Astonishment in the Eyes of Chaplin: On the Critics of Postmodern Reason

Yıl 2007, Sayı: 4, 59 - 75, 01.12.2007

Taşkıner Ketenci

Öz

Chaplin’s Modern Times is a criticism of modern that means a rational world. The film grounds on the assumption that humans are reduced to a production vehicle in which they are alienated to themselves. The idea that a rational world would not produce anticipated results, which was suggested by Chaplin in 1920’s is also the main theme of postmodern criticism. Postmodern philosophers, just like Chaplin, look at the world in astonishment and want to know just what Chaplin would like to know, that is they want to understand, explain and assess the difference between the purpose that has been aimed by depending on reason since the 17th century and the accomplished factual situation. According to postmodern viewpoint, rationalization of a human being today means the rationalization of life standards, the subordination of social life to the nation, the technicalization of work life, intercommunication and communication. By the reason’s determination of the actuality as a unity, the world has now become a place which can be shaped by the principles of productivity, computability and predictability. In the postmodern framework reason is used as an explanation vehicle related to the reality – but only to the negative elements in reality

Anahtar Kelimeler

reason, rationality, modernism, postmodernism, Chaplin

CHAPLIN’İN GÖZLERİNDEKİ ŞAŞKINLIK: POSTMODERN AKIL ELEŞTİRİSİ ÜZERİNE

Öz

Chaplin’in Modern Zamanlar’ı modern, yani rasyonel bir dünyanın eleştirisidir. Film insanın, üretim araçları içerisinde kendisine yabancılaştığı, bir üretim aracına indirgendiği saptamasına dayanır. Chaplin’in 1920’lerde bu filmle dile getirdiği “rasyonel bir dünyanın hiç de umulan sonuçlar doğurmayabileceği” düşüncesi, postmodern eleştirinin de ana temalarından birisidir. Postmodern filozoflar tıpkı Chaplin gibi şaşkınlıkla dünyaya bakarlar ve tam da Chaplin’in bilmek istediği şeyi, 17. yüzyıldan itibaren akla dayanarak hedef alınan amaçla varılan olgusal durum arasındaki farkın nedenini anlamaya, açıklamaya ve değerlendirmeye çalışırlar. Postmodern bakış açısına göre günümüzde insanın akıl sahibi olması “yaşam koşullarının rasyonelleştirilmesi, sosyal yaşamın devlete tabi kılınması, iş yaşamının, ulaşımın, iletişimin teknik hale getirilmesi” anlamına gelir. Aklın gerçekliği bir bütün olarak belirlemesiyle artık dünya verimlilik, hesaplanabilirlik ve öngörülebilirlik ilkeleri ile biçimlendirilen bir mekan haline gelir. Postmodern çerçevede akıl, gerçekliğe ilişkin ─ama yalnızca gerçeklikteki negatif öğelere ilişkin─ bir açıklama aracı olarak kullanılmaktadır

Anahtar Kelimeler

akıl, rasyonalite, modernism, postmodernism, Chaplin

Kaynakça

• APPIGNANESİ, Richard –GARRAT, Chris. Postmodernizm-Yeni Başlayanlar İçin, Milliyet Yayınları-AD Kitapçılık A.Ş. İstanbul, 1998.
• BAUMANN, Zygmund. Postmodern Etik, (Çev: Mehmet Küçük), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1988.
• BAUMANN, Zygmund. Modernlik ve Müphemlik (Çev: İsmail Türkmen), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2003.
• BÖHME, H. VE BÖHME G. Das Andere der Vernunft,: Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main 1996.
• EAGLETON, Terry. Postmodernizmin Yanılsamaları, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 1999.
• FEYERABEND, Paul. Özgür Bir Toplumda Bilim, (Çev: Ahmet Kardam), Ayrıntı Yayınevi, İstanbul, 1991.
• FEYERABEND, Paul. Akla Veda, (Çev: Ertuğrul Başer), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1995.
• FEYERABEND, Paul. Anarşizm Üzerine Tezler (Çev: Ekrem Altınsöz), Öteki Yayınevi, Ankara, 2000.
• GLOY, Karen. Vernunft und das Andere der Vernunft, Alber Verlag, München, 2001.
• JAY, MARTİN. Diyalektik İmgelem, (Çev: Ünsal Oskay), Ara Yayıncılık, İstanbul 1989.
• KAHRAMAN, Hasan Bülent. “Modernden Postmoderne Bir Tanımsızlık Alanı: Akıl”, Varlık Edebiyat ve Sanat Dergisi, Sayı 1057, Eylül 1995: 2-6).
• KANT, Immanuel. “Dünya Yurttaşlığı Amacına Yönelik Genel Bir Tarih Düşüncesi”, (Çev: Uluğ Nutku), Yazko Felsefe Yazıları, 4.Kitap, 1982.
• KAYGI, Abdullah. “Geçmiş ile Gelecek Arasında Kimlik”, 50 YıllıDeneyimlerin Işığında Türkiye’de ve Dünyada İnsan Hakları, (Hazırlayanlar: İoanna Kuçuradi ve Bülent Peker), Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, Ankara ,1999.
• MARCUSE, Herbert, Der eindimensionale Mensch, (Çev: Alfred Schmidt), Deutsche Taschenbuch Verlag, Hamburg, 1988.
• MACINTYRE, Alasdair, Akla Veda, (Çev: Muttalip Özcan) Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2001.
• MORIN, Edgar, Avrupa’yı Düşünmek, (Çev: Şirin Tekeli), Afa Yayınları İstanbul, 1995.
• SCHİRİLLA, Nausikaa, Die Frau, Das Andere der Vernunft? Frauenbilder in der arabisch-islamische und europäischen Philosphie, IKO-Verlag für Interkultürelle Kommunikation, Frankfurt (Main, 1996).
• WELLMER, Albrecht. Zur Dialektik von Moderne und Postmoderne, Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main, 1985.
• WELSCH, Wolfgang. Vernunft, Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main, 1996.