THE IMPACT OF HEALTH SUPPLY AND DEMAND ON HEALTH OUTCOMES IN PRIMARY HEALTH CARE SERVICES: PANEL DATA ANALYSİS

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 2, 833 - 847, 29.05.2024

Hülya Diğer

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1437519

Öz

The aim of this study is to determine the impact of health supply and demand on health outcomes in primary health care services. For this purpose, the population of the study consists of the Eastern Anatolia Region. Sampling was not determined in the study, and data from 14 provinces in the region were evaluated. The dependent variable of the study is the number of deaths, while the independent variables are the number of family medicine units and the number of primary care applications. The research data were tested separately for each province considering the time period 2012-2021. According to the results of the study, the increase in the number of family medicine units leads to a decrease in the number of deaths in Erzurum, Van and Ağrı, as in the whole panel. On the other hand, the increase in the number of primary care visits decreases the number of deaths in Muş and Hakkari, but increases it in Malatya and Bitlis.

Anahtar Kelimeler

Health Care Services, Primary Health Care Services, Health Supply, Health Demand, Health Economics.

Bı̇rı̇ncı̇ Basamak Sağlık Hı̇zmetlerı̇nde Sağlık Arz ve Talebı̇nı̇n Sağlık Sonuçları Üzerı̇ndekı̇ Etkı̇sı̇: Panel Verı̇ Analı̇zi

Öz

Bu çalışmanın amacı, birinci basamak sağlık hizmetlerinde sağlık arz ve talebinin sağlık sonuçları üzerindeki etkisini belirlemektir. Bu amaçla araştırmanın evrenini Doğu Anadolu Bölgesi oluşturmaktadır. Çalışmada örneklem belirlenmemiş, bölgede yer alan 14 ile ilişkin veriler değerlendirilmiştir. Araştırmanın bağımlı değişkeni ölüm sayısı, bağımsız değişkenleri aile hekimliği birimi sayısı ve birinci basamak başvuru sayısıdır. Araştırma verileri 2012-2021 zaman periyodu göz önünde bulundurularak her bir il için ayrı ayrı test edilmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre, aile hekimliği birimlerinin sayısındaki artış, tüm panelde olduğu gibi Erzurum, Van ve Ağrı'da da ölüm sayılarında azalmaya neden oluyor. Öte yandan, birinci basamak ziyaret sayısındaki artış Muş ve Hâkkari'de ölüm sayısını azaltırken, Malatya ve Bitlis'te artırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Hizmetleri, Temel Sağlık Hizmetleri, Sağlık Arzı, Sağlık Talebi, Sağlık Ekonomisi.

Kaynakça

• Akpınar, Ö. F. (2019). Erişkin hastalarda sağlık okuryazarlığı düzeyinin birinci basamak sağlık hizmetlerini kullanımı üzerine etkisi. (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul. Altunkan, E. (2022). Birinci basamak başvurularında pandemi etkisi: bir aile hekimliği birimi örneği. (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Ankara.
• Ayhan Başer, D., Kahveci, R., Koç, M., Kasım, İ., Şencan, İ. and Özkara, A. (2015). Etkin Sağlık Sistemleri İçin Güçlü Birinci Basamak. Ankara Medical Journal, 15(1), 26-31
• Babacan, E. (2021). Birinci basamak sağlık kuruluşlarına başvuran hastaların geleneksel ve tamamlayıcı tıp ile ilgili tutumu ve kullanım durumları. (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
• Bektemür G., Arıca S. and Gençer M. Z. (2018) Türkiye’de Aile Hekimliğinde Sevk Zinciri Nasıl Uygulanmalıdır?. Ankara Medical Journal, 18(3), 256–266.
• Breusch, T. S. and Pagan, A. R. (1980). The lagrange multiplier test and its applications to model specification in econometrics. The Review of Economic Studies, 47(1), 239-253.
• Bulut, S. and Uğurluoğlu, Ö. (2018) Aile Hekimlerinin Bakış Açısı ile Sevk Zincirinin Değerlendirilmesi. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 22(3),118–132.
• Çubukçu, M. (2008). Samsun’da birinci basamak sağlık kuruluşlarına başvuran hastalarda memnuniyetin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Delice, S. (2023). Ortopedi ve travmatoloji polikliniğine başvuran hastaların başvuru sebeplerinin birinci basamakta yönetilebilirliğinin incelenmesi. (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Demir, A. (2022). Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi acil servis sağlık hizmetlerine başvuran hastaların birinci basamak sağlık hizmetlerini kullanma durumlarının belirlenmesi. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). Tekirdağ.
• Deniz, M. (2018). Uşak Şehrinde Aile Sağlığı Merkezlerine Erişilebilirliğin CBS İle Analizi. Turkish Studies Social Sciences, 13(26), 475-491.
• Dikmen, S. (2023). Temel özellikleri açısından birinci basamak sağlık hizmetlerinin değerlendirilmesi ve karşılanmayan birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimi: Karabük ili örneği. Karabük Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
• Eberhardt, M. and Teal, F. (2010). Aggregation Versus Heterogeneity In Cross-Country Growth Empirics. CSAE WPS, 1-28.
• Gezer Çerit, Ç. (2007). Kırklareli ilinde birinci basamak sağlık kurumlarına başvuran roman vatandaşların ve onlara hizmet sunan personelin memnuniyetlerinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gökçe, T. (2017). Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuran hastaların antibiyotik kullanımı konusundaki davranış ve bilgi düzeylerinin araştırılması. (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Görgü, G. (2020). Birinci basamakta sağlık hizmeti alan hastaların ego durumlarına göre ortak karar verme sürecindeki beklentilerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Kara, F. and Öztürk, İ. (2021). Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinin Karşılaştırmalı Analizi (Benchmarking): Türkiye ve İspanya Örneği. Batı Karadeniz Tıp Dergisi, 5(1), 19-26.
• Karakaya, A. and Doğan, A. (2022). Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri Alanında Yapılan Lisansüstü Tezlerin Analizi. Aydın Sağlık Dergisi, 8(1), 43-57.
• Kringos, D. S. (2015). Boerma WGW, Hutchinson A, Saltman RD, Saltman RB. Building primary care in a changing Europe. Erişim adresi http:// www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0018/271170/ BuildingPrimaryCareChangingEurope.pdf
• Mutlupoyraz, F. (2010). Adana’daki birinci basamak sağlık kurumlarına başvuran hastaların memnuniyet düzeyleri ve bu kurumlarda çalışan hekimlerin iş doyumunun saptanması. (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Oğur, F. (2023). Birinci basamakta takip edilen kronik hastalığı olan 65 yaş üzeri yaşlılarda sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının araştırılması ve yaşam kalitesinin ölçülmesi. Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Adana.
• Özer, T. (2018). Birinci basamakta çoklu ilaç kullanan hastalarda ilaç kullanımını etkileyen faktörler, sosyal destek durumu ile anksiyete ve depresyon riskinin belirlenmesi. (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Adana.
• Özkara, Y. (2006). Birinci basamak sağlık hizmetlerinde hasta memnuniyetinin sağlık ekonomisindeki yeri ve önemi: bir uygulama. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Özkök, N. (2023). Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuran hastaların geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamaları hakkındaki tutumlarının ve bilgi düzeylerinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul. Pesaran, M. H. (2004). General diagnostic tests for cross section dependence in panels. University of Cambridge & USC.
• Pesaran, M. H. (2007). A simple panel unit root test in the presence of cross-section dependence. Wiley InterScience, 22, 265-312.
• Pesaran, M. H., Ullah, A. ve Yamagata, T. (2008). A bias-adjusted lm test of error cross-section independence. Econometrics Journal, 11, 105-127.
• Sağlık Bakanlığı, (2004). Aile Hekimliği Türkiye Modeli, Ankara.
• Sarafidis, V. and Wansbeek, T. (2010). Cross-Sectional dependence in panel data analysis. The University Of Sydney, Munich Personal Repec Archive.
• Starfield, B. (1988). Primary Care: Balancing Health Needs, Services and Technology. New York: Oxford University Press.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2012). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2013). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2013.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2014). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2014.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2015). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2015.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2016). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2016.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2017). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2017.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2018). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2018.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2019). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2019.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2020). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2020.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2021). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2021.
• Teyyare, E. (2018). Tasarruf-Yatırım-Kurumsal Kalite İlişkisine Yönelik Bir Analiz: Türkiye Örneği. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 119-139.
• TÜİK Ölüm İstatistikleri, (2023). Erişim adresi https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Olum-ve-Olum-Nedeni-Istatistikleri-2019-33710
• TÜİK, (2023). Erişim adresi https://cip.tuik.gov.tr/ Türk Tabipleri Birliği (2008) Aile Hekimliğinde ’Co-pilot’ Uygulaması. Erişim adresi http://www.ttb.org.tr/315ydn1
• Türk Tabipleri Birliği (2018) Aile Hekimliği: Ne Dediler, Ne Oldu? Erişim adresi http://www.ttb.org.tr/yayin_goster.php?Guid=f089bc1a-1adc-11e8-af60-25b4195f91bb URL 1, (2023). Erişim adresi https://tr.wikipedia.org/wiki/Do%C4%9Fu_Anadolu_B%C3%B6lgesi#Kaynak%C3%A7a
• Üstün, S., and Cezlan, E. Ç. (2021). Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde Hasta Memnuniyeti: İstanbul İlinde Bir Araştırma. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(3), 353-364.
• Westerlund, J. and Edgerton, D. L. (2007). A panel bootstrap cointegration test. Economics Letters, 97(3), 185-190.
• Yıldız, N. (2016). Ankara’da üçüncü basamak bir eğitim ve araştırma hastanesinin kulak burun boğaz, fizik tedavi ve rehabilitasyon ile dermatoloji polikliniklerine başvuran hastaların birinci basamakta takip ve tedavi edilebilirliğinin araştırılması. (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Ankara İli Kamu Hastaneleri Birliği 1. Bölge Genel Sekreterliği Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği Kliniği, Ankara.
• Yılmaz, B.N. (2009) Aile Hekimliği: Hekim Emeğinin Değersizleşmesi ve Esnekleşmesi. Toplum ve Hekim, 24(2): 159–160.