OSMANLI DEVLETİ’NİN DIŞ TİCARETİNDE KULLANDIĞI 1862 TARİHLİ GÜMRÜK TARİFE DEFTERİ: AMERİKA ÖRNEĞİ

Yıl 2019, Cilt: 29 Sayı: 1, 429 - 448, 31.01.2019

Murat Fidan

https://doi.org/10.18069/firatsbed.538761

Öz

Osmanlı
Devleti Amerika Devleti ile imzaladığı 1830 ticaret anlaşmasıyla birlikte
uygulamaya koyduğu gümrük tarifesini dönemin iktisadî şartlarına göre ortaya
çıkan yeni gelişmelere bağlı olarak değiştirmek istemiştir. Bu değişimde iki
önemli etken dikkat çekmektedir. Birinci etkenin ürün fiyatlarındaki artış ile
alınan gümrük vergisinin azalması olacaktır. İkinci etkenin ise dünya iktisadî
şartlarındaki gelişmelere bağlı olarak kadîm iktisadi anlayışını değiştirme
girişimleri olacaktır. Osmanlı devleti Amerika ile gümrük tarifesini 20 Mart
1862 ticaret anlaşması sonrası yenilemiştir. Tarife
Osmanlı Türkçesine göre iki tarafın temsilcilerinin gözetiminde hazırlanmıştır.
Bu çalışmada tarife defterinde yer alan emtia çeşitlerinin Osmanlı Türkçesinden
Latin alfabesine çevirisi yapılırken, orijinal ifadelere sadık kalınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Amerika, Gümrük Tarifesi, İthalat, İhracat

The Customs Recipe of 1862 History of the Ottoman State is Used in Foreign Trade: The Example of America

Öz

The Ottoman State wanted to change the customs tariff that it had put
into practice with the 1830 trade agreement signed with the American Government,
depending on the new developments in the economic conjuncture. Two important
factors in this change attract attention. The first factor will be an increase
in product prices and a decrease in customs duties. The second factor will be
attempts to change the economic concept of the economy depending on the
developments in the world conjuncture. The Ottoman state renewed the customs
tariff with American
Government after the 20 March 1862 trade agreement. The tariff was
prepared under the supervision of the representatives of the two sides
according to the Ottoman Turkic. In this study, while the commodity types in
the tariff book were translated from Ottoman Turkic to Latin alphabet, the
original statements were true.

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, America, Customs Tariff, Import, Export

Kaynakça

• AÇIKSES, Erdal (2002), “Türk-Amerikan Münasebetlerinin Değerlendirilmesi”, Türkler Ansiklopedisi, c.13, İstanbul, s.542-557.
• AKÇADAĞ, Göknur (2012), “Akdeniz’de Türk-Amerikan Ticari İlişkilerinin Başlamasında Kaptan William Baınbridge’in İstanbul Seyahatinin Önemi”, Tarih Dergisi, Sayı 54, İstanbul, s.121-148.
• ARMAOĞLU, Fahir (1997), 19.Yüzyıl Siyasi Tarihi, Ankara.
• ----------------- (1991), Belgelerle Türk-Amerikan Münasebetleri, TTK yay., Ankara.
• BOA, A.DVN.MKL, Dosya No: 3, Gömlek No: 13, s. 1-20.
• BOA. Rusya Ahkam Defteri, 84/2, s. 26/95, 36/126, 36/142, 36/143, 36/144.
• ERHAN, Çağrı (1998), “1830 Osmanlı-Amerikan Antlaşması’nın Gizli Maddesi ve Sonuçları”, Belleten, c. LXII, no:234, s. 457-465.
• ---------- (2001), Türk-Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökleri, Ankara.
• EROL, Mine (1979), “Amerika’nın Cezayir ile Olan İlişkileri 1785-1816”, İÜEF Tarih Dergisi, sayı 32, s. 689-705.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin (2002), Modernleşme Bağlamında Osmanlı-Amerika İlişkileri, Beyan yay., İstanbul.
• FİDAN, Murat (2006), “Osmanlı-Rusya Ticari Rekabetinin İki Devlet Arasında Yapılan Antlaşmalara Yansıması”, İÜEF Tarih Dergisi, Sayı 44, İstanbul, s. 65-122.
• GÜLER, Yavuz (2005), “Osmanlı Devleti Dönemi Türk-Amerikan İlişkileri (1795-1914)”, GÜKEF Dergisi, c. 6, Sayı 1, s. 227-240.
• ILGAR, İhsan (1969), “İlk Türk-Amerikan Ticaret Antlaşması”, Hayat Tarih Mecmuası, c.2.
• KARAMÜRSEL, Ziya (1989), Osmanlı Mali Tarihi Hakkında Tetkikler, TTK Yay., Ankara.
• KENNEDY, Paul (1990), Büyük Güçlerin Yükselişi ve Çöküşleri 1500’den 2000’e Ekonomik Değişme ve Askerî Çatışmalar, İş Bankası yay., Ankara.
• KIRAY, Emine (1995), Osmanlı’da Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar, İletişim Yay., İstanbul.
• KOLOĞLU, Orhan (1997), “200 Yıllık İlişkilerin Resmî Olmayan Tarihi: Türk’le Amerikalının Tanışması”, Tarih ve Toplum, sayı 163, Temmuz, İstanbul.
• KÖPRÜLÜ Orhan Fuat (1987), “Tarihte Türk-Amerikan Münasebetleri”, Belleten, c. LI, S. 200, Ankara, s. 927-947.
• KURAT, Akdes Nimet (1964), “Berberi Ocakları ile ABD Münasebetleri (1774-1916), AÜDTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, c.2, Ankara, s.175-214.
• ---------- (1967), “Türkiye ile ABD Arasındaki Münasebetlere Ait Arşiv Vesikaları”, Tarih Araştırmaları Dergisi, c.5, Ankara, s. 287-372.
• ---------- (1959), Türk-Amerikan Münasebetlerine Kısa Bir Bakış (1800-1959), Ankara.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat (1974), “Tanzimat Devri Osmanlı-İngiliz Gümrük Tarifeleri”, Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı 4-5’den ayrı basım, İstanbul, s. 335-393
• ------------------- (1974), Osmanlı-İngiliz İktisadi Münasebetleri (1580-1838) I, Ankara.
• Muâhedât Mecmuası (2008), TTK, c. II, s. 2, 18-24, Ankara.
• ORAN, Baskın (2002), Türk Dış Politikası, İletişim yay., İstanbul.
• ÖNSOY, Rifat (1982), Türk-Alman İktisadî Münasebetleri (1871-1914), Enderun Kitabevi, İstanbul.
• ÖZSOY, Osman (1998), “Türk-Amerikan İlişkilerinin İlk Dönemi ve Amerika'daki İlk Tanıtım Faaliyetleri”, Türk Dünyası Araştırmaları, 114, Haziran 98, İstanbul, s. 193-201.
• SAHİLLİOĞLU, Halil (1968), “1763’te İzmir Limanı ve Ticaret Limanı ve İhracat Gümrüğü ve Tarifesi”, BTTD, S. 8, İstanbul, s. 53-57.
• SANDER, Oral – FİŞEK, Kurthan (1977), ABD Dış İşleri Belgeleriyle Türk-ABD. Silah Ticaretinin İlk yüzyılı 1829-1929, İstanbul.
• ŞAFAK, Nurdan (2003), Osmanlı-Amerikan İlişkileri, OSAV, İstanbul.
• ŞENER, Abdüllatif (1990), Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi, İşaret Yay., İstanbul.
• TABAKOĞLU, Ahmet (1997), Türk İktisat Tarihi, İstanbul.
• TOPRAK, Zafer (1997), Türkiye Tarihi, c. 3, İstanbul.
• TURAN, Şerafettin (1969), “Osmanlı İmparatorluğu İle İki Sicilya Krallığı Arasındaki Ticaretle İlgili Gümrük Tarife Defterleri”, TTK Belgeler Dergisi, c. IV, S. 2-8, Ankara, s. 79-167.
• ÜLMAN, Haluk (1961), İkinci Dünya Savaşı’nın Başından Truman Doktrinine Kadar Türk-Amerikan Diplomatik Münasabetleri (1939-1947), AÜSBF yay., Ankara.
• VEFİK, Abdurahman (1330), Tekalif Kavaidi, c. I, İstanbul.