerde gerçekleştirilen kentsel dönüşüm çalışmaları ve bu çalışmalara ilişkin değerlendirmeler gündemdeki yerini alırken, Elazığ gibi daha küçük ve gelişmekte olan kentlerdeki uygulamalar genellikle gündem dışı kalmaktadır. Özellikle de 2000 sonrasında yeniden şekillenen kentsel dönüşüm literatürüne bakıldığında tartışmaların yoğunluklu olarak büyük kentler üzerinden yapıldığı; Türkiye'deki diğer kentler ve özellikle de doğu ve güney doğu bölgesindeki kentler üzerine pek fazla çalışmanın yapılmadığı görülmektedir. Oysaki Elazığ gibi kent nüfusu yaklaşık 350.000'e ulaşmış ve çevre kır ve kentlerden göç almaya devam eden kentlerde yaşanan dönüşümde hem ekonomik hem sosyal hem de siyasal bağlamda araştırılmaya ihtiyaç duymaktadır. Araştırmada, Elazığ örneği üzerinden, kent mekânında yaşanan dönüşümde etkili olan ulusal ve/veya yerel siyasal ve ekonomik aktörler ile sosyo-kültürel tercihlerin kent mekânını dönüştürürken hangi dinamikleri kullandıklarını daha açık bir biçimde çözümlenmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede, öncelikle dünyada ve Türkiye'de bugün yaşanan kentsel dönüşüm projeciliği hakkında bilgi verilmiştir. Ardından da, Elazığ’daki güncel kentsel müdahale çalışmaları, bu çalışmaların sunduğu potansiyeller, yarattığı sorunlar ve çözüm önerilerinin tartışılması amaçlanmıştır. Son olarak da, kentsel dönüşümle ilgili literatür taraması tekniğiyle ulaşılan veriler değerlendirilmiş ve Elazığ’daki benzer dö- nüşüm projeleri çerçevesinde alandan elde edilen veriler ekonomik, sosyal ve siyasal bağlamda çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• ATAÖV, Anlı, (2007) Constructing Co-generative Search Processes: Rethinking Urban Planning/ Making Urban Plans Actionable, European Planning Studies.
• ATAÖV, Anlı ve Sevin Osmay, (2007) "Türkiye’de Kentsel Dönüşüme Yöntemsel Bir Yaklaşım", Ankara: METU, Sayı: 24:2, ss. 57-82.
• ATKINSON, Rob, (2004) "Kentsel Dönüşüm, Ortaklıklar ve Yerel Katılım: İngiltere Deneyimi", Uluslararası Kentsel Dönüşüm Uygulamaları Sempozyumu, İstanbul.
• BAYRAKTAR, Erdoğan, (2006) Gecekondu ve Kentsel Yenileme, Ankara: Ekonomik Araştırmalar Merkezi Yayınları.
• HARVEY, David, (2008) Umut Mekânları, çev. Zeynep Gambetti, İstanbul: Metis Yayıncılık.
• HARVEY, David, (2009) Sosyal Adalet ve Şehir, çev. Mehmet Moralı, İstanbul: Metis Yayınları.
• HARVEY, David, (2002) “Sınıfsal Yapı ve Mekânsal Farklılaşma Kuramı”, 20. Yüzyıl Kenti, der. ve çev. Bülent Duru ve Ayten Alkan, Ankara: İmge Kitabevi, ss. 147-173.
• DİNÇER, İ ve O. Akın, (1994) “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kapsamında Koruma Planı ve İdari Yapısı”, 2. Kentsel Koruma Yenileme ve Uygulama Kollokyumu, İstanbul, ss. 127-131.
• ERDER, Sema, (1996) İstanbul'a Bir Kent Kondu: Ümraniye, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ERDER, Sema, (2007) "Kentsel Arsa ve Konut Üretim Sürecinde 'Kırsal Alışkanlıklar ve Kural'ların Etkisi Üzerine" Kent ve Planlama: Geçmişi Korumak Geleceği Tasarlamak, haz. Ayşegül Mengi, Ankara: İmge Kitabevi, ss. 267-282.
• ESENEL, Mine (2012), Sayılarla Elazığ, Elazığ: Elazığ Valiliği Yayını, www.elazig.gov.tr/dn- content/download/Sayilarla-elazig-mart-2012.pdf, İndirilme Tarihi: 16.09.2012.
• ERSOY, Melih, (2007a) "Planlama Kuramına Giriş", Kentsel Planlama Kuramları, Ankara: İmge Kitapevi, ss. 9-35.
• ERSOY, Melih, (2007b) "Kapsamlı Planlama Kuramının Tarihsel Gelişimi ve Bugünü", Kentsel Planlama Kuramları, Ankara: İmge Kitapevi, ss. 115-171.
• FISHMAN, Robert, (2002) "Yirminci Yüzyılda Kent Ütopyaları: Ebenezer Howard, Frank Lloyd Wright ve Le Corbusier", 20. Yüzyıl Kenti, der. Bülent Duru ve Ayten Alkan, İstanbul: İmge Kitabevi, ss.107-127.
• GEZİCİ, Şah İsmail, (2007) "Elazığ’a 50 milyon dolarlık Misland", Hürriyet Gazetesi, Yayın Tarihi: 22.06.2007, www. hurriyet.com.tr/ekonomi, İndirilme Tarihi: 12.08.2013.
• GIBSON, Mike ve Arzu Kocabaş, (2007) "Türkiye'de Planlama Yol Ayrımında: Sahte Bir Şafak mı Yoksa Yeni Bir Dönemin Vizyonu mu?", Kent ve Planlama: Geçmişi Korumak Geleceği Tasarlamak, haz. Ayşegül Mengi, Ankara: İmge Kitabevi, ss. 443-480.
• GIDDENS, Anthony, (2008) Sosyoloji, çev. Cemal Güzel, İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• GÜREL ÜÇER, Zeynep Aslı ve Gülsen Yılmaz, (2004) "Kent Ütopyaları Kapsamında Konut Tipolojileri", G.Ü. Fen Bilimleri Dergisi, Sayı: 17 (4,) ss. 133-147.
• HALL, K.B., Porterfield, G.A. (2001) Community by Design: New Urbanism for Suburbs and Small Communities, McGraw-Hill, New York, mo.org.tr/mimarlikdergisi, İndirilme Tarihi: 06.06.2012.
• KARAASLAN, Mehmet, (2011), Fırat'ın Kıyısında Bir Aziz Şehir Elazığ, Elazığ: Elazığ Belediyesi Yayını.
• KARTAL, S. Kemal, (1983) Ekonomik ve Sosyal Yönleriyle Türkiye’de Kentlileşme, Ankara: Yurt Yayınları.
• KELEŞ, Ruşen, (1998) Kent Bilim Terimleri Sözlüğü, Ankara: İmge Kitabevi.
• KELEŞ, Ruşen, (2004) Kentleşme Politikası, Ankara: İmge Kitabevi.
• KOÇAK, Hüseyin ve Melek Tolanlar, (2008) "Kentsel Dönüşüm Uygulamaları: Aydın ve Afyonkarahisar Örnekleri", Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 2, ss. 397-415.
• MUMFORD, Lewis, (1961) "Bahçe-Şehirler ve Modern Şehir Planlaması", Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, çev. Ruşen Keleş, Ankara, Cilt: 16, Sayı: 4, ss. 175-187.
• ÖZDEN, Pelin Pınar, (2008) Kentsel Yenileme, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• ÖZDEN, Pelin Pınar, (2001) Kentsel Yenileme Uygulamalarında Yerel Yönetimlerin Rolü Üzerine Düşünceler ve İstanbul Örneği, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Ekim 2000-Mart 2001, No: 23-24, ss. 255-270.
• ÖZESMI, Stacy L. (2004) "Ecological Models Based on People’s Knowledge: A Multi-step Fuzzy Cognitive Mapping Approach, Ecological Modelling", (176:1-2), ss. 43-64.
• POLAT S. ve N. Dostoğlu, (2007), “Kentsel Dönüşüm Kavramı Üzerine: Bursa’da Kükürtlü ve Mudanya Örnekleri,” Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt:12, Sayı:1.
• SAMSUNLU, Ahmet, (2007) "Toplu Konut Kanunu ve Türkiye'de Uygulamaları", Kent ve Planlama: Geçmişi Korumak Geleceği Tasarlamak/Ruşen Keleşe Armağan, edit. Ayşegül Mengi, İstanbul: İmge Kitabevi.
• SANOFF, H. (2000), Community Participation Methods in Design and Planning, Wiley, New York.
• SCHUBERT, Dirk, (1996) "Yenileme ya da Onarma: Kentleri Modernleştirmede Madalyonun İki Yüzü", Defter Dergisi, Yıl: 9, No: 26, ss. 59-82.
• SHAUKLAND, Graeme, (1996) “Tarihi Değeri Olan Kentlere Neden El Atmalıyız”, çev. Kamran Tuncay, Cogito: Kent ve Kültürü, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, Sayı: 8, ss. 17-36.
• SÖNMEZ, Remzi (2009) "Diyarbakır Planlama Deneyimi (Diyarbakır Nazım Planı Kentsel Dönüşüm Stratejileri)", TMMOB Diyarbakır Kent Sempozyumu, 24–26 Nisan, Diyarbakır.
• ŞAHİN, Z., (2006) “İdeolojik Bir Araç Haline Gelen Kentsel Dönüşüm Kavramının Planlama Paradigmaları İle İlişkisine Tarihsel Bir Bakış: Ankara Örneği”, VI. Türkiye Şehircilik Kongresi: İzmir, ss. 177-182.
• ŞENGÜL, Tarık, (2002) “Planlama Paradigmalarının Dönüşümü Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme”, Planlama Dergisi, Ankara, Sayı: 21, ss. 8-31.
• TEKELİ, İlhan, (2010) Türkiye'nin Kent Planlama ve Kent Araştırmaları Tarihi Yazıları, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• TEKELİ, İlhan, (2011) "Kentleri Dönüşüm Mekânı Olarak Düşünmek", Kent, Kentli Hakları, Kentselleşme ve Kentsel Dönüşüm, der. İlhan Tekeli, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ss. 270-278.
• TURGUT, Sırma R. ve Eda Çaçtaş Ceylan, (2009) "Gecekondu Alanlarında Kentsel Dönüşüm Uygulamasına Bir Örnek: Küçükçekmece / Ayazma-Tepeüstü Kentsel Dönüşüm Projesi", Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 3 Temmuz, Cilt: 18, Sayı: 3, ss. 23-51.
• TÜİK 2011 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Sonuçları, Elazığ İli Merkez İlçe Nüfus Sonucu, İndirilme Tarihi: 09.01.2013, http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul.
• TÜİK Nüfus İstatistikleri: 1927-2000 Genel Nüfus Sayımları, İndirilme Tarihi: 11.06.2012, www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.
• ULUSOY, H.A. (2006) “Kentsel Dönüşüm” ve/veya “Kent Toprakları Üzerinden Sağlanan Rant”ın Bölüşümü”, Kentsel Dönüşüm Tartışmaları-I, Bülten, Sayı: 40, ss. 4-6.
• UYAR, Necati (2009) "Kentsel Dönüşüm Politikaları", TMMOB Diyarbakır Kent Sempozyumu: Diyarbakır,
• –26 Nisan, ss. 26-33.
• ÜNAL, Mehmet Ali, (1989) XVI. Yüzyılda Harput Sancağı (1518-1566), Ankara: ss. 55-89.
• ÜSTÜN, Gül (2009), Kentsel Dönüşümün Hukuki Boyutu, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• YILDIRIM, A. Ege, (2006) "Güncel Bir Kent Sorunu: Kentsel Dönüşüm", Planlama Dergisi, Sayı: 35, ss.7-24.
• WEBER, Max, (2003) Şehir: Modern Kentin Oluşumu, çev. Musa Ceylan, İstanbul: Bakış Yayınları.
• sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun, Resmi Gazete Tarihi: 31.05.2012, İndirilme Tarihi: 20.01.2013, www.resmigazete.gov.tr.
• sayılı Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi Kanunu, Resmi Gazete Tarihi: 12.03.2004, İndirilme Tarihi: 20.01.2013, www.resmigazete.gov.tr.
• Sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun,
• /54 Sayılı Elazığ Belediyesi Belediye Meclisi Kararı, Karar Tarihi: 15.09.1988.
• /29 Sayılı Elazığ Belediyesi Meclis Kararı, Karar Tarihi: 23.02.2001.
• www.firat.edu.tr, "Fırat Üniversitesi Tarihçe", İndirilme Tarihi: 16.07.2013.
• www.elazig.gov.tr/image/icerik-resimleri/haritalar/elazig-deprem-haritasi.gif, “Elazığ Deprem Haritası”, Elazığ Valiliği, İndirilme Tarihi: 16.07.2013.