KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE MÜSELLES

Yıl 2021, Cilt: 31 Sayı: 1, 41 - 59, 20.01.2021

Ayşegül Akdemir

https://doi.org/10.18069/firatsbed.825248

Cited By: 2

Öz

Kur’an’da içki yasağını getiren ayetlerde (Mâide/90-91) geçen “hamr” kelimesi, geleneksel anlamıyla şaraba karşılık gelir. Bununla beraber, İslam hukukçularının büyük çoğunluğu şarap dışında kalan diğer sarhoşluk verici içecekleri de “hamr” kapsamına dâhil etmiş ve bunların da haram olduğu yönünde hüküm vermiştir. Hanefi mezhebi ise söz konusu içeceklerden bazıları için daha esnek ve ılımlı bir yaklaşım biçimi sergilemiştir. 

Klasik Türk şiirinde zâhidin içeceği olarak karşımıza çıkan “müselles” de Hanefi mezhebi tarafından -üretimi ve tüketimi sırasında bazı şartların sağlanması koşuluyla- haram kapsamına dâhil edilmemiş içeceklerden biridir. Hanefi mezhebini benimsemiş olan Osmanlı Devleti’nin uygulamaları da bu mezhebin görüşleri doğrultusunda olmuş ve söz konusu uygulamalar klasik Türk şiirinde de yansımasını bulmuştur. 

Müselles aynı zamanda oldukça sert bir içki çeşidinin de adıdır ve klasik Türk şiirinin son dönemlerinde bu anlamıyla kullanıldığı da görülmektedir. 

Bu çalışmada, klasik Türk şiirinde geçen her iki müselles çeşidi örnek metinlerden hareketle irdelenmeye çalışılmıştır.  

Anahtar Kelimeler

müselles, hamr, şarap, zahid, klasik Türk şiiri

Muselles In Classic Turkish Poetry

Öz

The word “hamr” in the verse of the Qur’an that prohibits alcohol, corresponds to wine in its traditional meaning. However, the majority of Islamic jurists included other intoxicating beverages other than wine within the scope of “hamr” and ruled that these were also haram. The Hanafi sect took a more flexible and moderate approach to some of the drinks in question. 

In classic Turkish poetry, “muselles”, which appears as the drink of the zahid, is one of the beverages not included in the scope of haram by the Hanafi sect -provided that certain conditions are met during its production and consumption. The practices of the Ottoman Empire, which adopted the Hanafi sect, were also in the line with the views of this sect and these practices were reflected in classic Turkish poetry. 

Muselles is also the name of a very strong drink and it is seen that it was used with this meaning in the last period of classic Turkish poetry. 

In this study, both types of muselles in classic Turkish poetry have been examined with reference to texts.  

Anahtar Kelimeler

Classic Turkish Poetry, Zahid, Hamr, Wine, Muselles

Kaynakça

• Akgezer, B. (2011). Şarap: İklimin ve Tarihin Kızı. İstanbul: Sokak Kitapları Yayınları.
• Armutlu, S. (2015). Erken Dönem Farsça Mesnevilerde Bezm-I-. Doğu Esintileri-İranoloji, Fars Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 3, 57-132.
• Arslan, M. (2012). Sâkî-nâmeler. İstanbul: Kitabevi.
• Bâkî Dîvânı. (haz. Sabahattin Küçük) https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10596,bakidivanisabahattinkucukpdf.pdf?0 (10.05.2018)
• Baktır, M. (2000). İçki (İslam’da). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 21, s. 458-462). İstanbul.
• Bayındır, A. (1980). İslam Açısından Sarhoş Edici İçkiler. İslam Medeniyeti Mecmuası, IV(3), 3-17.
• Cenâbî Dîvânı. (haz. Beyhan Kesik) https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59983,cenabi-divanipdf.pdf?0 (09.03.2019)
• Dilçin, C. (2009). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara : Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Düzdağ, M. E. (2018). Şeyhülislâm Ebussuûd Efendi'nin Fetvalarına Göre Kanunî Devrinde Osmanlı Hayatı -Fetâvâ-yı Ebussu'ûd Efendi-. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Edirneli Nazmî Dîvânı. (haz. Sibel Üst) https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57766,edirneli-nazmi-divanipdf.pdf?0 (27.09.2018)
• Eliaçık, M. (2019). Ebussuûd Efendi'nin Mükeyyifâtla İlgili Fetvâları. Yazının Elinden Tutmak Prof. Dr. Tarık Özcan'a Armağan (s. 173-177). İstanbul: Hiperyayın.
• Emrî Dîvânı. (haz. Mehmet A. Yekta Saraç) https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10607,emridivanipdf.pdf?0 (05.02.2018)
• Erdoğan, S. (2014). Kur’an Sünnet Işığında Suç Ceza Uygunluğu. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı. (haz. İ. Hakkı Aksoyak) https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-ali-divanipdf.pdf?0 (09.05.2019)
• İbrahim Tırsî ve Dîvânı. (haz. Kadriye Yılmaz) https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55911,ibrahim-tirsi-ve-divanipdf.pdf?0 (03.06.2018)
• Kahraman, S. A. ve Dağlı, Y. (2003). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: İstanbul (Cilt 1/2). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kanar, M. (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü (Cilt 1-2). İstanbul: Say Yayınları.
• Küçük, S. (1999). Antakyalı Münîf Dîvânı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Mantran, R. (1990). 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul: Kurumsal, İktisadi, Toplumsal Tarih Denemesi (Cilt 1). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Muhibbî Dîvânı: Bütün Şiirleri (Cilt 1-2). (haz. Kemal Yavuz-Orhan Yavuz)http://ekitap.yek.gov.tr/urun/muhibbi-divani--takim-2-cilt-_604.aspx (16.07.2019)
• Mutçalı, S. (1995). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları.
• Nedîm Dîvânı. (haz. Muhsin Macit) https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56214,nedim-divanipdf.pdf?0 (09.05.2018)
• Onay, A. T. (2000). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. (haz. Cemal Kurnaz). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Önce, N. (2013). Mervezî’nin El-Kâfî Adlı Eseri Çerçevesinde İlk Dönem Literatüründe Eşribe. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı, Sakarya.
• Özcan, A. (2015). Hadislere Göre Hukûkî ve Diyânî Cezalar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı, Erzurum.
• Özer, S. (2010). İçkinin (Alkollü İçeceklerin) Yasaklanmasında Fukahanın Esas Aldığı Ölçüler. Bilimname, XVIII(1), 55-91.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü (Cilt 1-2). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Revânî Dîvânı. (haz. Ziya Avşar) https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56143,revani-divanipdf.pdf?0 (08.05.2018)
• Süheylî Dîvânı. (haz. M. Esat Harmancı) https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55750,suheyli-divanipdf.pdf?0 (03.08.2018)
• Sünbülzâde Vehbî Dîvânı. (haz. Ahmet Yenikale) https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56212,sunbulzade-vehbi-divanipdf.pdf?0 (09.05.2018)
• Şeker, M. (1997). Gelibolulu Mustafa 'Âlî ve Mevâ'idü'n-Nefâis Fî-Kavâ'idi'l-Mecâlis. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şentürk, A. A. (2017). Osmanlı Şiiri Kılavuzu-2. İstanbul: Osmanlı Edebiyatı Araştırmaları Merkezi.
• Şeyh Gâlib Dîvânı. (haz. Naci Okçu) https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10654,metinpdf.pdf?0 (03.05.2018)
• Tanyeri, M. A. (1999). Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tanyıldız, A. (2016). Şekil Bilgisi. Osmanlı Edebî Metinlerini Anlama Kılavuzu (s. 159-188). İstanbul: Kesit Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1968-1970). Zâtî Dîvânı (Cilt I-II). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Taşdelen, E. (2019). İslam Hukukunda Kişinin Bedeni Üzerindeki Tasarrufları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bartın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı, Bartın.
• Taştanova, A. (2012). İslam Ceza Hukukunda İçki İçme ve Sarhoşluk Haddi (Haddü'ş-Şürb ve Haddü's-Sükr) Ayırımı ve Hukukî Sonuçları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Toprak, M. F. (2000). Arap Şiirinde Adı Geçen Şarap Adları ve Bazı Hamriyyat Terimleri. Ekev Akademi Dergisi, 2(3), 169-194.
• Wilkinson, K. (2011). Kökenleri ve Anlamlarıyla Semboller ve İşaretler: Binlerce Yıllık Görsel Bir Yolculuk. (çev. Seda Toksoy,) İstanbul: Alfa Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Akdemir, A. (2019). Aşk/Şarap Atı ve Aşk Meydânının Süvârîleri. Sosyal Bilimler Dergisi(42), 98-115.
• Yıldırım, M. (2001). İslam Hukukunda İçki İçme Suçu ve Cezası. D. E. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi(XIII-XIV), 31-52.