MISIR DÜYÛN-I UMÛMİYYESİ: “CAISSE DE LA DETTE PUBLIQUE D'EGYPTE”IN (2 MAYIS 1876) KURULUŞUNDA ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER

Yıl 2023, Cilt: 33 Sayı: 3, 1423 - 1436, 26.09.2023

Fatih Özçelik

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1341685

Öz

Dış borçlanma gelir-gider dengesinin düzeltilmesi, kalkınma projelerinin desteklenmesi, yatırımlara sermaye, modernleşme çabalarına kaynak bulma vb. gerekçelerle devletler tarafından başvurulan bilindik yöntemlerden biridir. Plansız ve özensiz borçlanmalar ise zamanla bu idareler için olumsuz birtakım gelişmelerin yaşanmasına neden olmuştur. Osmanlı Devleti’nde dış borçlarını ödeyememesi sonucu kurulan Düyûn-ı Umûmiyye buna örnektir. Fakat devlet gelirlerini alacaklılar adına idare ve kontrol yetkisini kullanan bu tür yapılar sadece Osmanlı Devleti’ne özgü değildir. Buna örnek olarak Mısır gösterilebilir. Osmanlı Devleti’nin imtiyazlı eyaleti Mısır’da Hidiv İsmail Paşa’nın idaresi süresince yapılan dış borçlanmalar sonucu 2 Mayıs 1876’da Caisse de la Dette publique d’Égypte / Mısır Borç Sandığı kurulmuştur. Caisse de la Dette, Mısır bütçesinin yarıya yakına tekabül eden gelirleri alacaklılar adına kontrol etme yetkisine sahip olmuştur. Mısır’ın borçluluğu sonucunda yaşananlar birkaç yıl içinde İngiliz işgaliyle sonuçlanacak gelişmeleri de beraberinde getirmiştir. Hidiv İsmail Paşa dönemi bir idarecinin ülkesi ve insanlarının kaderinde nasıl belirleyici bir rol oynadığını göstermesi bakımından önemlidir. Hidiv’in Mısır’ı modernleştirme ve Avrupa medeniyetinin bir parçası haline getirme misyonu, emelleri ve hedefleri, Mısır’da kolay servet elde etme peşinde olan sermaye sahiplerinin hırsları ile birleşmesi artan dış borçlanmanın en önemli sebepleri olmuştur. Düyûn-ı Umûmiyye’den önce Mısır’da Caisse de la Dette kurulmasına neden olan faktörler bu çalışmada ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mısır, Dış Borç, İflas, Düyun-ı Umumiyye, Hidiv İsmail Paşa

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Düyûn-ı Umûmiyye of Egypt: Factors Influencing the Establishment of the “Caisse de la Dette publique d'Égypte”

Öz

Foreign indebtment is one of the most well-known methods used by states for reasons such as correcting the deteriorated income-expenditure balance, supporting development projects, providing capital for investments, needing financial resources for modernization efforts, etc. Unplanned and careless indebtment have led to some negative developments for these administrations over time. Egypt is an example of this. In Egypt, one of the privileged provinces of the Ottoman Empire, the Caisse de la Dette publique d'Égypte or Commission of the Public Debt (Borç Sandığı) was established on May 2, 1876, depending on the foreign borrowings made during the administration of Khedive Ismail Pasha. The period of Khedive Ismail Pasha is important in terms of showing how a ruler played a decisive role in the destiny of his country and people. The Khedive's mission, dreams and goals to modernize Egypt and make it a part of European civilization, combined with the ambitions of the capitalists in pursuit of easy wealth in Egypt, have been the most important reasons of increasing foreign indebtedness. The factors that led to the establishment of Caisse de la Dette in Egypt before the Düyûn-ı Umûmiyye are discussed in this study.

Anahtar Kelimeler

Egypt, Foreign Debt, Bankruptcy, Commission of the Public Debt, Khedive Ismail

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yıldız Tasnifi: Y. EE. 84-1, Y. EE. 90-13, Y. EE. 121-37, Y. EE. 121-41. Hatt-ı Hümayun: HAT. 890-39319.
• Ahmed Cevdet Paşa (1991). Tezâkir. yay. haz. Cavid Baysun. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Altundağ, Ş. (1997). İsmail Paşa. MEB İ.A., C. 5/2. Eskişehir.
• Altundağ, Ş. (2021). Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı – Mısır Meselesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Al-Rabghi, A. M. (1986). British Policy Toward Egypt from 1833 to 1885. (Basılmamış Doktora Tezi). Claremont: Claremont Graduate University.
• Atkins, R. A. (1968). British Policy Toward Egypt 1876 to 1882. (Basılmamış Doktora Tezi). Berkeley: University of California.
• Atkins, R. A. (1974). The Origins of the Anglo-French Condominium in Egypt, 1875-1876. The Historian 36/2. (Ocak 1974): 264-282.
• Atmore, A. E.. (2004). “Africa on the eve of potition”, The Cambridge History of Africa 6.” ed. J. D. Fage ve Rpland Oliver. Cambridge. 10-95.
• Bhaumik, P. (1968). British Foreing Policy and France, 1868-1880: A Study in Great Power Diplomacy. (Basılmamış Doktora Tezi). University of Minnesota.
• Blake, R. (1966). Disraeli. Londra: Eyre & Spottiswoode.
• Crouchley, A. E. (1938). The Economic Development of Modern Egypt. Londra: Longmans.
• Crabites, P. (1933). Ismail the Maligned Khedive. Londra: George Routledge and Sons.
• Çetin, A. (2001). “İsmail Paşa, Hidiv.” TDV İ.A., C. 23.
• Dawkins, C. E. (1901). “The Egyptian Public Debt.” The North American Review 173/539. (Kasım, 1901): 487-507.
• Earle, E. M. (1926). “Egyptian Cotton and the American Civil War.” Political Science Quarterly, C. 41, S. 4, (Aralık, 1926): 520-545.
• Dicey, E. (1902). The Story of The Khedivate. Londra: Rivingtons.
• Fahmy, K. (2010). Paşa’nın Adamları, çev. Deniz Zarakolu. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Hobsbawn, E. (2012). Sermaye Çağı 1848-1875. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Issawi, C. (1982). An Economic History of the Middle East and North Africa. New York: Columbia University Press, 1982.
• Kısa, Y. (2023). Savaşlar Döneminde Anadolu Şehirleri İkinci Viyana Kuşatması’ndan Pasarofça Antlaşması’na (1683-1718) Ayntab, Kayseri, Manisa ve Trabzon, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Kızıltoprak, S. (2010). Mısır’da İngiliz İşgali Osmanlı’nın Diplomasi Savaşı (1882-1887), Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kızıltoprak, S. (2015). 15 Numaralı Mühimme-i Mısır Defteri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kutluoğlu, M. H. “İbrâhim Paşa, Kavalalı”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 21, ss. 330-333.
• Kütükoğlu, M. S. (2013). Balta Limanı’na Giden Yol: Osmanlı – İngiliz İktisâdî Münâsebetleri (1580-1850). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Landes, D. S. (1958). Bankers and Pashas, Massachusetts: Harvard Universty Press.
• Marsot, A. L. (2007). Mısır Tarihi Arapların Fethinden Günümüze. çev. Gül Çağalı Güven. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Mitchell, T. (2001). Mısır’ın Sömürgeleştirilmesi. çev. Zeynep Altok, İstanbul: İletişim Yayınları.
• McCoan, J. C. (1877). Egypt As It Is. New York: Henry Holt and Company.
• Rivlin, H. A. B. (1961). The agricultural policy of Muhammad ‘Ali in Egypt. Massachusetts: Harvard Universty Press.
• Oestrup, J.. (1997). “ABBAS I.”, MEB İ.A. C. 1, Eskişehir.
• Omar, O. A. (1966). Anglo-Egyptian Relations and the Construction of the Alexandria-Cairo-Suez Railway 1833-1858. (Basılmamış Doktora Tezi). Londra: University of London, School of Oriental and African Studies.
• Owen, R. (1969). Cotton and the Egyptian Economy 1820-1914. Oxford: Clarendon Press.
• Özer Özkaya, S. (2007). Osmanlı Devleti’nin İdaresinde Mısır (1839-1882). Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pamuk, Ş. (2015). Osmanlı-Türkiye İktisadî Tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2018). Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1820-1913). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Râgıb Raif – Rauf Ahmed. ( 2011). Mısır Meselesi. yay. haz. Mustafa Öztürk, Sevda Özkaya Özer. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Ortadoğu Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Taha, K. H. (1976). The Reforming Years of Khedive Ismail 1863-1879. (Basılmamış Doktora Tezi). New York University.
• The External Debt of Egypt. World Bank Documents, 15 Haziran 1951. No: E-168.
• Vatikiotis, P. J. (1991). The History of Modern Egypt from Muhammad Ali to Mubarak, Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
• https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k58053453/f11.item.zoom (Erişim Tarihi 20.05.2021)
• https://treaties.fcdo.gov.uk/data/Library2/pdf/1940-TS0029.pdf (Erişim Tarihi 15.05.2023