OSMANLI DEVLETİ’NİN 18. YÜZYILDA BAZI ŞARK KALELERİNDE BULUNDURDUĞU HARP MALZEMELERİ

Yıl 2014, Cilt: 24 Sayı: 2, 277 - 294, 04.02.2016

Uğur Demlikoğlu

https://doi.org/10.18069/fusbed.29066

Cited By: 1

Öz

Osmanlı Devleti, kalelerinin savunmasına büyük önem vermiş ve çeşitli askeri sınıflarla birlikte pek çok
mühimmat malzemesini kalelerinde bulundurmuştur. Bu durum 18. yüzyılda devam etmiş, dönemin en
yaygın harp malzemeleri şark kalelerinde mevcut olmuştur.
Bu çalışmamızda, mühimmat defterlerinden istifade edilerek kalelerde bulunan dönemin harp
malzemelerini; ateşli silahlar, ateşsiz silahlar, patlayıcı ve kimyasallar, mühimmat yapımı için bulundurulan
metaller ve levazım malzemeleri şeklinde sınıflandırılması yapılmıştır. Diyarbakır, Erzurum, Van, Sivas,
Trabzon, Haleb, Hasankale ve Erzincan kalelerindeki mühimmatın miktarı tespit edilmiş ve bu mühimmatın
mukayesesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kale, Mühimmat, Levazım, Patlayıcı, Silah, Erzurum, Diyarbakır, Van

Kaynakça

• ARŞİV KAYNAKLAR
• 1. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• 1. 1. Maliyeden Müdevver Defter Tasnifi ( Mad. d.) No: 3389
• 1. 2. Bâb-ı Defteri Baş Muhasebe Kalemi Cebhâne-i Âmire Defterleri (D.BŞM. CBH.d)
• No: 18380, 18396, 18397, 18424
• 1. 3. Bâb-ı Defteri Baş Muhasebe Kalemi Defterleri ( D.BŞM. d) No: 01813
• 1. 4. Muallim Cevdet Tasnifi- Askeriye ( C. AS.) No: 9578, 21867
• ARAŞTIRMA VE İNCELEME ESERLERİ
• AGOSTON, Gabor; “Osmanlı İmparatorluğunda Harp Endüstirisi ve Barut Teknolojisi (1450- 1700)”, Osmanlı, C. VI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 622- 633.
• ____________; Osmanlı’da Strateji ve Askeri Güç, İstanbul, 2012.
• _______________; “1453- 1826 Avrupa’da Osmanlı Savaşları”, Top Tüfek ve Süngü Yeniçağ’da Savaş Sanatı 1453- 1815, ( Çev. Yavuz Alagon) , İstanbul, 2003
• AYDÜZ, Salim; Tophâne-i Âmire ve Top Döküm Teknolojisi, Türk Tarih Kurumu Yayınları VII. Dizi- Sayı 215, Ankara, 2006.
• ______________, “Tophâne-i Âmire ve Müştemilatı”, Osmanlı, C. VI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 646- 656.
• BAŞ, Yaşar; “Kiğı Demir Madeni ve Humbarahanesi”, Turkish Studies, Volume 6/4 Fall 2011, Ankara, s. 409- 430.
• BATMAZ, Eftal Şükrü; “Osmanlı Devletinde Kale Teşkilatına Genel Bir Bakış”, OTAM, Sayı: 7, Ankara, 1997, s.1- 9.
• CHASE, Kenneth; Ateşli Silahlar Tarihi, (Çev. Füsun Tayanç, Tunç Tayanç), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, Eylül 2008.
• ÇETİN, Birol; Osmanlı İmparatorluğu’nda Barut Sanayi (1700- 1900), Ankara, 2001.
• ERENDİL, Muzaffer; Topçuluk Tarihi, Genel Kurmay Basım Evi, Ankara, 1988.
• ERTAŞ, Mehmet Yaşar; “Osmanlı Devletinde Sefer Organizasyonu”, Osmanlı, C. VI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 590- 597.
• Eyice, Semavi; “Kale”, DİA, C. XXIV, İstanbul, 2011, s. 234- 242.
• FEDAKAR, Cengiz; Anapa Kalesi: Karadeniz’in Kuzeyinde Son İstihkâmı (1781-1801), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Ortaçağ Programı Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2010
• GÖLEN, Zafer; Osmanlı Devletinde Baruthane-i Amire(XVIII. Yüzyıl), Ankara, 2006.
• GÜDÜL, İzzet, Barut ve Patlayıcı Maddeler, Ankara, 1946.
• İNALCIK, Halil; Osmanlı İmparatorluğu’nun Klasik Çağı (1300- 1600), (Çev. Ruşen Sezer), İstanbul, Ağustos, 2004.
• _____________;“Osmanlı Pamuk Pazarı, Hindistan ve İngiltere: Pazar Rekabetinde Emek Maliyetinin Rolü”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 1979- 1980 Özel Sayısı, s.1- 65.
• KILIÇ, Orhan; XVI. Yüzyılda Adilcevaz ve Ahlat (1534- 1605), Ankara, 1999.
• _____________; “Teşkilat ve İşleyiş Bakımından Doğu Hududundaki Osmanlı Kaleleri ve Mevacib Defterleri”, OTAM, Sayı: 31, Ankara, 2012, s. 87- 128.
• KOÇ, Ümit; XVI. Yüzyılda Anadolu’da Sanayi, Ankara, 2006.
• _________;“XVI. Yüzyıl Anadolusu’nda Top Dökümü, Gülle ve Fındık Yapımı”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 162, İstanbul, 2006, s. 63- 74
• KÜRKMAN, Garo; Anadolu Ağırlık ve Ölçüleri, Ocak 2013, İstanbul.
• Okyanus Ansiklopedisi, “Katran”, C.III, (Haz. Pars Tuğlacı), İstanbul, 1997, s. 1451.
• PAKALIN, Mehmet Zeki; Osmanlı Tarih Deyimleri ve Deyimleri Sözlüğü; C. I-II-III, İstanbul 1983.
• SEVİNÇ, Tahir; “17. Yüzyıl Sonlarında Başarısız Bir Sefere Girişimi: 1695 Mora Seferi”, History Studies, Volume, 2/ 3, 2010, s. 285- 306.
• _____________; “1695 Sakız Sefer’inde Organizasyon ve Lojistik”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 21, Mayıs, 2010, s.59- 79.
• TAŞKIN, Ünal; Osmanlı Devleti’nde Kullanılan Ölçü ve Tartı Birimleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ, 2005.
• TEZ, Zeki; Patlayıcı, Silah ve Savaş Tekniğinin Kültürel Tarihi, İstanbul, 2010.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı; Osmanlı Devleti Teşkilatında Kapukulu Ocakları (Cebeci, Topçu, Top Arabacıları, Humbaracı, Lağımcı Ocakları ve Kapukulu Süvarileri), C. II, T.T.K., Ankara, 1988.