Some Economic and Administrative Problems that are Stated as Disrupting the Economic Order in Political Books and Divan Poetry

Yıl 2021, , 79 - 104, 20.01.2021

Emrah Bilgin

https://doi.org/10.18069/firatsbed.824289

Öz

Many works have been written in the style of advice in the Turkish-Islamic literature. In these written works, advice was given about the procedures on many subjects. One of these issues is about the recommendations on the composition of the economy, which consists of the activities of people such as production, consumption and distribution. In some of the independent works, in which information on the social, political and economic situation of the society is given, there are also important information about the problems related to the economic situation of the state and the solution of these problems. It is known that Yusuf Has Hacip's Kutadgu Bilig, Gelibolulu Mustafa Âlî's Nushatü's-selâtîn or Mawâ'idü'n-nefâ'is fî-kawâ'idi'l-mecâlis and Koçi Bey's treatises such as the important writings included in the politics tradition. there are artifacts. In addition to these works, some other sources, written in the style of advice, expressed the measures to be taken in order to ensure the livelihood of the people entrusted to the administrators and to maintain the state economy. Basically, the problems mentioned in the works are divided into two as those related to the administrative and economical system. In this study, the reasons that cause economic problems and the solutions offered by the authors, who were the intellectuals of the past period, were tried to be examined by taking the advice in the said works into consideration.

Anahtar Kelimeler

Turkish-Islamic literature, state management, economy, political treatise, administrative and economic problems

SİYASETNÂMELERDE VE DİVAN ŞİİRİNDE EKONOMİK DÜZENİ BOZDUĞU BELİRTİLEN BAZI İKTİSADİ VE İDARİ SORUNLAR

Öz

Türk-İslâm literatüründe nasihatnâme tarzında pek çok eser kaleme alınmıştır. Yazılan bu eserlerde pek çok konu hakkında usul ve erkâna dair öğütler verilmiştir. Bu konulardan bir tanesi de insanların üretim, tüketim, dağıtım gibi etkinliklerinden oluşan ekonominin tertibi ile ilgili tavsiyeler hakkındadır. Toplumun sosyal, siyasi ve ekonomik durumuna dair bilgiler verilmiş olan kimi müstakil eserde devletin ekonomik durumu ile ilgili sorunlar ile bu sorunların çözümüne dair de önemli bilgiler yer almaktadır. Yûsuf Has Hâcib’in Kutadgu Bilig’i, Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Nushatü’s-selâtîn’i veya Koçi Bey’in risâleleri gibi siyâsetnâme geleneği içerisinde yer alan mühim eserler ile nasihat üslubu üzere kaleme alınmış kimi başka kaynaklarda yöneticilere emanet olan halkın geçiminin sağlanması ve devlet ekonomisinin düzenli olabilmesi için alınması gereken tedbirler ifade edilmiştir. Esasta eserlerde bahsi geçen sorunlar, idari ve iktisat sistemi ile ilgili sorunlar olarak ikiye ayrılmıştır. Bu çalışmada da söz konusu eserlerde yer alan nasihatler dikkate alınarak ekonomik sorunları doğuran sebepler ile bu alandaki problemlere karşı geçmiş dönemin aydınları olan müelliflerin verdikleri kimi çözüm önerilerinin incelenmesine gayret edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Türk-İslâm edebiyatı, devlet yönetimi, ekonomi, siyasetnâme, idari ve iktisadi sorunlar

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, A. (1988). Belîğ. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Ak, C. (2001). Bağdatlı Rûhî Dîvânı Karşılaştırmalı Metin (2 cilt). Uludağ Üniversitesi Yayınları.
• Aka, B. (2011). Nâbî’nin Orta İnsan Tipi’nin Hersekli Ârif Hikmet’teki Değişimi [Yüksek Lisans Tezi]. İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bilgin, E. (2020). Ömer bin Sâlih el-Kırımî—Tuhfetü’l-Fetâvâ (1. Basım). Fenomen Yayınları.
• Bilkan, A. F. (1993). Nâbî’nin Türkçe Dîvânı (Karşılaştırmalı Metin) [Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Buyruk, İ. E. (2015). Bağdatlı Rûhî Divanı’nda Sosyal Hayat [Doktora Tezi]. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Celâl-zâde Mustafa. (1990). Selim-nâme (A. Uğur & M. Çuhadar, haz.). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Çakmakcıoğlu, S. (2008). Koçi Bey Risaleleri (1. Basım). Kabalcı Yayınevi.
• Defterdar Sarı Mehmed Paşa. (1969). Nesayıh’ul-Vüzera V’el-Ümerâ veya Kitab-ı Güldeste Nizâm-ı Devlete Müteallik Risale (H. R. Uğural, haz.). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ebu’l-Hasan el-Mâverdî. (2000). Siyaset Sanatı Nasîhatü’l-Mülûk (M. Sarıbıyık, çev.). Kırkambar Kitaplığı.
• Ebü’l-Hasan el-Mâverdî. (2019). Dürerü’s-Sülûk Fî Siyâseti’l-Mülûk Mâverdî’nin Siyâsetnâmesi (İnceleme-Çeviri-Metin-Tıpkıbasım) (Ö. Kavak & H. M. Köse, ed.; A. Arı, çev.; 1. Basım). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• en-Nevevî, E. Z. M. Y. b. Ş. (1419). Riyâzu’s-Sâlihîn (Ş. el-Arna’ût, haz.). Müessesetü’r-Risâle.
• Gelibolulu Âlî Mustafa. (2015). Nushatü’s-Selâtîn—Siyaset Sanatı (F. Çerçi, haz.; 1. Basım). Büyüyenay Yayınları.
• Kâdı Hüseyin b. Hasan. (2018). Letâifü’l-Efkâr ve Kâşifü’l-Esrâr Kâdı Hüseyin b. Hasan’ın Siyâsetnâmesi (Ö. Kavak & H. M. Köse, ed.; Ö. Kavak, çev.; 1. Basım). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Kavak, Ö. (2012). Abbâsî Veziri Tahir’den Oğlu Abdullah’a Siyasî Nasihatnâme (2. Basım). Klasik Yayınları.
• Kınalızâde Ali Çelebi. (2020). (Günümüz Türkçesiyle) Ahlâk-ı Alâî (M. Demirkol, haz.; 3. Basım). Fecr Yayınları.
• Lütfi Paşa. (2017). Asafnâme (A. Uğur, haz.; 1. Basım). Büyüyenay Yayınları.
• Mumcu, A. (2005). Tarih İçindeki Genel Gelişimiyle Birlikte Osmanlı Devleti’nde Rüşvet (Özellikle Yargıda Rüşvet) (3. Basım). İnkılâp Kitabevi.
• Nâbî. (t.y.). Hayriyye (M. Kaplan, haz.; 2019. bs). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Geliş tarihi 08 Eylül 2020, gönderen https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/67684,nabi-hayriyyepdf
• Necmeddin Ebû İshak et-Tarsûsî. (2018). Tuhfetü’t-Türk Fî Mâ Yecibu En Yu‘mele Fil-Mülk Tarsûsî’nin Siyâsetnâmesi (Ö. Kavak & H. M. Köse, ed.; M. U. Onuş, çev.; 1. Basım). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Nizamülmülk. (2020a). Siyasetname (M. Kanar, çev.; 5. Basım). Say Yayınları.
• Nizamülmülk. (2020b). Siyasetnâme (Siyeru’l-mülûk) (N. Bayburtlugil, çev.; 16. Basım). Dergâh Yayınları.
• Onay, A. T. (2009). Acem Kahramanları. İçinde C. Kurnaz (haz.), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü -Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı- (1. Basım, ss. 27-32). H Yayınları.
• Önder, Ö. (2014). Yönetimde Adalet ve Saadet-Bir Nasihatname Geleneği Olarak Siyasetname - (2. Basım). Lotus Yayınevi.
• Özbilgen, E. (2007). Bütün Yönleriyle Osmanlı (Âdâb-ı Osmâniyye) (3. Basım). İz Yayıncılık.
• Öztekin, Ö. (2004). XVIII. Yüzyıl Divan Şiirinde Toplumsal Hayatın İzleri: Divanlardan Yansıyan Görüntüler [Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pala, İ. (2004). Nûşirevân. İçinde Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü (13. Basım, s. 362). Kapı Yayınları.
• Sa’dî-yi Şirâzî. (2016). Hükümdara Öğütler Nasihatü’l-Mülûk (Şeyh Sa’dî’nin Abaka Hân’a Yazdığı Nasihatnâme) (T. Şafak, çev.; 1. Basım). Büyüyenay Yayınları.
• Tökel, D. A. (2002). Şâirin Ekonomisi, Ekonominin Şiircesi: Divan Şâirleri ve Ekonomik Hayat. İlmî Araştırmalar, 13, 151-174.
• Turgut, M. (1998). Osmanlı’da Devlet, Ekonomi ve Batılılaşmadaki Yanlışlıklar. Boğaziçi Yayınları.
• Uçman, A. (2017). Koca Sekbanbaşı Risâlesi Avâmın Düşüncelerinin Reddedilmesi (Hulâsatü’l-Kelâm fî Reddi’l-Avâm) (1. Basım). Büyüyenay Yayınları.
• Yahyâ Bey. (1977). Dîvan Tenkidli Basım (M. Çavuşoğlu, haz.). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Yatman, M. (1989). Osman-zâde Tâib Divânı’ndan Seçmeler (1. Basım). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yavuz, M. (2016). Mehmed Memdûh Faik Bey (Hayatı, Sanatı, Eserleri) [Yüksek Lisans Tezi]. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yusuf Has Hâcib. (1959). Kutadgu Bilig II Tercüme (R. R. Arat, çev.; 2 Cilt). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Yüksel, Y. (2015). Nâbî Dîvânında Ticârî ve İktisâdî Unsurlar. Journal of Turkish Studies, 10(8), 2285-2312. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.8267
• Zencânî. (2019). Kitâbu’l-letâifi’l-‘Alâiyye fi’l-fedâili’s-seniyye (Alâeddin Keykûbat’a Sunulan Siyâsetnâme) (H. H. Adalıoğlu, haz.; 2. Basım). Yeditepe Yayınları.