MİLLİYETÇİ MUHAFAZAKÂR ENTELEKTÜELİ YARATMAK: ADANA HALKEVİ ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 2, 849 - 862, 29.05.2024

Mehmet Güldal

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1447746

Öz

Kemalist Cumhuriyetçiliğin kendisini gösterdiği, “yeni vatan, yeni sosyete, yeni devlet” şiarı, böyle bir dönüşüm anına tekabül etmektedir. Yeni bir rejimin ihdas edilmesi, belirli bir ideolojik programla birlikte gelmektedir. Kemalizm, Millî Mücadele sonrası bu ideolojik programın adıdır. İdeolojik programın ortaya konması tek başına yeter değildir. Bu nedenle, Kemalizmin toplumu ideolojik programı etrafında bütünleştirilmesi gerekmektedir. Böylece, aydın sınıfa olan ihtiyaç ortaya çıkmıştır. Toplumsal mobilizasyonun, Kemalist doktrin etrafında şekillenebilmesi için eğiticilerin organize edilmesi ve yeni nesillerin yetiştirilmesine ihtiyaç duyulmuştur. Bu bağlamda kurulan, ocaklar ve evler bu yeni kuşağın üretimi ve Cumhuriyet’in devamlılığını sağlama idealiyle teşkilatlandırılmıştır. Bütün bu siyasa üretimini kesen, ideolojik arka plan korporatist dünya görüşünün etkisinde gelişmiştir. Korporatizmle şekillenen bu sosyal teşekküllere çalışmada önemli bir işlev atfedilmektedir. Bu çalışmada, Tek Parti yönetimi altında “korporatist sosyal teşekkül” olarak oluşturulan Halkevlerinin yeni nesillerin yetiştirilmesi konusunda hangi işlevi yerine getirdiği sorgulanacaktır. Çalışmada ayrıca, Çok Partili Yaşam’a geçiş sonrasında, Adana Halkevi’nde yetişen milliyetçi muhafazakâr isimlerin nasıl anti-komünist entelektüellere dönüştüğü incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

soğuk savaş, tek parti dönemi, anti komünizm, halkevleri

Creating a Nationalist Conservative Intellactuals: The Case of Adana People’s House

Öz

The mantra of a new homeland, a new society, a new state, in which Kemalist republicanism manifested itself, corresponds to such a moment of transformation. The emergence of a brand-new regime comes with a specific ideological program. Thus, Kemalism is the name of this ideological program following the Turkish War of Independence. Yet, the mere exposition of an ideological program is not enough on its own. In this respect, Kemalism needs to unify society around its ideological program. Hence, the need for an intellectual class has arisen. In order to facilitate social mobilization around the Kemalist doctrine, there was a necessity to organize educators and nurture new generations. The ideological background that shaped all this policy-making developed under the very influence of the corporatist vision. An important function is attributed to these social organizations shaped by corporatism. This paper will question the function of the Halkevi, which were established as corporatist social bodies under the One-Party rule, in the formation of new generations. The paper will also investigate how the nationalist conservative figures raised in Adana Halkevi evolved into anti-communist intelligentsia, subsequent to the transition to Multi-Party Life.

Anahtar Kelimeler

cold war, single party rule, struggle against communism, People's House

Kaynakça

• Akbulut, E. (2010). Dr. Şefik Hüsnü Deymer. İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları.
• Arık, O. R. (1949). Türkiye’de ve Çukurova’da Komünizm. Kalem, (10), 3-6.
• Atalay, O. (2019). Türk’e Tapmak. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bakiler, Y. B. (2007). Arif Nihat Asya İhtişamı. İstanbul: Türk Edebiyat Vakfı.
• Behlül, Ö. ve Tolga, G. (2021). Türkiye’nin Soğuk Savaş Düzeni. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Bora, T. Türk Sağı: Siyasal Düşünce Tarihi Açısından Bir Çerçeve Denemesi. İnci Özkan Kerestecioğlu. Gürkan Öztan. (Ed.). Türk Sağı Mitler Fetişler Düşman İmgeleri. içinde (9-29. ss.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Capling, A. (2001). corporatism. Paul Barry Clarke. and Joe Foweraker. (Ed.). Encyclopedia of Democratic Thought içinde (139-141. ss.). New York: Routledge.
• Çeçen, A. (1990). Halkevleri. İstanbul: Gündoğan Yayınları.
• Çetinkaya, D. (2002). Orta Katman Aydınlar ve Türk Milliyetçiliğinin Kitleselleşmesi. Tanıl Bora (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 4 Milliyetçilik. içinde (91-102. ss.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Darendelioğlu, İ. (1977). Türkiye’de Milliyetçilik Hareketleri. Toker Yayınları, İstanbul.
• Demirel, T. (2009). 1946-1980 Döneminde “sol” ve “sağ”. Ömer Laçiner. (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt:9 Dönemler ve Zihniyetler. içinde (413-450. ss.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erbil, G. (2008). Tevfik Çavdar Kitabı. İstanbul: Yazılama Yayınevi.
• Erdoğan, C. (2017). Adana Halkevi (1933-1951). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Ertekin, O. (2009). Cumhuriyet Döneminde Türkçülüğün Çatallanan Yolları, Tanıl Bora. (Ed). Modern Türkiye 'de Siyasi Düşünce, Cilt 4 Milliyetçilik. içinde (345-387. ss.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Golob, O. E. (1954). The Isms New York: Harper Brothers. 541-573.
• Gönül, M. (2011). Türk Düşünce ve Siyasi Hayatında Fethi Tevetoğlu. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Görüşler, Sayı: 46, Ekim, 1942
• Göze, A. (1968). Korporatif Devlet. İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Gramsci, A. (1967). Aydınlar ve Toplum. İstanbul: Çan Yayınları.
• Gramsci, A. (2012). Hapishane Defterleri Cilt 2. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Güzel, Ş. (2008). Abidin Dino Cilt 2. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• İleri, N. R. (2003). 1947 TKP Davası Cilt 4. İstanbul: Türkiye Sosyal Tarih Araştırma Vakfı.
• Kansu, A. (2002). Türkiye’de Korporatist Düşünce ve Korporatizm Uygulamaları. Ahmet İnsel (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 2 Kemalizm. içinde (253-267. ss). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kemal, Y. (1993). Yaşar Kemal Kendini Anlatıyor. İstanbul: Toros Yayınları.
• Kerestecioğlu, İ. Ö. ve Öztan, G. G. (2016). Türk Sağı Mitler Fetişler Düşman İmgeleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koçak, C. (2011). Tek Parti Döneminde Muhalif Sesler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Köseoğlu, N. (2011). Öğrencisi Zeki Sofuoğlu ile Söyleşi, Arif Nihat Asya. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Küçük, Y. (1979). Türkiye Üzerine Tezler Cilt 2. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Meşe, E. (2016). Komünizmle Mücadele Dernekleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Orak, Aydın (Yön.), Yaşar Kemal Efsanesi, 2018.
• Örnek, C. (2014). Türk Ceza Kanunu'nun 141 ve 142. Maddelerine İlişkin Tartışmalarda Devlet ve Sınıflar, SBF Dergisi. 69(1), 109-139.
• Örnek, C. (2022). Türkiye’nin Soğuk Savaş Düşünce Hayatı. İstanbul: Yordam Kitap.
• Özacun, O. (1996). Halkevlerinin Dramı. Kebikeç. (3), 87-97.
• Parla, T. (1991). Türkiye’de Siyasal Kültürün Resmi Kaynakları Cilt 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Portelli, H. (1982). Gramsci ve Tarihsel Blok. Ankara: Savaş Yayınları.
• Şimşek, A. (2021). Komünistin Eşkali. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Taşkın, Y. (2021). Milliyetçi Muhafazakâr Entelijansiya. İstanbul: İletişim Yayınları.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: IX, Toplantı: 2, Cilt 10, Beşinci Birleşim, 16.11.1951.
• Tepebaşı, A. (2022). Arif Nihat Asya Hayatı, Sanatı, Eserleri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Thomas, D. P. (2013). Gramsci Çağı. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Toprak, Ağustos 1945.
• Turhan ve İlhan Selçuk’un Adana’daki Evleri (2023, 1 Mart). Erişim Adresi https://www.altinsehiradana.com/Makale/turhan-ve-ilhan-selcukun-adanadaki-evleri/866/
• TÜRK, H. (2019). Toplumcu Bir Öğrenci, Bayrak Şairi Bir Hoca: Hasan Hüseyin Korkmazgil ve Arif Nihat Asya. Uluslararası Beşerî Bilimler ve Eğitim Dergisi, 5(10), 164-179.
• Türke Doğru, 4 Nisan 1949.
• Üstel, F. (2004) Türk Ocakları (1912-1931). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Varlık, B. (2015). Taşrada Bir “Sol” Dergi Başak Adana-1946. Kebikeç, (40), 363-374.
• Yaşlı, F. (2020). Gençlerle Baş başa Faşizm. İstanbul: Yordam Kitap.
• Yıldız, S. (2013). İlhan Egemen Darendelioğlu ve Siyasi Mücadelesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Yılmaz, M. (2021). Türkçülük Yargılamalarından Bir Portre Cemal Oğuz Öcal, Türk Dünyası Araştırmaları, 128 (252), 13-32.
• Yolcu, S. (2014). Türkiye’de Bir Politik Özne Olarak Gençliğin İnşası. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.