Metropole City of the Hellenistic Period: Pergamon

Yıl 2021, Cilt: 31 Sayı: 1, 455 - 476, 20.01.2021

Cuma Ali Yılmaz , Fırat Gülerdoğan

https://doi.org/10.18069/firatsbed.784313

Cited By: 1

Öz

The Hellenistic Period (336-30 BC) is an important turning point for the history of Anatolia. The Kingdom of Macedonia, whose borders extend to India, was torn by his successors after Alexander the Great's death in 323 BC. and each general has declared his own kingdom. The Kingdom of Pergamon (280 - 133 BC), our subject of study, is also one of these kingdoms. The kingdom in question is an important representative of Hellenistic culture in Anatolia. Pergamon, which was the science and art center of the period, urbanization, architecture, religion, etc. has shaped the period in many cultural fields.

In our study, which will start with a short analysis of the collapse of the Macedonian Kingdom, the city of Pergamon will be examined under two main headings, namely the Pre-Hellenistic Period and the Hellenistic Period. Will be made assessment the importance of the Kingdom of Pergamon, a product of east-west cultural synthesis, in terms of Ancient Anatolian history, its mission and legacy at the end of our work.

Anahtar Kelimeler

Hellenistic Period, Anatolia, Pergamon

HELENİSTİK DÖNEMİN METROPOL ŞEHRİ: PERGAMON

Öz

Helenistik Dönem (MÖ 336-30) kültürel, sosyal ve iktisadi açıdan Anadolu tarihi için bir dönüm noktasıdır. Sınırları Hindistan’a kadar dayanan Makedonya Krallığı, Büyük İskender’in MÖ 323 yılında ölmesiyle ardılları tarafından parçalanmış ve her bir general kendi krallığını ilan etmiştir. Çalışma konumuz olan Pergamon Krallığı (MÖ 280 – 133)’da bu krallıklardan bir tanesidir. Söz konusu krallık, Anadolu’da Helenistik kültürün önemli bir temsilcisi konumundadır. Anadolu’nun bilim ve sanat merkezi olan Pergamon, kentleşme, mimari, dini ve kültürel alanda Helenistik dönemin karakteristiğini yansıtan bir krallık başkentidir.
Makedonya Krallığı’nın yıkılışının kısa bir analizi ile başlayacak olan çalışmamızda, Pergamon Şehri, Helenistik Dönem öncesi ve Helenistik Dönem olmak üzere iki ana başlık altında incelenecektir. Çalışmamızın sonunda ise, doğu-batı kültür sentezi ürünü olan Pergamon Krallığının Eskiçağ Anadolu tarihi açısından önemi, üstlendiği misyonu ve ardında bıraktığı miras değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Helenistik Dönem, Anadolu, Pergamon

Kaynakça

• AFŞAR, Altan, “Parşömenin Önemi, Üretimi ve Kullanım Olanakları”, Uluslararası Bergama Sempozyumu, Bergama Belediyesi Yayınları, s. 313- 323, 2011.
• AKARCA, Aşkıdil, Yunan Arkeolojisinin Ana Çizgileri I Şehir ve Savunması, TTK Yayınları, Ankara, 1998.
• AKDENİZ, Engin, “Yortan Mezarlığı Hakkında Yeni Gözlemler”, Tüba – Ar12, 2009.
• AKURGAL, Ekrem, Anadolu Uygarlıkları, Net Turistik Yayınları, İstanbul, 1988.
• AKYURT, İ.M., M.Ö. 2. Binde Anadolu’da Ölü Gömme Adetleri, Ankara, 1998.
• ALLEN, Robert E., The Attalid Kingdom. A Constitutional History, Oxford, 1983.
• ARSLAN, Murat, Antikçağ Anadolusu’nun Savaşçı Kavmi Galatlar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2000.
• ARSLANTAŞ, Yüksel, YILMAZ, Cuma Ali, “Hellenizmin Gölgesinde Diadokhlar Dönemi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:27, Sayı:2, Sayfa: 361-373, Elazığ, 2017. ATAR, Zafer, Karabulut, Asuman, “Bergama’nın Arkeolojik Önemi Ve Almanların Bu Sahadaki Arkeolojik Çalışmaları”, MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C.16 S.1, 2018.
• AUSTİN, Mitchel, The Hellenistic World from Alexander to the Roman Conquest. A Selection of Ancient Sourrces in Translation, Cambridge, 2006.
• BARAN, Musa, Troy, Pergamon, Sardes, İzmir and ıts Surroundıngs, İzmir, 1986.
• BAŞGELEN, Nezih, Antik Çağ Kent Yaşamında Kamusal Spor Mekanlsarı ve Anadolu Gymnasıonları Genel Bir Bakış, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2009.
• BAYATLI, Osman, Bergama Tarihinde Asklepieion, İstanbul, 1954.
• BEAN, George E., Eskiçağ ‘da Ege Bölgesi, (Çev. İnci Delemen), İstanbul, 1997.
• BOSCH, M.E., Helenizm Tarihinin Anahatları-Roma İmparatorluğuna Katıldıkları Tarihe Kadar Helenizm Devletleri, (Çev. Sabahat Atlan – Afif Erzen), Rıza Koşkun Matbaası, İstanbul, 1943.
• CAN, Alper, Eskiçağ Rehberi, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2011.
• CAN, Şefik, Klasik Yunan Mitolojisi, İstanbul, 1970.
• Bulletin de correspondance hellénique, LVII, Paris, 1933.
• CARDİNALİ, Giuseppe, Il Regno di Pergamo, Ricerche di storia di diritto pubblico, Roma,1906.
• DEMİR, Muzaffer, “Antik Kaynaklar Işığında III. Attalos’un Vasiyeti”, Uluslararası Bergama Sempozyumu Bildiriler, C 1, İzmir, 2011.
• DEMİRCİOĞLU, Halil, Roma Tarihi-Cilt:1 Cumhuriyet Kısım:1 Menşelerden Akdeniz Havzasında Hakimiyet Kurulmasına Kadar, TTK Yayınları, Ankara, 1987.
• DEUBNER, O., Das Asklepieion von Pergamon, Berlin, 1938.
• DİAKOV, V., KOVALEV, S., İlkçağ Tarihi-Ortadoğu, Uzakdoğu, Eski Yunan, C 1, (Çev. Ö. İnce), V Yayınları, Ankara, 1987.
• DIODOROS, Library of History, (Çeviri: C. H. Oldfather), Cambridge, 1935.
• DÜRÜŞKEN, Çiğdem, Roma Dini, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 2003.
• ERHAT, Azra, Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1972.
• ERRİNGTON, Robert Malcolm, “Roma and Greece to 205 B.C.”, (Edt: A. E.Astin – F. W. Walbank), CAHVIII, Cambridge, 2006.
• EVANS, Richard, A Histoty of Pergamum, Beyond Hellenistic Kingship, New York 2020.
• GATES, Charles, Antik Kentler-Antik Yakındoğu, Mısır, Yunan ve Roma’da Kentsel Yaşamın Arkeolojisi, (Çev. Barış Cezar), KÜY, 3. Baskı,İstanbul, 2019.
• GÜNALTAY, Şemseddin, Yakın Şark IV I. Bölüm-Perslerden Romalılara Kadar Selevkoslar, Nabatiler, Galatlar, Bitinya ve Bergama Kırallıkları, TTK Kurumu Basımevi, Ankara, 1987.
• GÜNGÖR, Yüksel, “Bergama Krallık Kültü’’, Bergama, Belleten-14,İzmir, 2015.
• GÜRLEK, A., “Kütüphanecilik Tarihimizde Bergama Kütüphanesinin Önemi”, Uluslararası Bergama Sempozyumu, Bergama Belediyesi Yayınları, 2011.
• HABİCHT, C., “The Seleucids and Their Rivals”, CAH, Vol. 8: Rome and the Mediterranean to 133 B.C., Cambridge University Press, pp. 324-387., 1989.
• HANSEN, Ester V., The Attalids of Pergamon, London, 1971.
• HEİNEN, Hubert, “The Syrian-Egyptian Wars and the new kingdoms of Asia Minor” The Cambridge Ancient History, (Edt: F. W. Walbank, A. E. Astin M. W. Frederıksen, R. M. Ogılvıe) The Hellenistic World Volume VII, Part I, Cambridge University Press, Second Edıtıon, 2008.
• HERODOTOS, Herodotos Tarihi, (Çev: Müntekim Ökmen), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 7. Baskı, İstanbul, 2010.
• HOMEROS, İlyada, (Çev: Ahmet Cevat Emre), Varlık Yayınları, 4. Baskı, 1971.
• HOREJS, Barbara, “Tarih Öncesi Dönemde Pergamon ve Bakırçay (Kaikos) Ovası” (Edt: Felix Pirson – Andreas Schooll.
• KAMİL, T., Yortan Cemetery in the Early Bronze Age of Western Anatolia, BARIntSer 145, Oxford, 1982.
• KAYA, Mehmet Ali, “Ankyra (Ankara) ve Galatlar”, Kebikeç 9, s. 77-95, 2000.
• KAYA, Mehmet Ali, Anadolu’da Galatlar ve Galatya Tarihi, Çizgi Kitabevi, Konya, 2011.
• KAYA, Mehmet Ali, Türkiye’nin Eskiçağ Tarihi –III- Hellenistik Dönem, Bilge Kültür Sanat Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2019.
• KOSMETATOU, Elizabeth, “Attalids of Pergamon” (Edt: Andrew Erskine), A Companion to the Hellenistic World, Blackwell Publishing, Oxford, 2005.
• KSENOPHON, Anabasis (On Binlerin Dönüşü), (Çev. Tanju Gökçöl), İstanbul, Sosyal Yayınları, 2. Baskı, 1998.
• LIVIUS, Titus, History of Rome, (Çeviri: C. Roberts), London 1905.
• MACSHANE, R.B., The Foreign Policy of the Attalids of Pergamum, University of Illinois Press, Urbana1964.
• MAGİE, David, Anadolu’da Romalılar I, Attalos’un Vasiyeti, (Çev: Nezih Başgelen – Ömer Çapar), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2001.
• MAGİE, David, Roman Rule in Asia Minor to the End of Third Century after Chirist I, Princeton, 1950.
• MALAY, Hasan, Hellenistik Devirde Pergamon ve Aristonikos Ayaklanması, Bergama Belediyesi Kültür Yayınları, İzmir, 1992.
• MANSEL, Arif Müfid, Ege ve Yunan Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1999.
• MİTCHELL, Stephen, Anatolia. Land, Men, and Gods in Asia Minor. I The Celts in Anatolia and the Impact of Roman Rule. II. The Rise of the Church, Oxford, 1993.
• MOUNTJOY, P., Regional Mycenaean Decorated Pottery, Rahden, 1999.
• NEPOS, Cornelius, De Viris Illistribus. On the Great Generals of Foreign Nations,(Transl: J. C. Rolfe), Loeb, Cambridge, 1966.
• ORHUN, Murat, “Pergamon Kralı III. Attalos’un Bağışı ve Roma’nın Asya Eyaleti’nin Kuruluşu”, Academic Journal of History and Idea, 2018, 5(14), pp.275-324.
• OWENS, E.J., Yunan ve Roma Dünyasında Kent, (Çev. C. Bilsel), Homer Kitabevi, İstanbul, 2000.
• ÖĞÜŞ, Esen, “Kuzey Lydia’da Lykos Vadisi’nin Tarihsel Coğrafyası”, Phasalis.Disiplinlerarası Akdeniz Araştırmaları Dergisi IV, 2018.
• ÖZSAİT, Mehmet, “Anadolu’da Hellenistik Dönem, Anadolu Uygarlıkları”. Görsel Anadolu Tarihi Ansiklopedisi, C 2, Görsel Yayınlar, İstanbul, 1982.
• PARMAKSIZOĞLU, İsmet, Çağlayan, Yaşar, Genel Tarih I Eski Çağlar Ve Türk Tarihinin İlk Dönemleri, Funda Yayınları, Ankara, 1976.
• PAUSANİAS, Description Of Greece, (Eng. Trans. William Henry Samuel Jones), Loeb Edition, 1918.
• PİRSON, Felix, Schooll, Andreas, Anadolu’da Hellenistik Bir Başkent Pergamon, Yapı Kredi Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2014.
• POLYBİOS, Histories, (Translated: W. R. Paton), Loeb Classical Library, Cambridge, 1927.
• RADT, Wolfgang, “Antik Pergamon Kentinin Konumu ve Gelişimi”, (Edt: Felix Pirson – Andreas Schooll), Anadolu’da Hellenistik Bir Başkent Pergamon, Yapı Kredi Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2014.
• RADT, Wolfrang, Pergamon Antik Bir Kentin Tarihi ve Yapıları, (Çev: Suzan Tammer) YKY, 1. Baskı, İstanbul, 2002.
• RAMSAY, W.M., Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, (Çev: Mihri Pektaş), İstanbul, 1961.
• RANKİN, David, Celts and Classical World, London, 1987.
• REYHAN, Esma CENGİZ, Tülin B., Eski Çağ Tarihi ve Uygarlığı El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara, 2015.
• RİETMÜLLER, Jürgen W., “Pergamon Asklepieionu”, (Ed. Felix Pirson-Andreas Scholl), Anadolu’da Hellenistik Bir Baskent Pergamon, Yapı Kredi Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2014.
• ROSTOVTZEFF, M., The Social and Economic History of the Hellenistic World, Volume I-II-III, Oxford, 1941.
• SABİN, Philip, The Cambridge History Of Greek And Roman Warfare Volume II Rome From The Late Republic To The Late Empire, Cambridge University Press, 2007.
• SAĞLAM, D.,” Parşömen”, Uluslararası Bergama Sempozyumu, Bergama Belediyesi Yayınları, 2011.
• SALTUK, Secda, Arkeoloji Sözlüğü, İnkılap Kitabevi, İstanbul,1993.
• SCHWERTHEIM, Elmar, Antikçağda Anadolu, (Çev: Nuran Batu), Kitapyayınevi, 1.Basım, İstanbul,2009.
• SCULLARD, Howard Hayes, A history of the Roman World 753 to 146 BC, Londra, 2000.
• SEVİN, Veli, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2001.
• SOSLU, Salih, “Kappadokia Krallığı’nda Siyasi Evlilikler ile Kurulan İttifaklar”, CAD, C.36, S.61, s. 11, 12.
• SPEAKE, Graham (Ed.), The Penguin Dictionary of Ancient History, Penguin Books. 1995.
• STRABON, Antik Anadolu Coğrafyası, (Çev. Adnan Pekman), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1993.
• TARN, William Woodthorpe, “The New Hellenistic Kingdoms”, CAHVII/3, Cambridge Press, 1952.
• TAŞKIN, Sefa, “Pergamon Kadınları”, Uluslararası Bergama Sempozyumu Bildiriler, C 1, İzmir, 2011, s. 133-140. , 2011.
• TEKİN, Oğuz, Antik Numismatik ve Anadolu (Arkaik ve Klasik Çağlar), İstanbul,1997.
• TEKİN, Oğuz, Eski Anadolu ve Trakya-Ege Göçlerinden Roma İmparatorluğu’nun İkiye Ayrılmasın Kadar (MÖ 12.-MS 4. Yüzyıllar Arası), İletişim Yayınları, İstanbul, 2007.
• TEKİN, Oğuz, Eski Yunan ve Roma Tarihine Giriş, İletişim Yayınları, 13. Baskı, İstanbul, 2019.
• TEXİER, Charles, Küçük Asya – Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, Cilt I, ( Çev. Ali Suat ), Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı, Ankara, 2002.
• THRAEMER, E., Pergamos, Leipzig, 1888.
• THUKYDİDES, Peloponnesos’lularla Atina’lıların Savaşı, I. Kitap, (Çev. Halil Demircioğlu), Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1950.
• UMAR, Bilge, İlkçağda Türkiye Halkı, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1999.
• ÜNVER, Süheyl, Türk Mitolojisinde Yaşayan Lokman Hekim ve Hipokrat, İstanbul, 1938.
• ÜRETEN, Hüseyin, “Antikçağ Anadolu’sunda Bir Kültür Merkezi Pergamon-Kraliyet Kütüphanesi”, Türk Kütüphaneciliği, C 22, S 4, s. 435-450. , 2008.
• YILMAZ, Cuma Ali, “Büyük İskender’in Hayatı ve Faaliyetleri”, Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
• WALBANK, F.W., PhilipV of Makedon,Cambridge,1940.
• WİLLRİCH, ”Eumenes I, Von Pergamon”, Real-Encyolopadie der Klass. Altertum Swissenschaft, 1909.