BOYNAK BİRİKİNTİ KONİSİNİN GELİŞİMİ (SÖKE/AYDIN): SEDİMANTOLOJİK VE PALEONTOLOJİK SONUÇLAR

Yıl 2020, Cilt: 30 Sayı: 1, 1 - 20, 31.01.2020

Rifat İlhan

https://doi.org/10.18069/firatsbed.643153

Öz

Boynak birikinti konisi,
Batı Anadolu’da Büyük Menderes Deltası ile Kuşadası Körfezi arasında doğu –
batı doğrultuda uzanan ve Aydın Dağları’nın batıdaki uzantısı olarak
değerlendirilen Samsun Dağı’nın güney yamaçlarında, Priene antik kentinin
batısında yer almaktadır. Boynak birikinti konisinin gelişimi; koniyi oluşturan
Boynak dere ve Taşpınar Dere havzalarının fiziki coğrafya özellikleri, son
deniz seviyesi değişmeleri ve Büyük Menderes Deltası’nın gelişimi ile
ilişkilidir. Bu ilişkileri belirleyebilmek için en uygun yöntemlerden biri
delgi sondaj çalışmasıdır. Bu amaçla koninin ova tabanı ile kesiştiği
noktalarda derinlikleri 14 ve 20
metre arasında değişen 4 adet delgi sondaj yapılmıştır.
Arazide yapılan ilk değerlendirmelerin yanı sıra sondajların farklı
seviyelerinden sedimantolojik ve paleontolojik analizler için örnekler
alınmıştır. Alınan 111 adet sediman örneğinin tane boyu analizi ile makro ve
mikro fosil incelemeleri yapılmıştır. Tane boyu; hidrometre ve elek analizi
kullanılarak belirlenmiştir. Paleontolojik analizler ise alınan örneklerin
ayrıntılı bir şekilde mikroskop altında incelenmesiyle yapılmıştır. Bu
incelemeler sonucunda tatlı su, acı su ve denizel ortamı yansıtan foraminifer,
ostrakod ve mollusklara (bivalvia ve Gastropod) ait makro ve mikro fosiller
bulunmuştur. Koniyi oluşturan havzanın ve yakın çevresinin fiziki coğrafya
özellikleri, arazi gözlemleri, elde edilen sedimanların sedimantolojik ve
paleontolojik analizlerine ait sonuçlar doğrultusunda Boynak birikinti
konisinin gelişimi değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Samsun Dağı, Boynak Birikinti Konisi, Paleocoğrafya, Sedimantoloji, Paleontoloji

Kaynakça

• Boomer, I., Horne, D., Slipper, I. (2003). “The Use of Ostracods in Palaeoenvironmental Studies, or What can you do with an Ostracod Shell?.” Paleontological Society Paper 9, 153-179.
• Bouyoucos, G.J. (1962). “Hydrometer Method Improved for Making Particle Size Analysis of Soils.” Agronomy Journal 54, 464–465.
• Brückner, H. (1997). Coastal Changes in Western Turkey - Rapid Delta Progradation in Historical Times. In Briand, F., A. Maldonado (eds.). Transformations and Evolution of the Mediterranean Coastline. (63-72). Monaco: CIESM Sciene Series no:3.
• Brückner, H., Müllenhoff, M., Uncu, L. (2001). “Palaeogeographic Studies in the Büyük Menderes Deltaplain 1999”. T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü 18. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 22-26 Mayıs, Ankara.
• Brückner, H., Müllenhoff, M., Handl, M., van der Borg, K. (2002). “Holocene Landscape Evolution of the Büyük Menderes Alluvial Plain in the Environs of Myous and Priene (Western Anatolia, Turkey).” Zeitschriftfür Geomorphologie 127, 47-65.
• Brückner, H. Müllenhoff, M., Gehrels, R., Herda, A., Knipping, M., Vött, A. (2006). “From Archipelago to Floodplain-Geographical and Ecological Changes in Miletus and Its Environs During the Past Six Millenia (Western Anatolia, Turkey)”. Zeitschriftfür Geomorphologie 142, 63-83.
• Erol, O. (1997). “Büyük Menderes Deltasının Foto – Jeomorfolojik İncelenmesi.” Ege Coğrafya Dergisi 9, 01-42.
• Göney, S. (1973). “Büyük Menderes Deltası.” İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi 18-19, 339-354.
• İlhan, R. (2017). Samsun Dağı Fiziki Coğrafya Özelliklerinin Etek – Alüvyal Jeomorfolojisi Üzerine Etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• İlhan, R. Öner, E. (2018). “Sedimantolojik ve Paleontolojik Analizler ile Güllübahçe (Söke/Aydın) Birikinti Konisinin Gelişimi: Ön Sonuçlar. Sosyal Bilimler Dergisi.” 31, 471-478.
• İlhan, R. Öner, E. (2019). “Büyük Menderes Deltası’nın Kuzeyinde Yapılan Delgi Sondajlarda Mikropaleontolojik Bulgular.” Coğrafi Bilimler Dergisi 17 (2), 345-366.
• Karadaş, A. (2014). “Bornova Ovası (İzmir) Holosen Paleocoğrafyası ve Kıyı Çizgisi Değişmeleri.” Ege Coğrafya Dergisi 23 (2), 37-52.
• Kayan, İ. (1991). “Holocene Geomorphic Evolution of the Beşik Plain and Changing Environment of Ancient Man.” Studia Troica 1, 79-92.
• Kayan İ. (1997). “Türkiye’nin Ege ve Akdeniz Kıyılarında Deniz Seviyesi ve Kıyı Çizgisi Değişmeleri”, Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları I. Ulusal Konferansı 24-27 Nisan, Ankara.
• Kayan, İ. (1999). “Holocene Stratigraphy and Geomorphological Evolution of the Aegean Coastal Plains of Anatolia, The Late Quaternary in the Eastern Mediterranean Region.” Quaternary Science Reviews, 18 (4-5), 541-548.
• Kayan, İ. (2003). Gediz Deltası’nın Alüvyal Jeomorfolojisi I (Süzbeyli – Menemen Profili) Ege Üniversitesi Araştırma Fonu 98 / EDB / 008 No’lu Proje Raporu (Yayınlanmamış), İzmir, 2003.
• Kayan, İ., Öner, E. (2015). “Sedimantolojik ve Paleontolojik Verilerle Gediz Delta Ovasında (İzmir) Alüvyal Jeomorfoloji Araştırmaları.” Ege Coğrafya Dergisi 24, 2, 1-27, İzmir.
• Külköylüoğlu, O. (2003). “Ecology of Freshwater Ostracoda (Crustacea) from Lakes and Reservoirs in Bolu, Turkey.” Journal of Freshwater Ecology 18, 343-347.
• Külköylüoğlu, O. (2004). “On the Usage of Ostracods (Crustacea) as Bioindicator Species in Different Aquatic Habitats in the Bolu Region, Turkey.” Ecological Indicator Journal 4, 139-147.
• Murray, J.W. (1991). Ecology and Paleoecology of Benthic Foraminifera. New York: Longman Scientific and Technical.
• Müllenhoff, M., Handl, M., Knipping, M., Brückner, H. (2004). “The Evolution of Lake Bafa (Western Turkey) – Sedimentological, Microfaunal and Palynological Results.” Geographie der Meereund Küsten Coastline Reports 1, 55-66.
• Öner, E. (2013). LİKYA’da Paleocoğrafya ve Jeoarkeoloji Araştırmaları. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 182.
• Öner, E., Meriç, E., Nazik, A., Avşar, N. (2013). Yeni Bademli Höyüğü Çevresinde Alüvyal Jeomorfoloji ve Paleontoloji Çalışmaları (Gökçeada – Çanakkale). In E. ÖNER (eds.), Prof. Dr. İlhan Kayana Armağan. (839 – 871). İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları Edebiyat Fakültesi Yayın No: 181.
• Öner, E., Akbulut, H. (2015). “Paleocoğrafik – Jeoarkeolojik Bulgular Işığında Patara Apollon Tapınağının Yerinin Tartışılması: Patara Apollon Tapınağı Kısık Boğazında Mıydı? (Eşen Ovası – Muğla/Antalya).” Ege Coğrafya Dergisi 24, 2, 69-105.
• Öner, E. (2016). “Ege ve Akdeniz Kıyılarımızda Paleocoğrafya ve Jeoarkeoloji Araştırmaları.” Ege Coğrafya Dergisi 25, 1, 51-66.
• Öner, E., Vardar S. (2018a). “Santorini Tephra Bulguları ve Mikropaleontolojik Analizler Işığında Çeşme Bağlararası (İZMİR) Tunç Çağı Jeoarkeolojisi.” Jeomorfoloji Derneği Bülteni, 2, 21-31.
• Öner, E., Vardar, S. (2018b). “Eşen Deltası’nın Paleocoğrafyasında Letoon ve Patara’nın Jeoarkeolojisi.” Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD) 5, 286-312.
• Vardar, S. (2010). Madra Çayı Deltası ve Çevresinin Jeomorfolojisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Vardar, S. (2010). “Madra Çayı Deltasının Holosen Kıyı Paleocoğrafyasının Değerlendirilmesinde Foraminifer ve Ostracod (Crustacea)ların Bir Ortam Belirleme İndikatörü Olarak Kullanımı”, VI. Ulusal Coğrafya (TUCAUM) Sempozyumu 3-5 Kasım, Ankara.
• Vardar, S., Öner, E. (2017). “Altınova’da (Ayvalık-Balıkesir) Doğal Çevre Değişmeleri İle Tarih Öncesi Dönemden Günümüze Etkileri.” Journal of Awareness (JOA) 2, 181-202.
• Vardar, S., Öner, E., İlhan, R. (2017). “Bağlararası Höyüğü Çevresinde Paleocoğrafya ve Jeoarkeoloji Araştırmaları (Çeşme – İzmir).” Türkiye Jeoloji Bülteni 60, 589-614.
• Vardar, S. (2018). “Sedimantolojik Ve Mikropaleontolojik Verilerle Güzelhisar Çayı Kıyı Ovasının Holosen Paleocoğrafyası.” Doğu Coğrafya Dergisi 23 (39) 131-149.
• Yıldız, S., Öner, E. (2015). Kadıkalesi – Anaia ve Çevresinde (Kuşadası – Aydın) Paleocoğrafya ve Jeoarkeoloji Araştırmaları. In C. Şimşek, B. Duman, E. Konakçı (eds.), Mustafa Büyükkoloancıya Armağan. (737 – 758). İstanbul: Ege Yayınları.