TRACTATUS’DA BİLİME SINIR ÇİZME OLARAK “BİLMECE” VE FARKLI DİL BAĞLAMLARINA KAPI AÇMANIN İMKANI OLARAK “MİSTİK OLAN”

Yıl 2019, Sayı: 27, 57 - 75, 23.05.2019

Alper Darıcı

Öz

Bilim Devrimi sonucu ortaya çıkan yeni doğa bilimleri; fiziki olgular hakkındaki sorulara tutarlı ve kesin olduğu kabul edilen açıklamalar vererek, geleneksel felsefe ve metafiziği bilgi sahasının dışına itmiştir. Aynı zamanda pozitivist empirisistler tarafından yürütülen bilgi eleştirileri çerçevesinde, transendent bir dünyanın hakikatine ilişkin konuşma ayrıcalığı da felsefenin elinden alınmıştır. Wittgenstein ise hem pozitivistlerin metafiziği yok sayma ve reddetme girişimlerini hem de geleneğin metafiziğe yüklediği evrensellik, kesinlik, genel-geçerlik iddialarını eleştirmiştir. 

     Tractatus’da, bir şeyin gerçekliği, aynı zamanda onun anlamlı oluşuyla özdeşleştirilmiştir. Bunun üzerine metafizik ifadeler doğa bilimlerinin kullandığı dil bağlamında anlamsız sayılmıştır. Çünkü mantıksal düzlemde olmayan hiçbir ifade “önerme” değildir ve fizik-dünya hakkında bir yargı veremeyecektir. Bunu yaparak Wittgenstein’ın amaçladığı şey, metafizik olanın anlamsızlaştırılması değildir. Tam aksine, doğa bilimlerinin dilini kullanarak, dilin içinden doğa bilimlerine sınır çekmek ve metafiziğin başka bir bağlamda ifade edilişine alan açmaktır.

Bu çalışmanın amacı da, Wittgenstein’ın Tractatus üzerinden dil meselesini merkeze alarak, geleneksel felsefeyi ve metafiziği hangi şekillerde eleştirdiğini değerlendirmektir. Sonrasında “bilmece” kavramını kullanarak bilime nasıl bir sınır çizdiğini ve “mistik” kavramını kullanarak farklı dil bağlamlarına ve yeni dil evrenlerine nasıl kapı açtığını göstermektir. 

Anahtar Kelimeler

Metafizik, etik, anlamlı/anlamsız, söylenebilen/söylenemeyen, gizem, bilmece, bilim

Kaynakça

• Çakmak, Cengiz ; Susma ve İfade Edilemeyen, Felsefe Arkivi Dergisi, Sayı:31, İstanbul, 2007.
• Gilles, Donald; Yirminci Yüzyılda Bilim Felsefesi, çev. Melis Tuncel, Nobel Akademi Yayınları, Ankara, Kasım 2018.
• Hadot, Pierre ; Wittgenstein ve Dilin Sınırları, çev. M. Erşen, Doğu Batı Yay., Ankara, 2011.
• Irzık, Gürol; Wittgenstein ve Carnap: Tractatus’un Mantıkçı Pozitivizme Etkisi, Felsefe Tartışmaları Dergisi (11.Kitap): 59-82, Panorama Yayınları, İstanbul, 1992.
• Özbek, Meral (ed); Kamusal Alan, Hil Yayın, İstanbul, 2004.
• Panova, Elena; Wittgenstein’ın Felsefi Metamorfozu, çev. Fikret Osman, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15(2): 1-31, Bursa, 2006.
• Pears , David; Wittgenstein, çev. Arda Denkel, AFA Yayınları, İstanbul, Şubat 1985.
• Soykan, Ömer Naci; “Wittgenstein: Temel Kavramlar ve Sorunlar”, Cogito Dergisi 33. Sayı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, Güz 2002.
• Utku, Ali; Erken Wittgenstein’da Düşünce-Dil Bağlantısı, Felsefe Tartışmaları Dergisi (27.Kitap): 126-133, Panorama Yayınları, İstanbul, Ağustos 2000.
• Wittgenstein, Ludwig; Defterler 1914-1916, çev. Oruç Aruoba, Metis Yayınları, İstanbul, 2005.
• Wittgenstein, Ludwig; Tractatus Logico Philosophicus, çev. Oruç Aruoba, Metis Yayınları, İstanbul, 2005.