KANT’TA A PRİORİ GÖRÜ BİÇİMLERİ OLARAK MEKÂN VE ZAMAN

Yıl 2025, Sayı: 42, 127 - 147, 20.12.2025

Yeşim Güler

https://doi.org/10.53844/flsf.1730558

Öz

Epistemoloji alanında özne-nesne ilişkisini değiştiren Immanuel Kant, aynı zamanda rasyonalizm ve empirizm akımlarından da etkilenerek kendi felsefi görüşünü ortaya koyar. Buna göre Kant, doğa yasalarının geçerli olduğu ve duyulur algılama formlarının verili olduğu görünüşler dünyası (fenomenal alan) ile koşulsuz yasaya dayanan ve sadece usla ulaşılabilen duyulur üstü dünya (noumenal alan) arasında bir ayrım yapar. Bununla birlikte özneyi etkin bir konuma getiren Kant, bilgi edinme sürecini deneyimle başlatır; yani özne, deneyim yoluyla elde edilen verileri anlağın kategorilerine ve a priori formlara uygun bir şekilde dayatır. Böylelikle özne dış dünyayı epistemolojik olarak yeniden yaratır ve onu şekillendirir. Kant dış dünyanın şekillenmesinde iki önemli noktaya dikkat çeker: Bunlardan birincisi anlağın a priori kategorileri, diğeri ise bu makalenin konusu olan a priori iki görü biçimi olan zaman ve mekândır. Bu makalenin amacı Kant'ın doğa yasalarının geçerli olduğu fenomenal alana ilişkin olarak ele aldığı a priori görü biçimleri olan mekân ve zaman hakkındaki düşüncelerini eleştirel felsefesinde nasıl konumlandırdığını incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Zaman , Mekân , Fenomenal alan , Noumenal alan

SPACE AND TIME AS A PRIORI FORMS OF INTUITION IN KANT

Öz

Immanuel Kant, who altered the subject-object affiliation in epistemology, also conveys his philosophical stance, influenced by both rationalism and empiricism. Accordingly, Kant makes a distinction between the world of apperances (phenomenal field), where the laws of nature are valid and sensible forms of perception are given, and the supersensible world (noumenal field), which is based on unconditional law and can only be reached by reason. In addition, Kant, who positions the subject effectively, initiates the process of acquiring knowledge through experience; that is, the subject imposes the data obtained through experience onto the categories of understanding and a priori forms in a suitable manner. Thus, the subject epistemologically recreates and shapes the external world. Kant emphasizes two crucial aspects in shaping the external world: The first of these is the a priori categories of understanding, while the other is time and space, which are the a priori forms of intuition, as the subject of this article. The aim of the article is to examine how Kant positioned his thoughts on space and time, which are a priori forms of intuition regarding the phenomenal field in which the laws of nature are valid, in his critical philosophy.

Anahtar Kelimeler

Time , Space , Phenomenal field , Noumenal field

Kaynakça

• Akarsu, Bedia. “Kant’da Mekân ve Zaman Kavramları”, Felsefe Arkivi, S.14, 1963.
• Aristoteles-Augustinus-Heidegger. Zaman Kavramı, Çev. Saffet Babür, Ankara: İmge Kitabevi, 1996.
• Aristoteles. Fizik, Çev. Saffet Babür, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2001.
• Cevizci, Ahmet. Aydınlanma Felsefesi, İstanbul: Say Yayınları, 2007.
• Cevizci, Ahmet. 17. Yüzyıl Felsefesi, İstanbul: Say Yayınları, 2016.
• Copleston, Frederick. Felsefe Tarihi Modern Felsefe 4/a Descartes, Çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi, 2010.
• Deleuze, Gilles. Kant’ın Eleştirel Felsefesi, Çev. Taylan Altuğ, İstanbul: Payel Yayınevi, 1995.
• Deleuze, Gilles. Kant Üzerine Dört Ders, Çev. Ulus Baker, Ankara: Öteki Yayınevi, 2000.
• Descartes, René. Metot Üzerine Konuşma, Çev. Doç. Dr. Atakan Altınörs, İstanbul: Bilge Kültür-Sanat, 2020.
• Erenözlü, Suat Soner. Kant Estetiği ve Modern Eleştiriler, Ankara: Aktif Düşünce Yayıncılık, 2020.
• Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2013.
• Güven, Özgüç. “250. Yılında Kant’ın Duyulur ve Anlaşılır Dünyanın Form ve İlkeleri Eseri Üstüne”. Felsefe Arkivi. 53(2020):123-151.
• Hanson, Norwood Russell. “Copernicus’Rôle in Kant’s Revolution”, Journal of the History of Ideas, 20(1959):274-281.
• Hatfield, Gary. “Kant on the Perception of Space (and time)”. Kant and Modern Philosophy. Ed. Paul Guyer, United Kingdom: Cambridge University Press, 2006:61-94.
• Heimsoeth, Heinz. Kant’ın Felsefesi, Çev. Takiyettin Mengüşoğlu, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Kant, Immauel. Arı Usun Eleştirisi, Çev. Aziz Yardımlı, Birinci Baskı, İstanbul: İdea Yayınevi, 1993.
• Kant, Immanuel. Critique of Pure Reason, Çev. Paul Guyer & Allen W. Wood, United Kingdom: Cambridge University Press, 1999.
• Kant, Immanuel. The Form and Principles of the Sensible and Intelligible World, Edt. Jonathan Bennett, 2017.
• Neslioğlu Serin, Funda. “Kant Felsefesinde Çoklu Ben’in Birleştiricisi Olarak Zaman”.FLSF(Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi). 17(2014):171-185.
• Sherover, Charles M.. Heidegger, Kant and Time, London: Indiana University Press, 1972.
• Tekeli, Sevim, Kâhya, Esin, Dosay, Melek, Demir, Remzi, Topdemir, Hüseyin G., Unat, Yavuz, Koç Aydın, Ayten., Bilim Tarihine Giriş, Ankara: Nobel Yayıncılık, 2012.
• Wood, Allen W. Kant, Çev. Aliye Kovanlıkaya, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 2009.