Prematüre Çocuklara Yaklaşımların Ebeveynler Üzerindeki Etkisine Yönelik Sosyolojik Bir Analiz

Yıl 2025, Cilt: 35 Sayı: 1, 95 - 106, 24.01.2025

Murat Toprak

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1496273

Öz

Deneyimle beraber ortaya çıkan insan ilişkilerini ele alan bu çalışma, insanların süreç içerisinde değişen sosyal gerçekliği üzerinde durmuştur. Özel gereksinimli prematüre çocuğa sahip olmak ebeveynlerin sosyal ilişkilerini önemli ölçüde etkilemiştir. Bu etkilenmeyle beraber ebeveynler yoğun ve tempolu bir sürecin içine girerek farkında olarak ya da olmayarak belirgin bir şekilde yaşamlarında bir değişim yaşamıştır. Değişimi ilk olarak kendi iç dünyası ve özel alanında yaşayan ebeveynler, sosyalleşmenin de eklemlenmesiyle kamusal alandaki ilişkilerde de dönüşüm yaşamaya başlamıştır. Bu bağlamda çalışma, özel gereksinimli prematüre çocukla beraber ebeveynlerin değişen sosyal ilişkilerini ve gündelik hayatlarını irdelemeyi amaçlamıştır. Ayrıca ebeveynlerin gündelik hayatlarını deneyimlerken çocuğunun ihtiyaçlarını nasıl karşıladığı incelenmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış ve yarı yapılandırılmış soru tekniğiyle derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Çalışma, değişimle beraber ebeveynlerin dışarıya yönelik kurduğu sosyal ilişkilerde hem yoğunluk hem de bireysel açıdan farklılıklar olduğuna dikkat çekmiştir. Çocuklarına karşı yaklaşımlarda damgalanmayı yoğun olarak yaşayan ebeveynler, onların gelişimine olumsuz etkileyen olay, kişi ve mekânlardan uzak durduğu, tepki verdiği ya da görmezden geldiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ebeveyn, prematüre, sosyal İlişki, deneyim, DAMGA

A Sociological Assessment of The Impact of Approaches to Premature Children on Parents

Öz

This study, which deals with human relationships that emerge with experience, emphasizes the changing social reality of people in the process. Having a premature child with special needs has significantly affected the social relations of parents. With this impact, the parents entered into an intense and fast-paced process and experienced a significant change in their lives, either consciously or unconsciously. Parents, who first experienced the change in their own inner world and private sphere, started to experience transformation in their relationships in the public sphere with the addition of socialization. In this context, the study aims to examine the changing social relations and everyday lives of parents with a premature child with special needs. It also examined how parents meet the needs of their child while experiencing their everyday lives. Qualitative research method was used in the study and in-depth interviews were conducted using semi-structured questionnaire technique. The study draws attention to the fact that with the change, there are both intensity and individual differences in the social relations that parents establish with the outside world. Parents who experienced stigmatization intensely in their approaches towards their children were found to avoid, react to or ignore events, people and places that negatively affected their children's development.

Anahtar Kelimeler

Parent, preamtüre, social relationship, experience, stigma

Kaynakça

• Alfred, S. (2018), Fenomenoloji ve toplumsal ilişkiler, (Çev. A. Akan ve S. Kesikoğlu). Ankara: Heretik Yayıncılık.(Orijinal yayın tarihi, 1970).
• Aykara, A. (2011). Kaynaştırma eğitimi sürecindeki bedensel engelli öğrencilerin sosyal uyumlarını etkileyen etmenler ve okul sosyal hizmeti. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi 22(1), 63-84. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsh/issue/48450/613702
• Berger, P. ve Luckmann, T. (2018). Gerçekliğin sosyal inşası: Bilgi sosyolojisi üzerine bir inceleme. (Çev. V. S. Öğütle). Ankara: Atıf Yayıncılık. (Orijinal yayın tarihi, 1991).
• Bingöller, B., Şahinöz, A. ve Ayrancı, İ. (2016). The evaluation of the stimuli in the home environment of premature infants. Turkish Journal of Pediatric Disease 10 (2), 77-83. http://doi.org/10.12956/tjpd.2015.143
• Bourdieu, P., (2018), Sosyoloji meseleleri. (Çev. Filiz Öztürk, vd.), 3. Baskı, Ankara: Heretik Yayınları. (Orijinal yayın tarihi, (1972).
• Çalış, Z., Tomar, Bozkurt, H., Altınbaş, K. ve Aydın, M. (2023). Psychosocial interventions in emergency periods of disasters. Genel Tıp Dergisi 33(4), 470-475. https://doi.org/10.54005/geneltip.1186695
• Cant, R. (1992). Friendship, neighboring and the isoleted family: The case of families with disabled children. International Journal of Sociology of the Family 22(2), 31-50. Erişim Adresi https://www.jstor.org/stable/23029628
• Cooley, C. H. (2010). Human natüre and the social order. www.abika.com
• Deniz, M. E., Dilmaç, B. ve Arıcak, O. T. (2009). Engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin durumluk-sürekli kaygı ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 6(1), 953-968. Erişim Adresi https://www.researchgate.net/publication/344615859_Engelli_cocuga_sahip_olan_ebeveynlerin_durumluk-_surekli_kaygi_ve_yasam_doyumlarinin_incelenmesi
• Dikeçligil. F. B., (2017). Ontolojiyi hatırlamak: Sosyolojide yöntem sorunu. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Fauth, R. C., Platt, L. and Parsons, S. (2017). The development of behavior problems among disabled and non-disabled children in england. Journal of Applied Developmental Psychology 52, 46-58. https://doi.org/10.1016/j.appdev.2017.06.008
• Fine, M. and Asch, A. (1988). Disability beyond stigma: social interaction, discrimination, and activism. Journal of Social Issues 44(1), 3-21. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1988.tb02045.x
• Gardiner, M. (2016). Gündelik hayat eleştirileri, (Çev. D. Özçetin, B. Taşdemir ve B. Özçetin). Ankara: Heretik Yayıncılık. (Orijinal yayın tarihi, (2003)
• Goffman, E. (2016). Günlük yaşamda benliğin sunumu, (Çev. B. Cezar), 3. Basım, İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal yayın tarihi, 1959).
• Goffman, E. (2018). Toplum içinde davranmak: Etkileşimlerin sosyal düzenine dair açıklamalar. (Çev. A. Bölükbaşı). Ankara: Heretik Yayıncılık. (Orijinal yayın tarihi, 1966)
• Goffman, E. (2019). Damga: Örselenmiş kimliğin idare edilişi üzerine notlar. (Çev. Ş. Geniş, vd.), 4. Baskı, Ankara: Heretik Yayıncılık. (Orijinal yayın tarihi, 1963).
• Gözün, K. Ö. ve Çetin, A. (2015). Gelişimsel geriliği olan bebeğe sahip tanı sonrası yaşadıkları sürece ilişkin görüşlerinin ve gereksinimlerinin belirlenmesi, International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE) 7(1), 97-128. https://doi.org/10.20489/intjecse.34518
• Jeanes, R. and Magee, J. (2012). Can we play on the swings and roundabouts?: Creating inclusive play spaces for disabled young people and their families. Leisure Studies 31(2), 193-210. https://doi.org/10.1080/02614367.2011.589864
• Karataş, M. ve Duyan, V. (2021). Kitlesel göç, sosyal kabullenme ve uyum bağlamında türkmen işçilerin deneyimleri. OPUS International Journal of Society Researches 18(42), 5480-5515. https://doi.org/10.26466/opus.932531
• Karslı, B. (2013). Toplumsal birlikteliklerde öncelikler: kabullenme ve dışlamanın sosyo-psikolojik temelleri (Alevilik-Sünnilik Örneği), Individual and Society Journal of Social Science 3(6), 99-135. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/birtop/issue/3531/48025
• Lefebvre, H. (2016). Modern dünyada gündelik hayat. (Çev. I. Gürbüz). 4. Basım. İstanbul: Sel Yayıncılık. (Orijinal yayın tarihi, 1968).
• Link, B. and Phelan, J. (2001). Conseptualizing Stigma. Annaul Review of Sociology 27(1), 363-385. https://doi.org/10.1146/annurev.soc.27.1.363
• McGuigan, W. M., Vuchinich, S. and Pratt, C. C. (2000). Domestic violence, parents’ view of their infant, and risk for child abuse. Journal of Family Psychology 14(4), 613-624. https://doi.org/10.1037/0893-3200.14.4.613
• Mohay, H. (2007). Premaure babies. S. Ayers, et al, (Ed).), Cambridge Handbook of Psychology, Health and Medicine içinde (827-830). Cambridge Univercity Press, Cambridge.
• Neuman, L. (2017). Toplumsal araştırma yöntemleri I. (Çev. S. Özge). 9. Baskı. Ankara: Yayın Odası. (Orijinal yayın tarihi, 2006).
• Özkan, E., Pekçetin, S. and Temel Rüya, G. (2023). The parental occupational balance and child-parent relationship. Online Turkish Journal of Health Sciences 8(3), 326-331. https://doi.org/10.26453/otjhs.1238445
• Önal, E. (2017). Neurological in premature infants problems and watch. Journal of Clinical Medicine Pediatrics 9(4), 45-49.
• Sola, C. ve Diken, İ. (2008). Gelişimsel gerilik riski altındaki prematüre ve düşük doğum ağırlıklı çocuğa sahip annelerin gereksinimlerinin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi 9(2), 21-36. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000124
• Tetreault, S., Lambrou, R. W. and Vezina, A. (1994). Predictors of burden in mothers of physically disabled children. Occupational Therapy International. 1, 65-81. https://doi.org/10.1002/oti.6150010203
• Wagner, H. R. (2018). Takdim: sosyolojide fenomenolojik yaklaşım. İçinde (7-62. Ss.). A. Schütz, Fenomenoloji ve Toplumsal İlişkiler. (Çev: A. Akan ve S. Kesikoğlu), Ankara: Heretik Yayıncılık.
• World Health Organization (2023). Born Too Soon: Decade of Action on Preterm Birth.
• Yıldız, Y. ve Özgedey, O. (2018). Engellinin akrabalık ve komşuluk ilişkileri: Engelli ile bakımını üstlenen aile bireylerinin akrabalık ve komşuluk ilişkileri: Yalova örneği. İstanbul: Kitabi Yayınları.