A Social Protest: New Religious Movements

Yıl 2023, Cilt: 33 Sayı: 1, 401 - 412, 19.01.2023

Abdurrahman Güneş

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1189286

Öz

New religious movements in almost all societies, especially in the USA and Western countries, are attracting attention with their rapid increase day by day. New religious movements are classified according to their origins, singleness or doubleness, and their view of the world. As E. Durkheim pointed out, the cause of one social event is another social event. As a social protest movement, many factors such as social, cultural, religious, economic can be mentioned in manifestation of new religious movements. Secularism, modernism, postmodernism, laicism, economy, globalization, social change, lack of religious knowledge etc. are the dominant concepts that are directly related to the new religious movements. In a different way, there is an extremely intricate and complex causal relationship between these phenomena and the emergence of new religious movements. Considering that these relations take place within the principle of mutual interaction, it is understood that the issue is extremely comprehensive and pushes the boundaries of research in this aspect. For this reason, only a few of the factors mentioned in our study have been pointed out. Factors such as modernism, postmodernism, secularism, globalization, exclusivity, inclusiveness, religious pluralism, social change, a sense of deprivation, laicity, economics, indifference to religion and lack of religious knowledge among them were focused on and the necessary discussions were made.

Anahtar Kelimeler

Sociology, Religion, Social Change, New Religious Movements, Reaction

TOPLUMSAL BİR PROTESTO: YENİ DİNÎ HAREKETLER

Öz

Başta ABD ve Batı ülkelerinde olmak üzere hemen hemen bütün toplumlarda yeni dinî hareketler, gün geçtikçe hızlı artışları ile dikkat çekmektedir. Yeni dinî hareketler, kökenlerine, tekli veya çiftli olmalarına ve dünyaya bakışlarına göre tasnif edilmişlerdir. E. Durkheim’in işaret ettiği gibi bir sosyal olayın nedeni bir başka sosyal olaydır. Toplumsal bir protesto hareketi olarak yeni dinî hareketlerin de tezahüründe sosyal, kültürel, dinsel, ekonomik vb. gibi birçok etkenden söz edilebilir. Sekülarizm, modernizm, postmodernizm, laisizm, ekonomi, küreselleşme, sosyal değişme, dinî bilgi yetersizliği vb. yeni dinî hareketlerle doğrudan ilişkili olan başat kavramlardır. Farklı bir söyleyişle bu olgularla yeni dinî hareketlerin ortaya çıkışı arasında son derece girift ve karmaşık bir nedensellik ilişkisi vardır. Bu ilişkilerin karşılıklı etkileşim prensibi içerisinde cereyan ettiği de göz önüne alındığında mevzunun son derce kapsamlı olduğu ve bu yönüyle araştırmanın sınırlarını zorladığı anlaşılmaktadır. Bundan ötürü çalışmamızda adı geçen faktörlerden sadece bir kaçına işaret edilerek dikkat çekilmiştir. Bunlar arasında modernizm, postmodernizm, sekülarizm, küreselleşme, dışlayıcılık, kapsayıcılık, dinî çoğulculuk, sosyal değişme, mahrumiyet duygusu, laiklik, ekonomi, dine ilgisizlik ve dinî bilgi eksikliği vb. faktörler üzerinde durulmuş ve gerekli tartışmalar yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyoloji, Din, Sosyal Değişme, Yeni Dini Hareketler, Tepki

Kaynakça

• Akbar, S. A. (1995). Postmodernizm ve İslam. Çev. Osman Ç. Deniztekin, İstanbul: Cep Kitapları A. Ş.
• Apaydın, Y. (2002). Çağdaş Değerler ve Dindarlık. Yeni Bir Geleceğe Açılırken İnsan ve Din. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 247-256.
• Arslan, M. (2011). Paranormalizm ve Din. Malatya: Bilsam Yayınları.
• Ataman, K. (2006). Küreselleşme, Din ve Ahlaki Çoğulculuk. İslam’a Giriş- Gençliğin İslam Bilgisi, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Berger, P. (1999). Dini Kurumlar. Toplumbilimi Yazıları. Çev. Adil Çiftçi, İzmir: Anadolu Yayınları, 71-136.
• Berger, P. (2006). Günümüz Din Sosyolojisinin Problemleri. Laik Ama Kutsal. Hazırlayan: Ali Köse, İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Bilgin, V. (2013). Çağdaş Bir Fenomen: Yeni Dini Hareketler. Din Sosyolojisi. Ed. Mehmet Bayyiğit Konya: Palet Yayınları. 2013.
• Bilgin, N. (2007). Kimlik İnşası. İzmir: Aşina Kitaplar.
• Bodur, H. E. (2003). Küreselleşmenin Dini Boyutu ve Türk Toplumu Üzerindeki Yansımalarının Bir Değerlendirmesi. Dini Araştırmalar. Cilt: 6, Sayı: 17, 47-58.
• Bodur, H. E. (2003). Moonculuk Hareketi ve Türkiye’de Benzer Bir Cemaat Yapılanmasının Sosyolojik Analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, 47-58.
• Bottomore, T. B. (1984). Toplumbilim. 2. Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A. Ş.
• Cengil, M. (2003). Tasavvufi Yaşantıya Yönelmede Etkili Olan Psiko-sosyal Nedenler. Tasavvuf. Yıl: 4, Sayı: 11, 213-240.
• Certel, H. (1998). Neden Tasavvuf. Akademik Araştırmalar. 45-65.
• Coşkun, A. (2005). Toplumsal Düşünce Tarihinde Din Sorunu. Din, Toplum ve Kültür. Der. ve Çev. Ali Coşkun, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Davie, G. (2005). Modern Avrupa’da Din. Çev. Akif Demirci, İstanbul: Küre Yayınları.
• Efe, A. (2013). Dini Gruplar Sosyolojisi. İstanbul: Dönem Yayıncılık.
• Enroth, R. (1998). Tarikatlar ve Yeni Dinler. Çev. Levent Kıran, İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları.
• Geertz, C. (2001). Gerçeğin Ardından- Bir Antropoloğun Gözünden İki İslam Ülkesinin Son Kırk Yılı. Çev. Ulaş Türkmen, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Giddens, A. (1994). Modernliğin Sonuçları. Çev. E. Kuşdil, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Günay, Ü. ve Ecer, A. V. (1999). Toplumsal Değişme, Tasavvuf, Tarikatlar ve Türkiye. Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Hick, J. (2002). İnançların Gökkuşağı. Çev. Mahmut Aydın, Ankara Okulu Yayınları.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1999). Yeni İnsan ve İnsanlar. 10. Baskı, İstanbul: Evrim Yayınları.
• Kirman, M. A. (2010). Yeni Dini Hareketler Sosyolojisi. İstanbul: Birleşik Yayıncılık.
• Kirman, M. A. (2003). Yeni Dini Hareketleri Tanımlama Problemi ve Tipolojik Yaklaşımlar. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi-III, Sayı: 4, 27-43.
• Kirman, M. A. (2008). Sekülerleşme Perspektifinden Dini ve Seküler Fundamentalizmler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2.
• Kirman, M. A. (2005). Dinin Ekonomik Modeli; Küreselleşme Sürecinde Dine Yeni Bir Yaklaşım. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 18-19, Yıl: 2005, 147-161.
• Köse, A. (2006-a). Sekülerleşme Teorileri Bağlamında Türkiye’de Din ve Modernleşme. Laik Ama Kutsal, Hazırlayan: Ali Köse, İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Köse, A. (2006-b ). Milenyum Tarikatları, Batı’da Yeni Dini Akımlar. İstanbul: Truva Yayınları.
• Köylü, M. (2003). Çağdaş Bir Eğitim Teorisi Olarak Çoğulcu Din Eğitim Modeli: Batı Örneği. Dini Araştırmalar, Cilt: 6, Sayı: 17, 241-267.
• Kurt, A. (2013). Din Sosyolojisi. 5. Baskı, Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. Çev. Osman Akınhay ve Derya Kömürcü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Özay, M. (2007). Din ve Sekülerleşme. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Özkan, A. R. (2008). Seküler Dindarlık Biçimleri: Yeni Dini Hareketler. Dinler Tarihi Araştırmaları-6, Sekülerleşme ve Dini Canlanma Sempozyumu (22-23 Ekim, 2008) Bildirileri, Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları, 307-322.
• Perşembe, E. (2002). Modernlik Gerçeğinden Postmodernlik Söylemine Din Sorunu. EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 13.
• Solmaz, B. (2009). Sosyoloji ve Din Sosyolojisi Tarihinde Din Odaklı Yaklaşım ve Yöntem Tartışmaları. Din Sosyolojisi- Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar-1, ed. Bünyamin Solmaz ve İhsan Çapcıoğlu, 2. Baskı, Konya: Çizgi Kitabevi, 1-23.
• Subaşı, N. (2002). Türk(iye) Dindarlığı: Yeni Dini Tipolojiler. İslamiyat, Cilt: 5, Sayı: 4, 17-40.
• Şentürk, R. (2004). Yeni Din Sosyolojileri. İstanbul: Gelenek Yayınları.
• Tolan, B. (1996). Toplumbilimlerine Giriş. 4. Baskı, Ankara.
• Türkdoğan, O. (1999). Türk Toplumunda Yeni Dini Hareketler ve Cemaatlaşma. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 41, Sayı: 4, 65-90.
• Zuckerman, P. (2006). Din Sosyolojisine Giriş. Çev. İhsan Çapcıoğlu ve Halil Aydınalp, Ankara: Birleşik Yayıncılık.