MARX’IN ETİĞİNİN KARAKTERİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRME

Yıl 2025, Sayı: 42, 241 - 263, 20.12.2025

Alkan Arslan

https://doi.org/10.53844/flsf.1659936

Öz

Bu çalışma, Karl Marx’ın tarihsel materyalizm çerçevesinde şekillenen sosyal teorisinin içerdiği etik yönelimi incelemektedir. Marx’ın geleneksel ahlakı üstyapı kurumu olarak reddetmesine rağmen, sömürüyü ve yabancılaşmayı ortadan kaldırmayı hedefleyen eleştirilerinin, sınıfsız toplumu nihai amaç olarak belirleyen güçlü bir normatif zemin yarattığı ileri sürülmektedir. Makale, Marksist etik eylemin değerini nihai sonuca göre belirleyen bir sonuççuluk (consequentialism) karakteri taşıdığını, ancak bu yaklaşımın bireysel faydaya odaklanan klasik faydacılıktan (utilitarianism) yapısal ve ereksel hedefleri bakımından kesin olarak ayrıldığını tartışmaktadır. Çalışmanın temel bulgusu, Marksist sonuççuluğun eylemin ahlaki değerini niteliksel ve tarihsel dönüşüm sonuçları üzerinden değerlendirmesidir.

Anahtar Kelimeler

Marksizm , Etik , Üstyapı , Ahlaki Eylem , Yabancılaşma

AN EVALUATION OF THE CHARACTER OF MARX’S ETHICS

Öz

This study examines the ethical orientation inherent in Karl Marx's social theory, shaped within the framework of historical materialism. It argues that despite Marx's rejection of traditional morality as a superstructural institution, his critiques, aimed at eliminating exploitation and alienation, created a powerful normative foundation that identified a classless society as the ultimate goal. The article argues that Marxist ethics possesses a consequentialist character determining the value of action by its ultimate outcome, but that this approach differs from classical utilitarianism in its structural and teleological objectives. The fundamental finding is that Marxist consequentialism assesses the moral value of an action based on its qualitative and historically transformative consequences.

Anahtar Kelimeler

Marxism , Ethic , Superstructure , Moral Action , Alienation

Kaynakça

• Althusser, Louis. Ideology and Ideological State Apparatuses. In Lenin and Philosophy and Other Essays. Monthly Review Press, 1971, 127-186.
• Badiou, Alain. Ethics: An Essay on the Understanding of Evil. Verso, 2001.
• Beehler, Rodger. Moral Judgment and the Social Theory of the Moral World. Routledge, 2008.
• Benhabib, Seyla. Critique, Norm, and Utopia: A Study of the Foundations of Critical Theory. Columbia University Press, 1986.
• Brenkert, George G. Marx’ın Özgürlük Etiği. Çeviren Yavuz Alogan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1998.
• Chitty, Andrew. Marx's Radical Critique of Capitalist Society: A Reconstruction. Palgrave Macmillan, 2018.
• Cohen, Gerald A. Self-Ownership, Freedom, and Equality. Cambridge University Press, 1995.
• Collier, Andrew. Scientific Socialism and the Question of Socialist Values. Harvester Press, 1979.
• Eagleton, Terry. İyimser Olmayan Umut. Çeviren E. Ayhan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2016.
• Engels, Friedrich. Anti-Dühring. Bay Eugen Dühring Bilimi Altüst Ediyor. Çeviren Kenan Somer. Ankara: Sol Yayınları, 1977.
• Engels, Friedrich. İngiltere’de Emekçi Sınıfın Durumu. Çeviren Yurdakul Fincancı. Ankara: Sol Yayınları, 1997.
• Engels, Friedrich. Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm. 11. Baskı. Çeviren Sol Yayınları Yayın Kurulu. Ankara: Sol Yayınları, 2012.
• Frankena, William. Etik. Çeviren Azmi Aydın. Ankara: İmge Kitabevi, 2007.
• Garmon, Steven. Marx’s Ethical Theory of Emancipation. Journal of Social Philosophy, 49(1), 2018, 26-44.
• Geras, Norman. The Controversy about Marx and Justice. New Left Review, (150), 47–85, 1985.
• Gould, Carol C. Marx’s Critique of Rights and Justice. Journal of Social Philosophy, 44(4), 2013, 489-502.
• Gramsci, Antonio. Hapishane Defterleri. Tarih, Politika, Felsefe ve Kültür Sorunları Üzerine Seçme Metinler. Çeviren Kenan Somer. İstanbul: Onur Yayınları, 1986.
• Grote, Martin. Marx’s Conception of the Normative Domain. European Journal of Political Theory, 16(2), 2017, 161-179. Horkheimer, Max. Eclipse of Reason. New York: Oxford University Press, 1947.
• Husami, Ziyad I. Marx on Distributive Justice. Philosophy & Public Affairs, 8(1), 27-64, 1978.
• Kant, Immanuel. Pratik Aklın Eleştirisi. 3. Baskı. Çeviren Füsun Akatlı, Gertrude Durusoy, İoanna Kuçuradi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 1999.
• Krohn, John H. Consequentialism, Marx, and the Problem of Justice. Philosophy and Phenomenological Research, 98(2), 2019, 399-418.
• Levin, Michael. The Superstructure and the Ethical Problem in Historical Materialism. Science & Society, 83(2), 2019, 219-242.
• Lukes, Steven. Marksizm ve Ahlak. Çeviren Orhan Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1998.
• Marx, Karl. Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı. 5. Baskı. Çeviren Sevim Belli. Ankara: Sol Yayınları, 1993.
• Marx, Karl. To Ludwig Feuerbach. In Bruckberg Paris. August 11 1844. Erişim Tarihi: Mart 11, 2024, https://marxists.architexturez.net/archive/marx/works/1844/letters/44_08_11.htm.
• Marx, Karl. Yahudi Sorunu. Çeviren Niyazi Berkes. Ankara: Sol Yayınları, 1997.
• Marx, Karl ve Friedrich Engels. Alman İdeolojisi. Çeviren E. Aktan. Ankara: Alter Yayıncılık, 2013.
• Marx, Karl ve Friedrich Engels. Basın Söyleşileri. Çeviren Burcu Günüşen. Ankara: Sol Yayınları, 2000.
• Marx, Karl ve Friedrich Engels. Gotha ve Erfurt Programlarının Eleştirisi. 4. Baskı. Çeviren Barış Erdost. Ankara: Sol Yayınları, 2002.
• Marx, Karl ve Friedrich Engels. Komünist Manifesto. 2. Baskı. Çeviren N. Satlıgan. İstanbul: Yordam Kitap, 2014.
• Marx, Karl ve Friedrich Engels. Komünist Parti Manifestosu. Komünizmin İlkeleri. İstanbul: İnter Yayınları.
• Marx, Karl ve Friedrich Engels. Seçme Yazışmalar II 1870-1895. Çeviren Yurdakul Fincancı. Ankara: Sol Yayınları, 1996.
• MacIntyre, Alasdair. The Fate of the Kantian Revolution in Moral Philosophy. The Philosophical Quarterly, 34(135), 1984, 153–161.
• McLellan, David. Marxism and Religion. London: Macmillan Press, 1987.
• Nielsen, Kai. Marx and Morality. In Marx's Ethical and Political Thought. Edited by S. K. Holland. Cambridge University Press, 2000, 39-58.
• Norman, Richard. Free and Equal: A Philosophical Examination of Political Values. Oxford University Press, 1987.
• Peperzak, Adriaan T. The Ethical and Political Significance of Marx's Humanism. Philosophy and Social Criticism, 25(6), 1999, 41-54.
• Reiman, Jeffrey. The Centrality of the Central State. Political Theory, 13(1), 13-21, 1985.
• Sayer, Derek. The Violence of Abstraction: The Analytic Foundations of Modern Marxism. Blackwell Publishers, 1998.
• Sayers, Sean. The Value of the Concrete: Marxist Political Economy and the Theory of Value. Palgrave Macmillan, 2008.
• Skillen, Tony. Freedom and Historical Destiny: Philosophical Essays on Marx and Critical Theory. Palgrave Macmillan, 1996.
• Tepe, Harun. Etik ve Metaetik. 3. Baskı. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 2018.
• Wood, Allen W. Marx's Critique of Justice. In The Marx-Engels Reader. Edited by R. C. Tucker. 2. Baskı. W. W. Norton & Company, 2004, 113-138.