OSMANLI İDARESİNDEKİ LÜBNAN’DA İPEK ÜRETİM VE TİCARETİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2016, Cilt: 26 Sayı: 1, 277 - 290, 21.04.2016

Kürşat ÇELİK Çelik

https://doi.org/10.18069/fusbed.74439

Cited By: 2

Öz

Osmanlı Devleti’nin Lübnan ipeği için uyguladığı politika ele alınmıştır.
Günümüzde Lübnan Cumhuriyeti’nin sınırları kuzeyden güneye doğru, Trablusşam, Beyrut, Sayda ve
Sur şehirleri ile Cebel-i Lübnan’ı içine almaktadır. Yavuz Sultan Selim’in meşhur Mısır seferi ile Osmanlı
hâkimiyetine girmiş olan Lübnan toprakları, 1918 yılına kadar Osmanlı idaresinde kalmıştır. Lübnan
tarihinde ticaretten sonra en önemli iktisadi kaynak ipek üretim ve ticareti olmuştur. Osmanlı hâkimiyetinde
ipek iktisadî bir ürün olmasının yanı sıra rekabet unsuru, güç kaynağı, yaptırım aracı, hedef ve marka olarak
da ön plana çıkmıştır. 16. ve 17. yüzyıllarda yerel ağa ve beylerin güç unsuru olan ipek, 18. yüzyılın sonunda
yaptırım aracı olarak kullanılmış, 19. yüzyılın ilk yarısında Marunî ve Dürzi çatışmalarında birer hedef ve
rekabet unsuru olarak ön plana çıkmıştır. Lübnan ipeği, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren küresel bir
marka olarak bölgesel kalkınmanın kaynağı olmuştur. Bu özellikleri ile ipek Lübnan tarihinde önemli bir
yere sahiptir.
Anahtar Kelimeler: Lübnan, Osmanlı, İpek, Ticaret.

Anahtar Kelimeler

Lübnan, Osmanlı, İpek, Ticaret

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri ve Salnameler
• Tapu Kadastro Arşivi
• Tahrir Defteri, nr. 177.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• Tahrir Defteri No:401, 430, 543.
• A.MKT, 8-64, 02 Muharrem 1260 H. (23Ocak 1844 M.).
• A.MKT.MHM, 206-35, 5 Receb 1277 H. (17 Ocak 1861 M.).
• A.MKT.MHM, 207-52, 15 Receb 1277 H. (27 Ocak 1861 M.).
• A.MKT.NZD,339-56, 02 Receb 1277 H. ( 14 Ocak 1861 M.).
• A.MKT.UM, 451-70, 16 Receb 1277 H. (28 Ocak 1861 M.).
• C.ML,200-8292, 29 Cemaziyelevvel 1261 H. (5 Haziran 1845 M.).
• DH.MKT, 546-35, 15 Rebiülahir 1320 H. (22 Temmuz 1902 M.).
• HAT, 374-20429, 17 Cemaziyelevvel 1251 H. (2 Eylül 1835 M.).
• HAT, 539-26597, 15 Ramazan 1246 H. (27 Şubat 1831 M.).
• HAT, 717-34206, 17 Zilkâde 1246 H. (29 Nisan 1831 M.).
• İ.DUİT, 77-70, 25 Şevval 1334 H. (25 Ağustos 1916 M.).
• MV, 244-68, 24 Zilhicce 1334 H. (22 Ekim 1916 M.).
• MV, 245-53, 18 Zilhicce 1334 H. (16 Ekim 1916 M.). Salnameler
• Cebel-i Lübnan Salnâmesi, 1305 H. (1887-1888 M.).
• Cebel-i Lübnan Salnâmesi, 1307 H. (1889-1890 M.).
• Cebel-i Lübnan Salnâmesi, 1309 H. (1891-1892 M.). 2. Tetkik Eserler
• ABU-HUSAYN, Abdul-Rahim, Provincial Leaderships in Syria 1575-1750, Beyrut, 1985.
• AKTAR, Ayhan, Türk Milliyetçiliği, Gayrimüslimler ve Ekonomik Dönüşüm, İstanbul, 2006.
• ALTUNDAĞ, Şinasi, “Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın Suriye’de Hâkimiyeti Esnasında Tatbik Ettiği İdare Tarzı” Belleten, VIII/30, Ankara, 1944, s.231-243.
• ARIKAN, Sema, III. Selim’in Sırkâtibi Ahmed Efendi Tarafından Tutulan Rûznâme, Ankara, 1993.
• BAEDEKER, Karl, Palestina and Syria, Leipzig,1906.
• BAKHİT, M. Adnan, “Sidon in Mamluk and Early Ottoman Times”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 3, İstanbul, 1983, s.53-68.
• BOWRİNG, John, Report on The Commercial Report Statistics of Syria, London, 1840.
• CEZAR, Yavuz Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi (XVIII. Yüzyılda Tanzimat’a Mali Tarih), Ankara, 1986.
• CHURCHİLL, Colonel, Druzes and the Maronites Uder The Turkish Rule From 1840 to 1860, London, 1862.
• CUİNET, Vital, Syria Liban et Palestine (Geographıe Administrative), Paris, 1896.
• ÇAKAR, Enver, Doğu Akdeniz Sahilinde Bir Osmanlı Sancağı: Trablus (1516-1579), Ankara, 2012.
• ÇELİK, Kürşat, Osmanlı Hâkimiyetinde Beyrut (1839-1918), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ, 2010.
• DAVİE, May, “Akdeniz Mimari Ekletizmi: Sayda’da Debbane Malikanesi”, Akdeniz Dünyası, (Editör: Kudret Emiroğlu vd.), İstanbul, 2006.
• EMECEN, Feridun, “Fahreddin Ma‘noğlu”, DİA, 12, İstanbul, 1995, s.80-82.
• ERGÜN, Muharrem, II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri 1908-1914, Ankara, 1996.
• Es-SAFADİ, Ahmed al-Halidi, Lübnan fî Ahdi’l Emir Fahreddin el-Ma‘ani es-Sani, (Neş. Fuad Efram Bustanî, Tercüme: Esed Rüstem), Beyrut, 1969.
• Evliya Çelebi, Seyâhatnâmesi, 9, Devlet Matbaası, İstanbul, 1935.
• FAROQHİ, Suraiya, The Ottoman Empire and the World Around It, New York, 2004.
• FAWAZ, Leila Tarazi, Merchants and Migrants in Nineteenth-Century Beirut, London, 1983.
• FİRRO, Kais, “Silk and Agrarian Changes in Lebanon, 1860-1914” International Journal of Middle East Studies, 22/2, 1990, s.151-169.
• GENÇ, Mehmet, “İltizam”, DİA, 22, İstanbul, 2000, s.154-158
• GENÇ, Mehmet, “Yed-i Vâhid”, DİA, 43, Ankara, 2013, s.378-383
• HASSELQUİST, Frederick, Voyages and Travels in the Levant, London, 1771.
• HURİ, Münir, Sayda Abre Hukbüt Tarih, Beyrut, 1966.
• ISSAWİ, Charles, “British Trade and Rise of Beirut, 1830-1860”, International Journal of Middle East Studies, 8/1 January- 1977, s.91-101.
• İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, 1, İstanbul, 2000.
• JESSUP, Henry Harris, Fifty Three Years In Syria, I, New York, 1910.
• JİDEJİAN, Nina, Beirut Through The Ages, Beirut, 1986.
• KIRAY, Emine, Osmanlı’da Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar, İstanbul, 1995.
• KOÇ, Ümit, Savaştan Sanata İpek, Elazığ, 2009.
• KURAT, Akdes Nimet, Türk-İngiliz Münasebetlerinin Başlangıcı ve Gelişmesi (1553-1610), Ankara, 1953.
• KÜÇÜK, Cevdet - ERTÜZÜN, Tevfik, “Düyûn-ı Umûmiyye”, DİA, 10, İstanbul, 1994, s.61.
• LABAKİ, Boutros, Introduction A L’historie Economique Du Liban Soie Et Commerce Exterieur En Fin De Periode Ottomane: 1840-1914, Beyrouth, 1984.
• MASTERS, Bruce, “Halep: Osmanlı İmparatorluğunun Liman Kenti”, Doğu ile Batı Arasında Osmanlı Kenti Halep, İzmir ve İstanbul, (Edit: Edhem Eldem, Daniel Goffman, Bruce Masters), İstanbul, 2003.
• OLSARETTİ, Alessendro, Trade, Diplomacy and State Formation in The Early Modern: Mediterranean: Fakhr al-Din II, the Sublime Porte and The Court of Tuscany, Montreal, 2005.
• OWEN, Roger, “1840-1914 Döneminde Lübnan’da İpek Dokuma Endüstrisi. Çevre Toplumlarında Fabrika Üretiminin Önündeki Olanaklar ve Sınırlamalar Üzerine Bir Çalışma”, Toplum ve Bilim Dergisi, 23, İstanbul, 1983, s.53-73.
• ÖZGÜR, Murat, “Türkiye’de İpekböcekçiliği”, AÜDTCF, Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 12, Ankara 1996,s. 95-106.
• ÖZTÜRK, Mustafa, “1548 Tarihli Mufassal Tahrir Defterine Göre Beyrut”, XII. Türk Tarih Kongresine Sunulan Bildiri, III, Ankara, 1999, s.849-859.
• ÖZTÜRK, Mustafa, Tarih Felsefesi, Elazığ, 1999.
• ÖZVEREN, Y. Eyüp, “Beyrut”, Doğu Akdeniz’de Liman Kentleri, (Editörler; Çağlar Keyder, Y. Eyüp Özveren, Donald Quataert), İstanbul, 1994.
• PAMUK, Şevket, 19. Yüzyılda Osmanlı Dış Ticareti, Ankara, 1995.
• SALİBİ, Kamal, A House Of Many Mansions The History of Lebanon Reconsidered, London, 1988.
• SMİLİANSKAYA, I.M., “From Subsistence to Market Economy, 1850’s”, The Economic History of The Middle East 1800-1914, (Editör: Charles Issawi) London, 1966.
• ŞAHİN, Afşin - Cengiz, Sibel, “16’ncı Yüzyıl Fiyat Devrimi ve Osmanlı İran Savaşlarının Osmanlı İpekçilik Endüstrisi Üzerine Etkileri”, İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1-1, 2010, s.69-82.
• ŞİŞMAN, Ayşin, Osmanlı-Fransız Ticari İlişkileri 1740-1790 (Konsolos Arzlarına Göre), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Afyon, 2011.
• TAŞKIN, Ünal, Osmanlı İdaresinde Safed (1516-1600), Elazığ, 2011.
• UYAR, Yeşim, Karaca Said Efendi’nin Vasf-ı Cezzar Ahmed Paşa Adlı Eserinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon, 2009.
• VASİLİEV, A. A., Bizans İmparatorluğu Tarihi, (Çev. Arif Müfid Mansel), Ankara, 1943.
• VOLNEY, François, Voyage en Égypte et en Syrie, pendant les années 1783, 1784 et 1785, 2, Paris, 1822.
• WEST, Louis C., “Commercial Syria Under the Roman Empire”, Transactions of the American Philological Association, 55, 1924, s.159-168.