Öz
Nazi iktidarının kurulduğu 1930’lu yıllar boyunca Almanlar
yayılma ve büyük bir imparatorluk kurma fikriyle hareket ettiler. Bu nedenle
“hayat alanı” olarak gördükleri doğu'ya yani Rus topraklarına, Kafkas ve İran
petrollerine yönelik planlar geliştirdiler. Bu çerçevede, İran’da bir Alman
sempatisi oluşturabilecek Beşinci kol yapılanması içine girdiler. İran’da,
İkinci Dünya Savaşı'na kadar önemli sayıda teknik uzman ile Alman hayranlığı ve
Alman gücüne inanan siyasi ortam oluşturmayı başardılar. Savaş sırasında İran,
Müttefikler tarafından, Alman unsurları ve Beşinci kolun varlığı nedeniyle
işgal edildi. Böylece Almanların kontrolünden çıktı. Ancak İşgal altındaki
İran’da, Alman “Beşinci Kolu”nun çeşitli casusluk ve propaganda faaliyetleri
devam etti. Almanların İran'daki faaliyetleri Sovyet Rusya topraklarına
başlattıkları saldırının etkisizleşmesi ile son buldu.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ARMAOĞLU Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1995, Alkım Yay. İstanbul 2010
- AMERİ Huşeng, Rıza Şah ve Thevvülat-ı İran-ı Muassır, Naşr. Ferdosi, Stockholm 1393
- BCA, 030_10_00_00_60_406_14_1.
- BEREJKOV Valentin, Tahran 1943 Yeni Bir Dünyaya Doğru, ( Çev. Hasan Ali Ediz), Türkiye İş Bankası Kültür Yay. İstanbul 2012
- BEYAT Kave, Sutun-i Pencom: Guşeha-i EzFaaliyetha-yi Avamil-i Alman Ber Esas-i Esnad-i Mahremane-i Britanya (İran 1320-1324), Muesse-i Ferhengi-Hüneri Cehan-i Kitab, Tehran 1391
- Cami N., Gozeşte Çerağ Rah-ı Ayende Est Tarih-i İran Der Fasıle-i Do Kudta 1299-1332, Neşr: Koknüs, Tahran 1362
- Derbare-i Sevvom Şehriver ve Nekş İran Der Cengi Cihani-yi Dovvom, Merkezi Pejuhiş ve Neşr-i Ferheng Siyasi-i Dovran-i Pehlevi, Tehran 2536 (1356)
- EMİNİ Ali Rıza, Tarih-i Revabıt-i Harici-yi İran Ez Kaçariyye Ta Sükuti Rıza Şah, Hatt Sevvom, Tahran 1382
- ERKAN, Süleyman “İran’a Yabancı Ülke Müdahaleleri (1907-1921)” Akademik ORTA DOĞU, Cilt 5, Sayı 1, 2010
- ERTÜRK Selahattin, Propaganda ve Beşinci Kolun İkinci Dünya Harbinde Oynadığı Roller, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1951
- Esnadiyi Ez İşgali İran Der Cengi Cihani-yi Dovvom Tehmil-i Peyman-ı Se Canbe, İlan-ı Ceng be Alman, Tasarruf Emakin ve Emval, C. Evvel, Tehiyye ve Tanzim Merkez-i Pejohiş ve İsnad-i Riyaset-i Cumhuri, Hane-i Kitab, Tahran 1389
- FURON Raymond, İran, (Çev. Galip Kemali Söylemezoğlu) Hilmi kitabevi, İstanbul 1943
- GÜREL Şükrü S., Ortadoğu Petrolünün Uluslararası Politikadaki Yeri, Ankara Üniv. Siyasal Bil. Fak. Yay. Ankara 1979
- HALATBERİ Anuşirvan, Mahbusiyin Müttefikin Der İran (1324-1322),Ahura, Tehran 1385
- LENZOVSKİ Corc, Rekabet-i Rusya ve Garb Der İran, Tercüme. İsmail Rain, Naşr. İntişarat-ı Cavidan, Tahran 1353
- METİN Barış, Birinci Dünya Savaşında İran Coğrafyasında Etnik, Dini Ve Siyasi Nüfuz Mücadeleleri, Berikan Yay. Ankara 2012
- RİESS Curt, Casuslar Savaşı1932-1942, (Çev. Ö Andaç Uğurlu), Örgün Yay. İstanbul 2005
- SCHUMACHER Edgar, İkinci Dünya Harbi Tarihi, (Çev. Lütfullah Ecevit), Askeri Bas., İstanbul 1948
- Sened Şomara 2, Dışişleri Bakanlığı, Yayınlanmış Rapor, Esnadi-yi Ez İşgal-i İran Der Ceng-i Cihani-yi Dovvom, Revabıt-i İran ve Amrika, Münderecat-ı Matbuat, Kongreha ve Konferansha ve Konferans-i Tehran, C. 8,Muavenat İrtibatat ve İttilaa Risane-yi Defter-i Reis-i Cumhur Merkez Pejohiş ve İsnad, Naşr. Hane-i Kitab, Tehran 1392
- Sened Şomara 27/1, Dışişleri Bakanlığı, Üçüncü Siyasi Daire Yayınlanmış belge; Esnadiyi Ez İşgali İran Der Ceng-i Cihani-yi Dovvom Tehmil-i Peyman-ı Se Canbe, İlan-ı Ceng be Alman, Tasarruf Emakin ve Emval, C. Evvel, Tehiyye ve Tanzim Merkez-i Pejohiş ve İsnad-i Riyaset-i Cumhuri, Hane-i Kitab, Tahran 1389
- ŞEMİM Ali Asker, İran Der Dovre-i Saltanat-ı Alihazret Muhammed Rıza Şah Pehlevi, Naşr. İbn Sina Tehran 1346
- Tan, 25 Nisan 1942.
- Vatan 25 Ağustos 1941.
- ZERGER Ali Asğar, Tarih-i Revabıt-i İran ve İngilis Der Dovre-i Rıza Şah, (Tercüme. Kaveh Beyat), Naşr. Pervin, Tehran 1372
- ZOVKİ İrec, İran ve Kudretha-yi Bozrg Der Cengi Cihani-yi Dovvom, pajenk Neşr, Tehran 1367
Öz
Duringthe 1930s, whenthe Nazi governmentwasfounded,
theGermansweremovedbythe idea of spreadingandbuilding a greatempire. Therefore,
theydevelopedplansforthe East, wheretheythoughtwas "thefield of
life", that is, the Russian territoryandCaucasusandIranianoil.
Inthiscontext, theyenteredintothe "fifthcolumn" structure,
whichcouldcreate a Germansympathy in Iran. In Iran, theyhavesucceeded in
creating a politicalenvironmentthatbelieves in GermanadmirationandGermanpower,
with a significantnumber of technicalexpertsuntilthe Second World War.
Duringthewar, Iran wasoccupiedbytheAlliesduetothe presence of
Germanelementsandthe "fifthcolumn". Thus, it cameout of theGermans'
control. However, in theoccupied Iran, variousspyingand propaganda activities
of theGerman "fifthcolumn" continued. Theactivities of theGermans in
Iran endedwiththeineffectiveness of theattacktheylaunched on theterritory of
SovietRussia.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ARMAOĞLU Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1995, Alkım Yay. İstanbul 2010
- AMERİ Huşeng, Rıza Şah ve Thevvülat-ı İran-ı Muassır, Naşr. Ferdosi, Stockholm 1393
- BCA, 030_10_00_00_60_406_14_1.
- BEREJKOV Valentin, Tahran 1943 Yeni Bir Dünyaya Doğru, ( Çev. Hasan Ali Ediz), Türkiye İş Bankası Kültür Yay. İstanbul 2012
- BEYAT Kave, Sutun-i Pencom: Guşeha-i EzFaaliyetha-yi Avamil-i Alman Ber Esas-i Esnad-i Mahremane-i Britanya (İran 1320-1324), Muesse-i Ferhengi-Hüneri Cehan-i Kitab, Tehran 1391
- Cami N., Gozeşte Çerağ Rah-ı Ayende Est Tarih-i İran Der Fasıle-i Do Kudta 1299-1332, Neşr: Koknüs, Tahran 1362
- Derbare-i Sevvom Şehriver ve Nekş İran Der Cengi Cihani-yi Dovvom, Merkezi Pejuhiş ve Neşr-i Ferheng Siyasi-i Dovran-i Pehlevi, Tehran 2536 (1356)
- EMİNİ Ali Rıza, Tarih-i Revabıt-i Harici-yi İran Ez Kaçariyye Ta Sükuti Rıza Şah, Hatt Sevvom, Tahran 1382
- ERKAN, Süleyman “İran’a Yabancı Ülke Müdahaleleri (1907-1921)” Akademik ORTA DOĞU, Cilt 5, Sayı 1, 2010
- ERTÜRK Selahattin, Propaganda ve Beşinci Kolun İkinci Dünya Harbinde Oynadığı Roller, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1951
- Esnadiyi Ez İşgali İran Der Cengi Cihani-yi Dovvom Tehmil-i Peyman-ı Se Canbe, İlan-ı Ceng be Alman, Tasarruf Emakin ve Emval, C. Evvel, Tehiyye ve Tanzim Merkez-i Pejohiş ve İsnad-i Riyaset-i Cumhuri, Hane-i Kitab, Tahran 1389
- FURON Raymond, İran, (Çev. Galip Kemali Söylemezoğlu) Hilmi kitabevi, İstanbul 1943
- GÜREL Şükrü S., Ortadoğu Petrolünün Uluslararası Politikadaki Yeri, Ankara Üniv. Siyasal Bil. Fak. Yay. Ankara 1979
- HALATBERİ Anuşirvan, Mahbusiyin Müttefikin Der İran (1324-1322),Ahura, Tehran 1385
- LENZOVSKİ Corc, Rekabet-i Rusya ve Garb Der İran, Tercüme. İsmail Rain, Naşr. İntişarat-ı Cavidan, Tahran 1353
- METİN Barış, Birinci Dünya Savaşında İran Coğrafyasında Etnik, Dini Ve Siyasi Nüfuz Mücadeleleri, Berikan Yay. Ankara 2012
- RİESS Curt, Casuslar Savaşı1932-1942, (Çev. Ö Andaç Uğurlu), Örgün Yay. İstanbul 2005
- SCHUMACHER Edgar, İkinci Dünya Harbi Tarihi, (Çev. Lütfullah Ecevit), Askeri Bas., İstanbul 1948
- Sened Şomara 2, Dışişleri Bakanlığı, Yayınlanmış Rapor, Esnadi-yi Ez İşgal-i İran Der Ceng-i Cihani-yi Dovvom, Revabıt-i İran ve Amrika, Münderecat-ı Matbuat, Kongreha ve Konferansha ve Konferans-i Tehran, C. 8,Muavenat İrtibatat ve İttilaa Risane-yi Defter-i Reis-i Cumhur Merkez Pejohiş ve İsnad, Naşr. Hane-i Kitab, Tehran 1392
- Sened Şomara 27/1, Dışişleri Bakanlığı, Üçüncü Siyasi Daire Yayınlanmış belge; Esnadiyi Ez İşgali İran Der Ceng-i Cihani-yi Dovvom Tehmil-i Peyman-ı Se Canbe, İlan-ı Ceng be Alman, Tasarruf Emakin ve Emval, C. Evvel, Tehiyye ve Tanzim Merkez-i Pejohiş ve İsnad-i Riyaset-i Cumhuri, Hane-i Kitab, Tahran 1389
- ŞEMİM Ali Asker, İran Der Dovre-i Saltanat-ı Alihazret Muhammed Rıza Şah Pehlevi, Naşr. İbn Sina Tehran 1346
- Tan, 25 Nisan 1942.
- Vatan 25 Ağustos 1941.
- ZERGER Ali Asğar, Tarih-i Revabıt-i İran ve İngilis Der Dovre-i Rıza Şah, (Tercüme. Kaveh Beyat), Naşr. Pervin, Tehran 1372
- ZOVKİ İrec, İran ve Kudretha-yi Bozrg Der Cengi Cihani-yi Dovvom, pajenk Neşr, Tehran 1367
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Tarih |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Ocak 2019 |
| Gönderilme Tarihi | 21 Ekim 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 29 Sayı: 1 |