Öz
Toplumların yaşamlarında, çevresel
faktörler, inançlar, hayattan beklentiler ve zevklere göre ortaya çıkıp
şekillenen eğlence kültürü, insanoğlunun vazgeçilmezleri arasındadır. Bedeni,
zekayı, bazen de ruhu geliştirmeye yönelik her türlü fiiliyat spor ya da
eğlence olarak nitelendirilir. İşte Abbasîler de bugün her biri birer spor dalı
olarak kabul edilen at yarışı, atıcılık, çevgân, güreş, satranç, tavla, dama,
ok atma, mızrak atma ile şiir gibi eğlence dallarını gündelik hayatlarının
vazgeçilmez bir parçası olarak görüp yaşamışlardır. Bulundukları coğrafyadaki
eğlence kültürlerini gerek geçmişten miras aldıkları, gerekse etkileşime
girdikleri topluluklar sayesinde her geçen gün zenginleştirerek eğlence
ihtiyaçlarını karşılamışlardır. Toplu şekilde icra edilen bu eğlenceler, hem
toplumdaki dinamizmi sağlama hususunda hem de savaşlar öncesi birer talim ve
antrenman özelliği taşıması bakımından oldukça önemliydi. Devlet erkânı
tarafından oldukça sevilen ve desteklenen bu spor ve eğlenceler toplum
tarafından da kabul görmüş ve icra edilmişlerdir. Öyle ki ilk dönemlerde
ferasetle zekânın sergilendiği eğlendirici kısa hikâyelerin yerini kısa sürede
birçok farklı mekânda tertiplenen bu eğlenceler almıştır.
Kaynakça
- AHSAN; Muhammad Manazir, Abbasîler Döneminde Sosyal Hayat "Ev İçinde Ve Açık Havada Oynanan Oyunlar", (Çev. Mehmet Emin ŞEN), Tarih Okulu, Ocak - Nisan 2012, Sa. XII, s. 236-261.
- AVCI, C. ; Teknik Avcılık Bilgileri, Ankara, 1937.
- ARTAN, M.Ercan, Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık , İstanbul 1995.
- BAKIR, Abdulhalik; Ortaçağ İslam Dünyasında Taş ve Toprak, Ma’mulleri Sanayi, Ankara, 2001.
- İBN BATÛTA, Muhammed b. Abdullah; İbn Batûta Seyahatnamesi, (çev. Mümin Çevik), İstanbul, 1993.
- CÂHIZ, Kitâbü’l-Hayevân,(thk. Abdusselam Muhammed Harun), Kahire, 1938.
- CLOT, Andre; Harun Reşid ve Abbasîler Dönemi (çev. Nedim Demirtaş), İstanbul, 2007.
- ATALAY, Besim, Divanu Lugati't-Türk Tercemesi, TDK Yay., Ankara, 1985.
- ELİAÇIK, Muhittin; Tarihçi Atâ’nın Atçılık İle İlgili Eseri: Tuhfetü’l-Fârisîn Fî-Ahvâli Huyûli’l-Mücâhidîn, Turkish Studies, Sa. 8/7, Ankara 2013, sf. 149-156.
- ELİAÇIK, Muhittin; Tayyarzâde Ahmed Atâ’nın Bir Baytarnâme Tercümesi, Mavi Atlas GŞÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, Güz 2013, S. 1, s. 14.
- İBNÜ’L ESÎR, Ali b. Muhammed (630/1232); el-Kâmil fi’t-Târih (trc. A. Ağırakça-A. Özaydın), c. I-XII, İstanbul, 1985.
- FURAT, Ahmet Hamdi; İslam Hukukunda “Avcılık” ( Fıkıh Kitaplarındaki Kitabu’s-Sayd Bahsinden Modern Avcılığa Bakış, Ekev Akademi Dergisi, Sa. 55, 2013.
- FARÛKÎ, İsmâil Râci -Luis Lâmia; İslam Kültür Atlası, (çev. Mustafa Okan Kibaroğlu-Zerrin, Kibaroğlu) İstanbul, 1999.
- HALICI, Feyzi; "Çevgan", DİA, c. 8, İstanbul, 1993.
- HASAN, İbrahim Hasan; Siyasi kültürel, sosyal, İslam Tarihi, (çev. İsmail Yiğit) İstanbul, 1988, c. 1-IV.
- HAREKÂT, İbrahim; "Berid", TDV, C. 5, Ankara, 2004.
- HİTTİ, Phillip K.; Siyasi Ve Kültürel İslam Tarihi, (Çev. Salih Tuğ), İstanbul, 1980.
- İBN HURDÂZBİH, Ubeydullah b. Abdullah (300/913); Kitabu’l-Mesâlik ve’l-memâlik, Leiden, 1967→Bağdat, ts. (Türkçe trc. Murat Ağarı, Yollar ve Ülkeler Kitabı, İstanbul, 2008.)
- İREPOĞLU,Gül; Osmanlı Sanatında Sporu İzlerken, Anadolu Uygarlıklarında Spor, Ankara, 2012.
- KALKAŞANDÎ, Ahmed b. Ali (821/1418); Subhu’l-a’şâ fî Sınâ’ti’l-inşâ, c. I-XV, Kahire, 1922.
- KAZICI, Ziya; İslam Medeniyeti ve Müesseseleri Tarihi, İstanbul, 2009.
- MAKRÎZÎ, Takiyüddin Ahmed b. Ali (845/1441); Kitâbü’l-mevâiz ve’l-i’tibâr bi-zikri’l-hıtat ve’l-âsâr, c. I-II, Beyrut, ts.
- MES’ÛDÎ, Ali b. Hüseyin; Mürûcu’z-Zeheb ve Me’adinü’l-Cevher fi’t-Tarih, (thk. Said Muhammed el-Hâm), Beyrut, 1997, c. III, s. 403.
- MEZ, Adam; Onuncu Yüzyılda İslam Medeniyeti-İslam Rönesansı, (trc. Salih Şaban), İstanbul, 2000.
- MISRÎ, Hüseyin Ali; Ticâretü’l-’Irak fî’l-’Asri’l-’Abbâsî, İskenderiyye, 1982.
- MİGUEL, Andre; İslam ve Medeniyeti-Doğuştan Günümüze, (trc. Ahmet Fidan- Hasan Menteş), c. I, Ankara, 1991.
- MİNORSKY, V.; Hudûdü’l-Âlem Mine’l-Meşrik İle’l-Mağrib (trc. A. Duman - M. Ağarı), İstanbul, 2008.
- NÂSIR-I HÜSREV, Sefernâme, (trc. Abdülvehhab Tarzî), İstanbul, 1994.
- SELÇUK, Bahir, “Klasik Türk Şiirinde Renkli Bir Oyun Çevgân”, 1. Uluslararası Bilimsel Araștırmalar Kongresi (IBAD-2016, 19 - 22 Mayıs 2016 Madrid), Bildiri Özetleri, (Ed. Hayrullah Kahya), s. 319, e-kitap, 2016.
- SÜYÛTÎ, Abdurrrahman b. Ebî Bekr b. Muhammed; Tarihu’l-Hulefa (thk. Muhammed Muhyiddin Abdülcebbar), Mısır, 1952.
- TABERÎ, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr; Târîhu’t-Taberî”Târîhu’l Ümem ve’l Mülûk” (thk. Muhammed Ebü’l Fazl İbrahim-Muhammed Ali Baydoun), c. VIII, Beyrut, 1962.
- UTKU, Nihal Şahin; Kızıldeniz’de Denizcilik, Ticâret ve Yerleşim (VII. – XI Yüzyıllar), Doktora Tezi, İstanbul, 2005.
- ÖZVERİ, Murat; Okçuluk, İstanbul, 2006.
- ÖZERGİN, K.; İpek Yolu, İstanbul, 1985.
- YÜCEL, Ünsal; Türk Okçuluğu, Ankara, 1999.
- ZEYDÂN, Corcî; İslam Uygarlıkları Tarihi, (trc. Nejdet Gök), İstanbul, 2004.
Öz
Entertainment culture that came up
and took shape according to pleasures, life expectations, believes and
environmental factors is among the indispensables of life of the societies. All
avctivities intending to improve body, mind and sometimes soul can be
categorized as sport or entertainment. Abbasids saw entertainment branches,
nowadays they are types of sport, such as horse race, shooting, çevgan -a kind
of polo- wrestling, chess, checkers, arrow, spear throwing and poem
indispensable part of daily life. They provided entertainment necessities by
inheriting from old generations, taking entertainment culture from geographical
environment and enriched it day by day thanks to the societies they have
relationship. These entertainments were very important because they were like a
war rehearsal and they provided a dynamism for the society. These entertainments and sport activities
were loved and supported by state officials as well as the society. They were
such important activities that they replaced, in a short time, the entertaining
anecdotes which were the sign of wisdom and intelligence at the first years of
the state.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AHSAN; Muhammad Manazir, Abbasîler Döneminde Sosyal Hayat "Ev İçinde Ve Açık Havada Oynanan Oyunlar", (Çev. Mehmet Emin ŞEN), Tarih Okulu, Ocak - Nisan 2012, Sa. XII, s. 236-261.
- AVCI, C. ; Teknik Avcılık Bilgileri, Ankara, 1937.
- ARTAN, M.Ercan, Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık , İstanbul 1995.
- BAKIR, Abdulhalik; Ortaçağ İslam Dünyasında Taş ve Toprak, Ma’mulleri Sanayi, Ankara, 2001.
- İBN BATÛTA, Muhammed b. Abdullah; İbn Batûta Seyahatnamesi, (çev. Mümin Çevik), İstanbul, 1993.
- CÂHIZ, Kitâbü’l-Hayevân,(thk. Abdusselam Muhammed Harun), Kahire, 1938.
- CLOT, Andre; Harun Reşid ve Abbasîler Dönemi (çev. Nedim Demirtaş), İstanbul, 2007.
- ATALAY, Besim, Divanu Lugati't-Türk Tercemesi, TDK Yay., Ankara, 1985.
- ELİAÇIK, Muhittin; Tarihçi Atâ’nın Atçılık İle İlgili Eseri: Tuhfetü’l-Fârisîn Fî-Ahvâli Huyûli’l-Mücâhidîn, Turkish Studies, Sa. 8/7, Ankara 2013, sf. 149-156.
- ELİAÇIK, Muhittin; Tayyarzâde Ahmed Atâ’nın Bir Baytarnâme Tercümesi, Mavi Atlas GŞÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, Güz 2013, S. 1, s. 14.
- İBNÜ’L ESÎR, Ali b. Muhammed (630/1232); el-Kâmil fi’t-Târih (trc. A. Ağırakça-A. Özaydın), c. I-XII, İstanbul, 1985.
- FURAT, Ahmet Hamdi; İslam Hukukunda “Avcılık” ( Fıkıh Kitaplarındaki Kitabu’s-Sayd Bahsinden Modern Avcılığa Bakış, Ekev Akademi Dergisi, Sa. 55, 2013.
- FARÛKÎ, İsmâil Râci -Luis Lâmia; İslam Kültür Atlası, (çev. Mustafa Okan Kibaroğlu-Zerrin, Kibaroğlu) İstanbul, 1999.
- HALICI, Feyzi; "Çevgan", DİA, c. 8, İstanbul, 1993.
- HASAN, İbrahim Hasan; Siyasi kültürel, sosyal, İslam Tarihi, (çev. İsmail Yiğit) İstanbul, 1988, c. 1-IV.
- HAREKÂT, İbrahim; "Berid", TDV, C. 5, Ankara, 2004.
- HİTTİ, Phillip K.; Siyasi Ve Kültürel İslam Tarihi, (Çev. Salih Tuğ), İstanbul, 1980.
- İBN HURDÂZBİH, Ubeydullah b. Abdullah (300/913); Kitabu’l-Mesâlik ve’l-memâlik, Leiden, 1967→Bağdat, ts. (Türkçe trc. Murat Ağarı, Yollar ve Ülkeler Kitabı, İstanbul, 2008.)
- İREPOĞLU,Gül; Osmanlı Sanatında Sporu İzlerken, Anadolu Uygarlıklarında Spor, Ankara, 2012.
- KALKAŞANDÎ, Ahmed b. Ali (821/1418); Subhu’l-a’şâ fî Sınâ’ti’l-inşâ, c. I-XV, Kahire, 1922.
- KAZICI, Ziya; İslam Medeniyeti ve Müesseseleri Tarihi, İstanbul, 2009.
- MAKRÎZÎ, Takiyüddin Ahmed b. Ali (845/1441); Kitâbü’l-mevâiz ve’l-i’tibâr bi-zikri’l-hıtat ve’l-âsâr, c. I-II, Beyrut, ts.
- MES’ÛDÎ, Ali b. Hüseyin; Mürûcu’z-Zeheb ve Me’adinü’l-Cevher fi’t-Tarih, (thk. Said Muhammed el-Hâm), Beyrut, 1997, c. III, s. 403.
- MEZ, Adam; Onuncu Yüzyılda İslam Medeniyeti-İslam Rönesansı, (trc. Salih Şaban), İstanbul, 2000.
- MISRÎ, Hüseyin Ali; Ticâretü’l-’Irak fî’l-’Asri’l-’Abbâsî, İskenderiyye, 1982.
- MİGUEL, Andre; İslam ve Medeniyeti-Doğuştan Günümüze, (trc. Ahmet Fidan- Hasan Menteş), c. I, Ankara, 1991.
- MİNORSKY, V.; Hudûdü’l-Âlem Mine’l-Meşrik İle’l-Mağrib (trc. A. Duman - M. Ağarı), İstanbul, 2008.
- NÂSIR-I HÜSREV, Sefernâme, (trc. Abdülvehhab Tarzî), İstanbul, 1994.
- SELÇUK, Bahir, “Klasik Türk Şiirinde Renkli Bir Oyun Çevgân”, 1. Uluslararası Bilimsel Araștırmalar Kongresi (IBAD-2016, 19 - 22 Mayıs 2016 Madrid), Bildiri Özetleri, (Ed. Hayrullah Kahya), s. 319, e-kitap, 2016.
- SÜYÛTÎ, Abdurrrahman b. Ebî Bekr b. Muhammed; Tarihu’l-Hulefa (thk. Muhammed Muhyiddin Abdülcebbar), Mısır, 1952.
- TABERÎ, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr; Târîhu’t-Taberî”Târîhu’l Ümem ve’l Mülûk” (thk. Muhammed Ebü’l Fazl İbrahim-Muhammed Ali Baydoun), c. VIII, Beyrut, 1962.
- UTKU, Nihal Şahin; Kızıldeniz’de Denizcilik, Ticâret ve Yerleşim (VII. – XI Yüzyıllar), Doktora Tezi, İstanbul, 2005.
- ÖZVERİ, Murat; Okçuluk, İstanbul, 2006.
- ÖZERGİN, K.; İpek Yolu, İstanbul, 1985.
- YÜCEL, Ünsal; Türk Okçuluğu, Ankara, 1999.
- ZEYDÂN, Corcî; İslam Uygarlıkları Tarihi, (trc. Nejdet Gök), İstanbul, 2004.
Ayrıntılar
| Bölüm | Tarih |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Temmuz 2016 |
| Gönderilme Tarihi | 23 Mayıs 2016 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2016 |