İKİ SANAT DERNEĞİ: TÜRKİYE’DE “HELİKON DERNEĞİ” ve İRAN’DA “KHORUS JANGI DERNEĞİ” ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2022, Cilt: 32 Sayı: 3, 1257 - 1266, 21.09.2022

Jamaleddin Toomajnıa Zeynep Kuban Tokgöz

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1129881

Öz

Bu makalede, iki komşu ülke olan İran ve Türkiye’nin modern sanatında aynı dönemde güçlü bir etki yaratan, Türkiye’de Helikon Derneği ve İran’da Khorus Jangi (Dövüş Horozu) Derneği, fikirleri ve faaliyetleri irdelenerek karşılaştırılacak ve bu derneklerin faaliyetlerinin, Türk ve İranlı sanatçıların avangart sanata yönelmesindeki etkisi tartışılacaktır. Bu iki sanat derneği 1950’lerde sanat ve edebiyatın çeşitli dallarından bir araya gelen hemfikir arkadaşlar tarafından kurulur. Derneklerde plastik sanatlar, şiir ve edebiyat, müzik, sinema ve tiyatrodan uzmanlar toplanır ve bu dallarda dünya çapında oluşan yeni hareket ve düşünceleri paylaşıp tartışırlar. Helikon Derneği üyelerinin büyük bir kısmı müzisyen olduğu için bu dernek daha çok bu sanat dalıyla tanınır; Khorus Jangi Derneği’nde ise resim sanatı ve şiir daha ağır basar. Derneklerin amaçları, kurucularına göre, günün sanatını halka tanıtmak ve bu konudaki bilgilerini arttırmaktır. Her iki dernek de kısa ömürlü olur ve benzer bir şekilde o dönemin siyasi koşulları nedeniyle devletler tarafından yanlış ihbarlar ve anlaşmazlıklar nedeniyle kapatılır.

Anahtar Kelimeler

Helikon Derneği, Khorus Jangi Derneği, Türkiye, İran, Modern Sanat

A Comparative Research on Two Art Associations: “Helikon Association” in Turkey And “Khorus Jangi Association” in Iran

Öz

In this article, the ideas and activities of the Helikon Association in Turkey and the Khorus Jangi Association in Iran, which had a strong impact on the modern art of the neighboring countries Iran and Turkey, will be compared and their impact on the tendency of Turkish and Iranian artists to avant-garde art will be discussed. These two art associations were established in the 1950s by like-minded friends from various branches of art and literature. Specialists from the plastic arts, poetry and literature, music, cinema, and theater came together in these associations to share and discuss the new movements and ideas emerging in these branches around the world. Since most of the members of the Helikon Association are musicians, this association is mostly known for music, whereas painting and poetry predominate in the Khorus Jangi Association. The aims of these associations are presented by their founders as introducing the art of the day to the public and to increase their knowledge on this subject. They were short-lived, and both were closed down by the state because of the political conditions of that time due to false reports and conflicts.

Anahtar Kelimeler

Helikon Association, Khorus Jangi Association, Turkey, Iran, Modern Art

Kaynakça

• Abrahamian, E. (2005). ایران بین دو انقلاب (Iran Beine Do Enghelab) (İran İki Devrim Arasında). Çev. Ahmad Gol Mohammadi ve Mohammad Ebraahim Fattahi Valilayi. Tahran: Nei Yayınevi.
• Berk, N. ve Gezer, H. (1973). 50. Yılın Türk Resim ve Heykeli, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Boghrati, F. (2007). ضیاءپور و هنر مدرن ایران (Ziapour va Honar-e Modern-e Iran) (Ziapour ve İran Modern Sanatı). Herfeh Honarmand, 18: 64-72
• Demirakın, N. ve Demirakın, N. (2019). Bülent Arel’in Ankara yılları (1940-1965): Müzik, radyo ve siyaset. Ankara Araştırmaları Dergisi, 7(2), 321- 342. https://dx.doi.org/10.5505/jas.2019.93685
• Ecevit, B. (1952, 2 Mayıs). D. Grubu ve devlet sergileri. Ulus, 4-5. Erişim adresi https://ecevityazilari.org/items/show/356
• Ecevit, B. (1953, 18 Ocak). Helikon Derneği. Ulus, 1. Erişim adresi https://ecevityazilari.org/items/show/366
• Ecevit, B. (1955, 9 Eylül). Fatih, bizi affet!, Ulus, 1. Erişim adresi https://ecevityazilari.org/items/show/483
• Ecevit, B. (1956). Resim-Mobil, Helikon Sergisi, Forum, 55, 29-30.
• Ecevit, B. (1988). Helikon. Gergedan Yeryüzü Kültürü Dergisi, 17, 150-153.
• Erol T. (2006). Helikon’da On Yıl. Ankara: Helikon Sanat Galerisi.
• Foroutan, A. (2016). Why the Fighting Cock? The significance of the imagery of the Khorus Jangi and its manifesto “The Slaughterer of the Nightingale”. Iran Namag 1(1), 57-70. Erişim adresi https://www.irannamag.com/wp-content/uploads/2017/01/1.1-English-Foroutan-Iran-Namag.pdf
• Helikon Derneğinin Galerisi. (1953, 18 Ocak). Zafer.
• Ilbeygi, A. ve Monsef, M. (2009). جلیل ضیاءپور، پدر هنر مدرن ایران (Jalil Ziapour, pedar-e honar-e moderne Iran) (Jalil Ziapour: İran’ın modern resim sanatının babası), Rasht: Kaspi No Kültür Grubu.
• Karaburçak, İ. C. (1953, 6 Şubat). Üç güzel tezahür. Zafer. Erişim adresi https://helikondernegi.blogspot.com/2019/12/uc-guzel-tezahur.html
• Keser, U. (2012). Kıbrıs Sorunu Bağlamında Türkiye’de 6/7 Eylül 1955 Olaylarına Kesitsel Bir Bakış. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 12(25), 181-226. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/cttad/issue/25534/269371
• Khorus Jangi Dergisi. (1948). Tehran: (1).
• Kuban, Z. (2020) An Overvıew of The Turkısh Students of André Lhote, in André Lhote and His International Students, Zeynep Kuban & Simone Wille (Eds), innsbruck university press.
• Kurucu Üyeler. (1952). Helikon dernek tüzüğü. Ankara: Yeni Matbaa. Erişim adresi https://helikondernegi.blogspot.com/2019/12/helikon-dernegi-tuzugu-yeni-matbaa.html
• Mojabi, J. (2014). سرآمدان هنر نو (Saramadan-e honar-e no) (Yeni (modern) sanatın liderleri). Tahran: Behnegar Yayınevi.
• Mojabi, J. (2016). نود سال نو آوری در هنرتجسمی ایران (Navad sal no avari dar honar-e tajassomi-ye Iran) (İran’ın görsel sanatında 90 yıllık yenileşme). Tahran: Peikare Yayınevi.
• Önsal, B. (2006). Emergence of art galleries in Ankara: A case study of three pioneering galleries in the 1950s (Yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara). Erişim adresi Ulusal Tez Merkezi (204665).
• Parsikia, F. (2019). خروس به پشت بام رسید (Khorus be posht-e bam resid) (Horoz posht-e bam’a (dama) ulaştı), Posht-e Bam Dergisi, 2, 7-9.
• Saber Tehrani, S. (2003) مجموعه سخنرانی های هنری-تحقیقی جلیل ضیاپور (Majmue Sokhanranihaye Jalil Ziapour) (Jalil Ziapour'un Sanatsal-Araştırıl konuşmaları), Tahran: İslimi Yayınevi ve İran Çağdaş Sanatları Müzesi.
• Sanat İçin Siyasete Girmiş. (2004, 9 Aralık). Radikal Gazetesi. Erişim adresi http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=136702
• Smith, S. N. (2016). Introduction to “Artistic Awakening in Ankara,” “The Artist and Politics,” and “The Burden of the Intellectual” by Bülent Ecevit. ARTMargins 5(1), 108-120. https://doi.org/10.1162/ARTM_a_00134
• Toomajnia, J. (2020) Jalil Ziapour: An Iranian Student at the Académie Lhote, in André Lhote and His International Students, Zeynep Kuban & Simone Wille (Eds), innsbruck university press.
• Yooshij, N. (1948). از شهر صبح (Az shahr-e sobh) (Sabah şehrinden). Khorus Jangi Dergisi, 1, 1-2.
• Zargari Nejad, G. H. (2007). از مدرسه صنایع مستظرفه تا دانشکده هنرهای زیبا (Az madrese-ye sanaye mostazrafe ta daneshkade-ye honarhaye ziba) (Sanayi müstazrafa okulundan güzel sanatlar fakültesine kadar). Honarhaye Ziba, (30), 5-12.
• Ziapour, J. (1987), “سخن نو آر” (Sokhan-e no ar) (Yeni söz getir). Faslnameye Honar, (17), 76-93.
• Ziapour, J. (1948). تئوری جلیل ضیاپور ‘(Teoriye Jalil Ziapour) (Jalil Ziapour’un Teorisi), Kavir Dergisinin yayını, Erişim adresi: http://www.ziapour.com/theory/