HEMAVEND AŞİRETİ’NİN TÜTÜN KAÇAKÇILIĞI İDDİALARI VE ADANA REJİ İDARESİ

Yıl 2021, Cilt: 31 Sayı: 3, 1333 - 1344, 16.09.2021

Mustafa Dağ

https://doi.org/10.18069/firatsbed.953446

Cited By: 9

Öz

Bu çalışmada, 19. Yüzyılda Adana Reji İdaresi döneminde bölgede Hemavend Aşireti’nin tütün kaçakçılığı ile ilgili iddiaları değerlendirilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu, geniş sınırlara sahip olmanın yanı sıra verimli arazilere, pek çok limana, önemli ticaret güzergâhlarına ve geniş bir ticaret pazarına sahip olmasından dolayı kaçakçılık olgusu devlet yöneticilerini meşgul eden bir sorun olarak karşımıza çıkmıştır. Bu durum İmparatorluğun yabancı devletler ile olan ticaretini etkilediği gibi yerel ticareti de etkilemiştir. XIX. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşanan bu durumun bir örneği Adana Reji İdaresi’nde meydana gelmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nda meydana gelen kaçakçılık faaliyetlerinin pek çok nedeni vardır. Ancak bizim bu çalışmadaki amacımız, Hemavend Aşireti’nin XIX. Yüzyılın ortalarından itibaren Adana vilayetine yerleşmeleriyle birlikte vilayet genelinde ekonomik sıkıntıların yanı sıra bölgede kaçakçılık faaliyetlerin neden olduğu asayiş sorunlarını tespit etmeye çalışmaktır. Bu bağlamda özellikle vilayet genelinde Hemavend Aşireti’nin tütün kaçakçılığı iddiaları üzerinde durmaktır. Bilhassa Hemavendlilerin Adana’ya yerleşme süreçleri, bölgedeki kaçakçılık faaliyetleri ve bu tür girişimlerin önlenmesi amacıyla alınan önlemler ele alınmaya çalışılacaktır. Bu çerçevede Adana Reji İdaresi, kaçakçılık ve Hemavend Aşireti’nin faaliyetlerine dair bu çalışmada arşiv belgelerinden ve vilayet salnamelerinden istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Reji İdaresi,, Adana Reji İdaresi,, Hemavend Aşireti,, Tütün,, Kaçakçılık

Teşekkür

İyi çalışmalar

ALLEGED TOBACCO SMUGGLİNG OF THE HEMAVEND TRIBLE AND ADANA REJI ADMINISTRATION

Öz

In this study, the claims of the Hemavend Tribe about tobacco smuggling in the region during the Adana Regime Administration in the 19th century were evaluated. Since the Ottoman Empire had fertile lands, many ports, important trade routes and a wide trade market, in addition to having wide borders, the phenomenon of smuggling emerged as a problem that occupied the state administrators. This situation not only affected the Empire's trade with foreign states, but also affected local trade. XIX. An example of this situation in the Ottoman Empire in the 19th century occurred in the Adana Reji Administration. There are many reasons for smuggling activities in the Ottoman Empire. However, our aim in this study is that Hemavend Tribe XIX. It is to try to determine the security problems caused by smuggling activities in the region as well as the economic problems throughout the province with the settlement of Adana Province since the middle of the century. In this context, it is especially focused on the tobacco smuggling allegations of the Hemavend Tribe throughout the province. In particular, the process of settlement of Hemavendians in Adana, smuggling activities in the region and the measures taken to prevent such attempts will be discussed. In this context, in this study on Adana Regiment Administration, smuggling and the activities of the Hemavend Tribe It has been prepared by making use of archive documents and provincial yearbooks.

Anahtar Kelimeler

Regie Administration,, Adana Regie Administration, Hemavend Tribe, Tobacco, Contraband

Kaynakça

• Balkan, İ. (2011). Yine Kolcular Döndü mü? Son Tütüncü Öldü mü?. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları
• Bruınessen, M. V. (2003) Ağa, Şeyh, Devlet, (Çev. Banu Yalkut). İstanbul: İletişim Yayınları, İstanbul, 2003
• Demir, İ., Demirbaş, U., Yıldırım, H. O. (1993). Musul – Kerkük İle İlgili Arşiv Belgeleri (1525-1919). , Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşiv Daire Başkanlığı
• Dığıroğlu, F. (2007). Memalik-i Osmaniye Duhanları Müşterekü’l-Menfaa Reji Şirketi – Trabzon Reji İdaresi 1883-1914. İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yayınları.
• Efendi, P. (1997). Türkiye’nin Mali Tutsaklığı,(Çev. SENCER, Muammer). İstanbul: May Yayınları
• Kazgan, G. (2017). Tanzimat’tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Karamursal, Z. (1989). Osmanlı Mali Tarihi Hakkında Tetkikler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
• Kurt, Y., Ünlü, E. (2014). Çukurova Tarihi’nin Kaynakları VI – 1572 Tarihli Sis (Kozan) Sancağı Mufassal Tahrir Defteri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2018). Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1820-1913). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2018). Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• Pamuk, Ş. (1984). Osmanlı Ekonomisi ve Dünya Kapitalizmi (1820-1913). Ankara: Yurt Yayınları
• Sezen, T. (2006). Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Telci, C. (2000). Bir Osmanlı Aydınının Adana İzlenimleri (Şerafeddin Mağmumi 1870-1927), Efsaneden Tarihe, Tarihten Bugüne Adana: Köprübaşı, (Haz. Erman Artun-M. Sabri Koz). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Üner, Mehmet E. (2011). Osmanlı İktisat Tarihi. Şanlıurfa: Urfa Sembol Yayınları
• Vedat, E. (1994). Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Yurtsever, C. Z. (1981). Kadirli Tarihi (Kadirli Türkmenlerinin Soy, Kültür ve Ekonomik Bünyesinin Tarih Felsefesi Metoduyla İncelenmesi). İstanbul: Alper Yayınları.
• Yurtsever, C. Z. (2008). Payas Tarihi, Adana: Payas Belediyesi Kültür Yayınları
• Yurtsever, C. Z. (2010). Kozan Tarihi. Adana: Çukurovalı Yayınları
• Yurtsever, C. Z. (2017). Hatıralar Canlanırsa Tarih Seslenir Adana Şehir Tarihi. Adana: Ekrem Matbaası
• Alan, G. (2014). 19. Yüzyılda Osmanlıda Sürgün Politikası Çerçevesinde Sürgün Kadınlar. Belleten Dergisi, 78(281), 245-272.
• Çetinsaya, G. (1999). II. Abdülhamit Döneminde Kuzey Irak’da Tarikat, Aşiret ve Siyaset. Divan Dergisi, 2, 153-168.
• Demirci, S. ve Çabuk, F. (2015). Hemavend Kürt Aşireti’nin Musul Vilayeti ve Osmanlı-İran Sınır Boylarındaki Eşkıyalık Faaliyetlerine Dair Bir Değerlendirme. Hıstory Studıes Internatıonal Journal Of Hıstory, 7(3), 39-59.
• Demir, K. (2019). II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Basınında Tütün Tarımı ve Reji Şirketi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(41), 419-446.
• Dığıroğlu, F. (2014). Selanik Ekonomisinde Unutulmuş Bir Alan: Tütün Üretimi, Ticareti ve Reji (1883-1912). Osmanlı Araştırmaları The Journal Of Ottoman Studies, XI(III), 227-272.
• Gündüz, A. (2010). Süleymaniye-Kuzey–Irak'ta Bir Şehir. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 38, 111-113
• Gözeller, A. (2002). 1880’li Yıllarda Hemavend Aşireti ve Osmanlı Devleti’nin Hemavendliler İle İlgili Faaliyetleri. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 1-11.
• Gökdemir, O. (1993). XIX. Yüzyıl Sonunda İzmir ve Çevresinde Tütün Kaçakçılığı. DEÜ Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, 1(3), 323-333.
• Hanilçe, M. (2018). Orta Doğu’da Osmanlı Vilayet Gazetelerine Bir Örnek: Zevra Gazetesi (1869). Türk Basın Tarihi Uluslararası Sempozyumu, 1, 231-270.
• Keskinkılıç, E. (1978). Bir Osmanlı Özelleştirme Modeli: Reji-Tütün İdaresi. Liberal Düşünce Dergisi, 4(14), 151-155
• Kopar, M. (2009). Bir Türkmen Şehri Kerkük. Avrasya Etüdleri Dergisi, 36(2), 125
• Yaman Öztürk, M. ve Keskin Ertürk, N. (2013). Tütün Sektöründe Yabancı Yatırım: Reji Deneyimi Işığında Bugünü Anlamak. Çalışma ve Toplum Dergisi, 2, 98.
• Soyluer, S. (2018). Tüfekhane-i Amire’yi Mamur Kılmak: Osmanlı Tüfek İmalatında Avrupalı Uzmanların Rolü. Osmanlı Araştırmaları The Journal Of Ottoman Studies, 1(2), 267-309.
• Tellioğlu, İ. (1997). Musul’un Demografik Durumuna Genel Bir Bakış. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, 63-88.
• Aydın, H. (2019). Adana Vilayeti Salnamelerine Göre Kozan Livası. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Aksaray Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray.
• Aycan, A. (2017). Osmanlı’da Devlet-Aşiret İlişkileri: Hemvend Örneği (1876-1918). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi/Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Konur Çakmak, N. (2019). Osmanlı’da Sanayileşme: Adana’da Fabrikalaşma Süreci (1864-1912). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Çabuk, F. (2013). II. Abdülhamit Dönemi Osmanlı – İran İlişkilerinde Kürt Aşiretleri Meselesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Aslıhan Özüdoğru, A. (2010). Adana’da Dokuma Sanayi Yapılarının Endüstri Mirası Kapsamında İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Kaş, P. (2012) Atatürk’ün Adana Ziyaretleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Hasgül, S. (2016). Salnamelere Göre Adana Vilayeti’nin Demografik ve Kültürel Yapısı (Adana Merkez, Kozan, Cebel-i Bereket, İçel ve Mersin Sancağı), (Yayımlanmamış Yüksel Lisans Tezi), Mersin Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.