YAĞLI TOHUM PİYASALARINDAKİ GELİŞMELER VE TÜRKİYE KOLZA PİYASASI TREND ANALİZİ

Yıl 2022, Cilt: 32 Sayı: 1, 215 - 227, 18.01.2022

Nihat Küçük Mustafa Hakkı Aydoğdu Zeliha Şahin

https://doi.org/10.18069/firatsbed.976052

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmanın amacı, tüm dünyada bitkisel yağ üretiminde hammadde olarak kullanılan soya, ayçiçeği, kolza, çiğit ve palm gibi başlıca yağlı tohumların piyasalarındaki güncel gelişmeler eşliğinde Türkiye kolza tohumu piyasasının incelenmesidir. Yüksek besin değerlerine sahip kolza tohumu, dünya yağlı tohum piyasalarında artan talebi ve fiyatıyla dikkat çeken başlıca yağlı tohumlardan biridir. Bu araştırmada, Türkiye İstatistik Kurumu’ndan elde edilen 2000-2020 dönemi Türkiye kolza ekim alanı, üretim miktarı, verimi, satış fiyatı ile 2000-2018 dönemi kolza dış ticaret verilerinden yararlanılmıştır. Excel programında trend analizi yöntemi kullanılarak, veri setinin fiili dönem değişim eğilimleri ve 2025 yılına kadar yakın gelecek projeksiyonları hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, Türkiye’de kolza ekim alanlarının, üretim miktarının, veriminin ve fiyatlarının gelecek dönemlerde de farklı şiddetlerde artma eğilimi gösterecekleri öngörülmüştür. Bu projeksiyonların elde edildiği trend analizlerinin regresyon katsayıları sırasıyla yaklaşık, %85,5, %86,3, %78,2 ve %93,5 olarak ölçülmüştür. Diğer taraftan ihracatın, ithalatın ve dış ticaret dengesindeki açığın da devam edeceği öngörülmüş, bu analizlere ilişkin regresyon katsayıları sırasıyla yaklaşık, %51,6, %5,7 ve %3,2 olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yağlı tohum piyasaları, kolza piyasası, trend analizi, Türkiye

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

YOK

Developments in the Oilseed Markets and Trend Analysis of Turkish Rapeseed Market

Öz

The aim of this study is to examine Turkish rapeseed market in the light of the recent developments in the markets of major oilseeds such as soybean, sunflower, rapeseed, cottonseed and palm, which are used as raw materials vegetable oil production all over the world. Rapeseed, which has high nutritional values, is one of the main oilseeds that attracts attention with increasing demand and price in the world oilseed markets. In this research, we used Turkey's rapeseed cultivation area, production, yield, and price data for 2000-2020 period and rapeseed foreign trade data for 2000-2018 period obtained from the Turkish Statistical Institute. The previous periods change trends of the data set and the projections until 2025 were calculated by using the trend analysis method in the Excel program. The results shows that rapeseed cultivation areas, production, yield and prices in Turkey will tend to increase at different intensities. The regression coefficients of the trend analyzes were measured as 85.5%, 86.3%, 78.2% and 93.5%, respectively. On the other hand, exports, imports and the deficit in foreign trade balance will continue. The regression coefficients for these analyzes were determined as 51.6%, 5.7% and 3.2%, respectively.

Anahtar Kelimeler

Oilseed markets, rapeseed market, trend analysis, Turkey

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Akbay, C. (2007). Urban households’ cooking oil and fat consumption patterns in Turkey: Quality vs. quantity. Quality & Quantity, 41(1): 851–867. https://doi.org/10.1007/s11135-006-9029-3
• Altıntop, M. ve Gıdık, B. (2019). Türkiye’de ayçiçeği, soya, kolza ve aspir üretimindeki gelişmeler. Bayburt Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2 (2): 307-315. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/bufbd/ issue/50962/500430
• Arıoğlu, H.H, Kolsarıcı, Ö., Göksu, A.T., Güllüoğlu, L., Arslan, M., Çalışkan, M., Söğüt, T., Kurt, C. ve Arslanoğlu, F. (2010). Yağ Bitkileri üretiminin artırılması olanakları. Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, Ankara, Türkiye, Cilt.1: 361-376 ss, 11-15 Ocak 2010
• Arıoğlu, H. (2016). Türkiye’de yağlı tohum ve ham yağ üretimi, sorunlar ve çözüm önerileri. Ç.Ü. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25 (Özel sayı-2):357-368. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/ download/article-file/266705
• Arrutia, F. Binner, E., Williams, P. ve Waldron, K.W. (2020). Oilseeds beyond oil: Press cakes and meals supplying global protein requirements. Trends in Food Science & Technology, 100 (1): 88-102. https://doi.org/10.1016/j.tifs.2020.03.044
• Asgar, M. A., Fazilah, A., Huda, N., Bhat, R. ve Karim, A. A. (2010). Nonmeat protein alternatives as meat extenders and meat analogs. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 9(1): 513-529. https://doi.org/10.1111/j.1541-4337.2010.00124.x
• Aydın, K. ve Çatuk, C. (2018). Türkiye’de dâhilde işleme rejiminin bitkisel yağ sektörü üzerindeki etkisi. Journal of Institute of Economic Development and Social Researches, 4(15): 745-751. Erişim adresi: https://dergipark.org. tr /tr/pub/iksad/issue/51711/671379
• Aydoğdu, M. H. (2017). Evaluation of farmers’ willingness to pay for agricultural extension services in GAP-Harran Plain, Turkey. Journal of Agricultural Science and Technology , 19 (4): 785-796. Erişim adresi: https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=539900
• Bilgic, A., ve Yen, S. T. (2013). Household food demand in Turkey: A two-step demand system approach. Food Policy, 43(1): 267-277. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2013.09.004
• Carre, P. ve Pouzet, A. (2014). Rapeseed - tremendous potential for added value generatıon? Rapeseed market, worldwide and in europe. OCL-Oilseeds and fats, Crops and Lipids, 21(1) D-102:1-12. https://doi.org/10.1051/ocl/2013054
• Cheng, M-H. Dien, B.S. ve Singh, V. (2019). Economics of plant oil recovery: A review. Biocatalysis and Agricultural Biotechnology. 18: 1-10. https://doi.org/10.1016/j.bcab.2019.101056
• Çetiner, M. ve Ersus Bilek, S. (2019). Bitkisel protein kaynakları. Çukurova Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 33 (2): 111-126. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/cutarim/issue/42081/470649
• Doğru, A. (2020). Kolza bitkisine (Brassica napus L.) genel bir bakış. Uluslararası Anadolu Ziraat Mühendisliği Bilimleri Dergisi, 2 (2): 31-37. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/uazimder/issue/54501/675072
• ESKGM, (2020). T.C. Ticaret Bakanlığı, Esnaf, Sanatkârlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü, 2019 Yılı Ayçiçeği Raporu, Nisan 2020: 1-37. Erişim adresi: https://esnafkoop.ticaret.gov.tr/data
• FAO. (2021a). Food and Agriculture Organization of the United Nations. FAOSTAT, World Total Oilcrops, Area Harvested, Yield, Production. Erişim adresi: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC
• FAO (2021b). Food and Agriculture Organization of the United Nations. Oilseeds, Oils & Meals Monthly Price and Policy Update, No. 142, May 2021. Erişim adresi: http://www.fao.org/3/cb4717en/ cb4717en.pdf
• FAO (2021c). Food and Agriculture Organization of the United Nations. Crops, Rapeseed, Area Harvested, Yield, Production. Erişim adresi: http://www.fao.org/faostat/en/#data
• Fridrihsone, A., Romagnoli, F. ve Cabulis, U. (2020). Environmental life cycle assessment of rapeseed and rapeseed oil produced in Northern Europe: A Latvian case study. Sustainability, 12(14):1-21 (5699). https://doi.org/10.3390/su12145699
• GAIN (2019). United States Department of Agriculture Foreign Agricultural Service, Global Agricultural Information Network (GAIN), Turkey Oilseeds and Products Annual. January 2019, GAIN Report Number: TR9004: 1-22. Erişim adresi: https://apps.fas.usda.gov
• Gıdık, B. ve Önemli, F. (2019). Brassica juncea, Brassica napus, Sinapis alba ve Camelina sativa’nın yağ içeriği ve yağ asitleri kompozisyonunun belirlenmesi, Bahçe, 48(2): 65-72. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/ pub/bahce/issue/51830/674271 48 (2), 65–72
• Gosselet, N. (2014). The global market for oilseeds: Prospects and challenges for Morocco. OCL-Oilseeds and fats, Crops and Lipids, 21(2): 1-8. https://doi.org/10.1051/ocl/2013052
• Iriarte, A., Rieradevall, J. ve Gabarrell, X. (2010). Life cycle assessment of sunflower and rapeseed as energy crops under Chilean conditions. Journal of Cleaner Production, 18(4): 336-345. https://doi.org/10.1016/ j.jclepro.2009.11.004
• Kadakoğlu, B. ve Karlı, B. (2019). Türkiye’de yağlı tohum üretimi ve dış ticareti. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(96): 324-341. http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.36731
• Küçük, N. (2015). Pamuğun dünyası küresel aktörler ve politikalar. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 2(4): 60-85. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/assam/issue/32281/358439
• OECD/FAO, (2018). Oilseeds and oilseed products, OECD-FAO Agricultural Outlook 2018-2027, Chapter:4: 127-274, OECD Publishing, Paris/FAO, Rome. https://doi.org/10.1787/agr_outlook-2018-en
• OECD/FAO (2020). Oilseeds and oilseed products, OECD-FAO Agricultural Outlook 2020-2029, Chapter:4: 138-149. OECD Publishing, Paris/FAO, Rome. https://doi.org/10.1787/1112c23b-en
• ReportLinker (2021). Global canola oil industry, market impact survey - Covid-19 & looming recession. Erişim adresi: https://www.reportlinker.com/p05899176/Global-Canola-Oil-Industry.html
• Schmidt, I., Renard, D., Rondeau, D., Richomme, P., Popineau, Y. ve Axelos, M.A.V. (2004) Detailed physicochemical characterization of the 2S storage protein from rape (Brassica napus L.). Journal of Agricultural and Food Chemistry, 52(19): 5995-6001. https://doi.org/10.1021/jf0307954
• Sevinç, G., Aydoğdu, M.H., Cançelik M. ve Sevinç, M. R. (2019). Farmers' attitudes toward public support policy for sustainable agriculture in GAP-Şanlıurfa, Turkey. Sustainability, 11(23): 1-14 (6617). https://doi.org/ 10.3390/su11236617
• Tarım ve Orman Bakanlığı (2021). Tarımsal Destekler. Erişim adresi (20.02.2021 tarihinde): https://www.tarimorman.gov.tr/Konular/Tarimsal-Destekler/Alan-Bazli-Destekler/Mazot-Gubde-ve-Toprak-Analizi-Destegi
• TEPGE, (2021). Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü (TEPGE), TC Tarım ve Orman Bakanlığı, Tarım Ürünleri Piyasaları, Ayçiçeği, Ocak 2021: 1-4. Erişim adresi: https://arastirma.tarimorman.gov.tr/ tepge/Belgeler/PDF
• Terin, M., Bilgiç, A., Güler, İ.O. ve Yavuz, F. (2015). Türkiye’de Süt Ürünleri Tüketim Harcamalarına Etki Eden Faktörlerin Analizi: Çoklu Heckman Örneklem Seçicilik Sistem Yaklaşımı. Tarım Bilimleri Dergisi 21 (4): 500-515.
• Terin, M. (2019). Determining factors in food away from home expenditure of Turkish households. Applied Ecology and Environmental Research, 17(2): 3441-3455.
• Tıraş, M. (2009). Türkiye’de kanola tarımı. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(21): 159–172. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/26905
• TÜİK (2021a). Türkiye İstatistik Kurumu, Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünler, Yağlı Tohumlar. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=ya%C4%9Fl%C4%B1%20tohum
• TÜİK (2021b). Türkiye İstatistik Kurumu, Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünler Denge Tabloları. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=tarim-111&dil=1
• TÜİK (2021c). Türkiye İstatistik Kurumu, Standart uluslararası ticaret sınıflamasına göre ihracat ve ithalat 2013-2021, İstatistiksel tablolar. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=ihracat, https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=ithalat
• Urak, F., Bilgiç, A. ve Dağdemir, V. (2018). Türkiye’de hane halkı süt ve süt ürünleri ile yenilebilir yağların harcama tutarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi. KSU Tarım ve Doğa Dergisi, 21(Özel Sayı): 177-189. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.472701
• USDA, (2020a). United States Department of Agriculture, Turkey Oilseeds and Products Annual, March 2020, Report Number:TU2020-0003:1-19. Erişim adresi: https://apps.fas.usda.gov/newgainapi/api/Report
• USDA, (2020b). United States Department of Agriculture, Turkey Oilseeds and Products Annual, October 2020, Report Number:TU2020-0033:1-6. Erişim adresi: https://apps.fas.usda.gov/newgainapi/api/Report
• USDA, (2021). United States Department of Agriculture, Oilseeds: World Markets and Trade. World Production, Markets, and Trade Reports February 2021: 1-40. Global Market Analysis Foreign Agricultural Service. Erişim adresi: https://apps.fas.usda.gov/psdonline/circulars/oilseeds.pdf
• Yaşar, O. (2004). Türk bitkisel yağ sanayii ve sorunları. Doğu Coğrafya Dergisi, 9(12): 275-291. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/26647
• Yavuz, F., Bilgic, A., Terin, M. ve Guler, I.O. (2013). Policy implications of trends in Turkey's meat sector with respect to 2023 vision. Elsevier Meat Science, 95(4), 798–804. https://doi.org/10.1016/j.meatsci.2013.03.024
• Yılmaz, A., Yılmaz, H., Arslan, Y., Çiftçi, V. ve Baloch, F.S. (2021). Ülkemizde alternatif yağ bitkilerinin durumu. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 22(Özel Sayı): 93-100. https://doi.org/10.31590/ejosat.843220