MURAT HÖYÜK ERKEN TUNÇ ÇAĞI III SERAMİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 3, 1079 - 1095, 18.09.2024

Ayşe Özdemir , Özlem Tütüncüler Bircan

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1518724

Öz

Murat Höyük, Bingöl İli, Solhan İlçesi, Murat Köyü’nde yer almaktadır. 2019 yılında, TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, Elazığ Arkeoloji ve Etnografya Müzesi başkanlığında başlatılan kurtarma kazıları 2019 yılında tamamlanmıştır. Bu çalışmada, Murat Höyük’te yapılan kurtarma kazılarında ele geçen Erken Tunç Çağı’na ait seramikler değerlendirimiştir. Yapılan çalışmalarda tespit edilen dört kültür tabakasından en erkeni MÖ 2500-2200 arasına tarihlenen Erken Tunç Çağı’na aittir. ETÇ III tabakası mimari, küçük buluntuları ve seramikleri ile temsil edilmektedir. Erken Tunç Çağı’na ait tek avlu çevresinde beş mekândan oluşan yapılaşma bulunmaktadır. Murat Höyük form tipolojisini çömlek, çanak, bardak, maşrapa, kadeh, akıtacaklı kap, tepsi ve küpten oluşturmaktadır. Araştırmalarda, Murat Höyük yapılaşması ve buluntularının, Yukarı Fırat Havzası özellikleri gösterdiği tespit edilmiştir.
Çalışma kapsamında bölge içerisinde en iyi araştırılan alanlardan olan Yukarı Fırat Havzası içerisinde bulunan ancak yeterli olarak araştırmanın yapılmadığı Bingöl İli’nde yer alan Murat Höyük yerleşimi çalışmaları ile havza içerisindeki kültürel yapılanmanın ortaya konması ve bölge arkeolojisine yeni katkılar sağlanması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Doğu Anadolu, Bingöl, Erken Tunç Çağı, Seramik

Murat Höyük Early Bronze Age III Ceramic Assessment

Öz

Murat Höyük is located in Murat Village, Solhan District, Bingöl Province, Turkey. In 2019, rescue excavations initiated by the Elazığ Museum of Archaeology and Ethnography under the auspices of the Ministry of Culture and Tourism were completed. This study evaluated Early Bronze Age ceramics unearthed during the rescue excavations at Murat Höyük. The earliest of the four cultural layers identified in the studies belongs to the Early Bronze Age, dated between 2500-2200 BC. The ETÇ III layer is represented by its architecture, small finds, and ceramics. The Early Bronze Age settlement consists of five structures arranged around a single courtyard. The Murat Höyük form typology consists of pots, bowls, cups, pitchers, goblets, spout vessels, trays, and jars. Investigations have revealed that the Murat Höyük settlement and finds exhibit Upper Euphrates Basin characteristics.
The research aims to contribute to the understanding of the cultural formation in the basin and provide new contributions to the regional archaeology by investigating the Murat Höyük settlement, which is located in the Bingöl Province, an area that has not been adequately researched despite being one of the best-researched areas in the Upper Euphrates Basin

Anahtar Kelimeler

Eastern Anatolia, Bingöl, Early Bronze Age III, Ceramic

Kaynakça

• Akyol, A., Tütüncüler Bircan, Ö. ve Özdemir, A. (2021). Murat Höyük Erken Tunç Çağı III Seramiklerinin Arkeometrik Analizleri. Özdemir, A., Kılınç Z., ve Demir, E. (Editörler.), Erken Tunç Çağı’nda Murat Höyük içinde (241-255). İstanbul: Ege Yayınları.
• Bamyacı, A. O. (2021). Murat Höyük Erken Tunç Çağı Taşınabilir Ocakları ve Ocak Ayakları Üzerine Bir Değerlendirme. Özdemir, A., Kılınç Z., ve Demir, E. (Editörler.), Erken Tunç Çağı’nda Murat Höyük içinde (73-85). İstanbul: Ege Yayınları.
• Başaran Mutlu, M. (2021). Murat Höyük Erken Tunç Çağı Kemik Buluntuları. Özdemir, A., Kılınç Z., ve Demir, E. (Editörler.), Erken Tunç Çağı’nda Murat Höyük içinde (145- 161). İstanbul: Ege Yayınları.
• Bilgi, Ö. (1987). Köşkerbaba Höyük Kazısı 1978, Aşağı Fırat Projesi 1978-1979 Çalışmaları, Ankara, 195- 213.
• Burney, C. A. (1958). Eastern Anatolia in the Chalcolithic and Early Bronze Age. Anatolian Studies, 8, 157-211.
• Conti A.M. ve Persiani, C. (1993). When Worlds Collide. Cultural Developments in Eastern Anatolia in the Early Bronze Age, Between the Rivers and Over the Mountains, Dipartimento di Scienze Storiche Archeologiche ed Antropologiche dell’Antichità, Università di Roma La Sapienza, Roma. 361- 413.
• Danışmaz, H. (2021). Bingöl İli Karlıova, Solhan ve Genç İlçeleri Demir Çağı Yüzey Araştırması 2019 Yılı Sonuçları. Türkiye Yüzey Araştırmaları Webinarları I-II-III, 54-56.
• Darga, M. (1989). Şemsiyetepe Kazısı, 1987 Sonuçları, Kazı Sonuçları Toplantısı 10, 181- 85. Ankara: TTKB.
• Duru, R. (2000). Elazığ–Değirmentepe Kazısı, Türkiye Arkeoloji ve İstanbul Üniversitesi (1932-1999), İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü, Yayın No:4242, İstanbul, 130-132.
• Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi, Coğrafya Enstitüsü Dergisi, Cilt:5, İstanbul.
• Ertem, H. (1982). Keban Projesi Han İbrahim Şah Kazısı. 1970-1971, ODTÜ Keban Yayınları, Seri III, No.3, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Esen, F. ve Avci, V. (2018). Bingöl Ovası ve Çevresinde Jeomorfolojik Birimlerle Arazi Kullanımı Arasındaki İlişkiler, ÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, 3-6 Ekim 2018, Ankara.
• Esin, U. (1979). Tepecik Kazısı, 1973 Keban Projesi Çalışmaları, ODTÜ Keban Projesi Yayınları, Ankara, 79-94.
• Frangipane, M. (2000). The Late Chalcolithic/EBI Sequence at Arslantepe. Chronological and Cultural Remarks from a Frontier Site, In Chronologies des pays du Caucase et de L’Euphrate aux IVe –IIIe Millenaires, 446- 471. Paris: De Boccard Edition- Diffusion for Institut Français D’Etudes Anatoliennes D’Istanbul.
• Hauptmann, H. (1982). Die Grabungen auf dem Norsuntepe, 1974, In Keban Project 1974- 1975 Activities, METU Series I. No. 7, Ankara, 41-70.
• Işıklı, M. (2005). Doğu Anadolu Erken Transkafkasya Kültürü’nün Karaz, Pulur ve Güzelova Kazılarının Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
• Işıklı, M. (2019). Erzurum Ovası Alaybeyi Höyüğü Kalkolitik ve Erken Tunç Çağı Tabakaları, Altunkaynak, G. (ed.), Karaz’dan Büyük İskender’e Erzurum Ovası’nda Yeni Bir Keşif Alaybeyi Höyük, Bilgin Kültür ve Sanat Yayınları, Ankara, 139-182.
• Işıklı, M. (2011). Doğu Anadolu Erken Transkafkasya Kültürü. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Işıklı, M. (2015). The Development of the Kura Araxes Culture in Eastern Anatolia: Problems,Determinations and Suggestions. International Symposium on East Anatolia-South Caucasus Cultures, Proceedings I, Cambridge
• Kelly-Buccellati, M. (1978). The Early Bronze Age Pottery. Descriptive and Comparative Analysis, van Loon, M. N. (Ed.), Korucutepe Final Report on the Excavations of the Universities of Chicago, California (Los Angeles) and Amsterdam in the Keban Reservoir, Eastern Anatolia 1968-1970, in (67- 88), Amsterdam.
• Koşay, H. Z. (1976). Keban Project, Pulur Excavations 1968-70, METU Keban Series III, No.1, Ankara.
• Kökten, K. (1947). 1945 Yılında Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Tarih Öncesi Araştırmaları. Belleten XI, 431-472.
• Marro. C. (2011). Eastern Anatolia in the Early bronze Age. The Oxford Handbook of Ancient Anatolia, 290-309.
• Moscone, D. (2021). Murat Höyük Early Bronze Age III Chipped Obsidian Artefacts. Özdemir, A., Kılınç Z., ve Demir, E. (Editörler.), Erken Tunç Çağı’nda Murat Höyük içinde 201-215). İstanbul: Ege Yayınları.
• Özdemir A. ve Çınar, A. D. (2021). Murat Höyük Pişmiş Toprak Hayvan Figürinleri ve Tekerlekleri. Özdemir, A., Kılınç Z., ve Demir, E. (Editörler.), Erken Tunç Çağı’nda Murat Höyük içinde (111-130). İstanbul: Ege Yayınları.
• Özdemir, A. (2021). Murat Höyük Erken Tunç Çağı III: Yerleşim Yapısı, Mimari ve Seramik, A. Özdemir, Z. Kılınç ve E. Demir (Eds.), Erken Tunç Çağı’nda Murat Höyük, Ege Yayınları, İstanbul, 45-72.
• Özdemir, A. ve Bamyacı, A. O. (2022). Murat Höyük Early Bronze Age Metal Figurine / Murat Höyük Erken Tunç Çağı Metal Heykelciği, Olba XXX, 1-20.
• Özdemir, A. ve Mutlu, S. (2020). Murat Höyük Erken Tunç Çağı Antropomorfik Figürinleri. TÜBA-AR, 27, 95-112.
• Özdemir, A. ve Özdemir, A. (2020). Murat Höyük’ten Bir Çeç Damga Mühür, TÜBA-KED, 22, 131-139.
• Özdemir, A. ve Özdemir, A. (2021). Murat Höyük: Kazı Çalışmaları ve Tabakalanması. A. Özdemir, Z. Kılınç ve E. Demir (Eds.), Erken Tunç Çağı’nda Murat Höyük, Ege Yayınları, İstanbul, 27-44.
• Özdoğan, M. (2011). Kalkolitik Çağ Köyden Kente, Tarihöncesinden Demir Çağı’na, Anadolu’nun Arkeoloji Atlası, İstanbul, 102- 119.
• Özfırat, A. (2022a). Lake Van Basin in the Early Bronze Age (Kura-Araxes): Karagündüz Excavation and Survey Sites. M.Işıklı, E.Fidan, A.Türker ve M.A. Yılmaz (Eds.). MÖ III. Binyılda Anadolu. Ege Yayınları, İstanbul, 553-576.
• Özfırat, A. (2022b). Ağrı Dağı-Bozkurt Kurgan Mezarlığı Kazısı Mezarlık, Höyük, Kaleler ve Geç Kalkolitik Dönemden Urartu Krallığı’na Doğubeyazıt Ovası, Ağrı Dağında Arkeoloji I. Ege Yayınları, İstanbul.
• Palumbi, G. (2008). The Red and Black. Social and cultural interaction between the Upper Euphrates and Southern Caucasus communities in the Fourth and Third Millennium BC. Studi di Preistoria Orientale, no. 2, Università di Roma, La Sapienza, Roma.
• Rothmann, M. S ve G. Kozbe (1994). Mus in the Early Bronze Age, AnatSt 44, 105-126.
• Sagona, A. (1994), The Aşvan Sites 3 Keban Rescue Vations Eastern Anatolia, The British Insitute of Archaelogy, Ankara.
• Sagona, A. ve P. Zimansky (2015). Arkeolojik Veriler Işığında Türkiye’nin En Eski Kültürleri MÖ 1.000-000 – 550, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Sevin, V. (1987). Elâzığ Bingöl İlleri Yüzey Araştırması, 1986, V. Araştırma Sonuçları Toplantısı, II, 6-10 Nisan, Ankara, 1-44.
• Sevin, V. (1998). Elâzığ, Bingöl İlleri Yüzey Araştırması, 1987, VI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 23-27 Mayıs, Anakara, 451-500.
• Sunkar, M. ve Avci, V. (2021). Murat Höyük’ün Jeoarkeolojik Özellikleri (Bingöl/Solhan). A. Özdemir, Z. Kılınç ve E. Demir (Eds.), Erken Tunç Çağı’nda Murat Höyük, Ege Yayınları, İstanbul, 15-26.
• Tütüncüler Bircan, Ö. (2021). Murat Höyük Erken Tunç Çağı III Dönemi’nden Bir Grup Dokuma Aleti. Özdemir, A., Kılınç Z., ve Demir, E. (Editörler.), Erken Tunç Çağı’nda Murat Höyük içinde (87-100). İstanbul: Ege Yayınları.
• Uzunoğlu, E. (1986). Malatya-İmamoğlu Höyüğü’nde 1985 Yılı Kazı Çalışmaları, VIII. Kazı Sonuçları Toplantısı (Ankara 26-30 Mayıs 1986), c. I, T.C. Kültür Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü Ankara, 213-229.
• Whollan, R. ve S. Kantman (1970), Keban Barajı Su Birikim Alanı Yüzey Araştırması. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I, Yayın I, 1-12.