EXPERIENCE AS THE RESIDENCE OF THE REALITY: C. S. PEIRCE'S PHILOSOPHY

Yıl 2019, Sayı: 28, 275 - 292, 29.12.2019

Celal Türer Hatice Kırmacı

Öz

One of the oldest questions in the history of thought and still relevant today is
knowing what reality is. Because, as it is hard to ignore reality, to speak of it even points to
its existence. In addition, being both in reality and making a qualification about it brings
certain errors. Charles Sanders Peirce, who identified these errors, attempted to analyze the
problem of reality from a pragmatic point of view. For him, the reality is ultimately the object
of truth, which seeks to unite all researchers on one subject. However, it is obvious that such
a consensus cannot be obtained independently of experience. Our aim is to reveal the
importance of experience and try to understand what kind of smart glue is it between
thought and reality. This article emphasizes on the one hand, that experience is the fixative
of the belief which have as source the reality, on the other hand, that it provides the
realization of the true belief by linking the reality to the thought and during these two
reactions, it plays as "catalyst". Then, the notion of "sufficient experience" which reflects the
effort of the experience to increase from particular to universal is formulated. In the final
part of our study, the transformational and linking aspect of experience will be examined
and it will be pointed out that time intervention is essential in this process.

Anahtar Kelimeler

Experience, decision, reality, thought, sufficient experience, belief, abduction, time

GERÇEKLİĞİN İKAMET ALANI OLARAK DENEYİM: CHARLES SANDERS PEİRCE FELSEFESİ

Öz

Düşünce
tarihinin en kadim sorularından biri olan gerçekliğin (reality) ne olduğu
sorusu, günümüzde tazeliğini koruyan bir mesele olarak karşımızda durmaktadır.
Zira gerçekliğin göz ardı edilmesi hayli zor olduğu gibi ondan söz etmek bile
onun varlığına işaret etmektedir. Bununla birlikte, gerçekliğin hem içinde
olmak hem de onun hakkında bir nitelemede bulunmak, belirli hataları da beraberinde
getirmektedir. Bu hataları tespit eden Charles Sanders Peirce, gerçeklik
sorununu pragmatik bir bakış açısıyla analiz etmeye çalışmıştır. Ona göre
gerçeklik, nihai olarak tüm araştırmacıları bir konuda birleştirmeyi amaçlayan
doğruluğun nesnesi olma durumundadır. Oysa böyle bir görüş birliğinin,
deneyimden bağımsız elde edilemeyeceği aşikardır. Amacımız, deneyimin önemini
ortaya koymaya, onun düşünce ve gerçeklik arasında ne tür akıllı bir tutkal
olduğunu anlamaya çalışmaktır. Bu makalede, deneyimin bir yandan gerçekliğin
kaynaklık ettiği inancın sabitleyicisi olduğuna,  öte yandan gerçekliği düşünceye bağlayarak
hakiki inancın ortaya çıkmasını sağladığına ve bu iki reaksiyon esnasında deneyimin
adeta bir  "katalizör" rolü
oynadığına vurgu yapılmaktadır. Daha sonra, deneyimin tikelden tümele doğru
yükselme çabasını yansıtan yeter deneyim nosyonu ortaya konulmaktadır. Çalışmamızın
nihai kısmında ise deneyimin dönüştürücü ve bağlayıcı yönü irdelenerek, bu
süreçte zamanın müdahalesinin elzem olduğuna işaret edilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Deneyim, karar, gerçeklik, düşünce, yeter deneyim, inanç, çıkarım

Kaynakça

• Cevizci, A., Felsefe Tarihi, Say Yayınları: İstanbul, 2011.
• De Tienne, André, L'Analytique de la Représentation chez Peirce. Facultés Universitaires Saint-Louis: Bruxelles, 1996.
• Gökberk, M., Felsefe Tarihi, Remzi kitabevi: İstanbul, 2010.
• James, William, La volonté de croire, Éditions Flammarion: Paris, 1916.
• Kant, I., Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe, Prolegomena, Türkçeye çev. İ. Kuçuradi ve Y. Örnek, Türkiye Felsefe Kurumu: Ankara, 2000.
• Leibniz, G. W., Monadoloji; Metafizik Üzerine Konuşma, Bilge Kültür Sanat Yayınları: İstanbul, 2011.
• Peirce, Charles Sanders, "Harvard Lecture on Whewell, Mill, Comte", Writings of Charles S. Peirce, ed. Max H. Fisch, Christian J. W. Kloesel, Edward C. Moore, Don D. Roberts ve Lynn A. Ziegler, Indiana University Press: Bloomington, 1982, cilt 1, s. 205-223.
• Peirce, Charles Sanders, "Comment se fixe la croyance", Writings of Charles S. Peirce, ed. Christian J. W. Kloesel, Max H. Fisch, Lynna Ziegler, Nathan Houser, Don D. Roberts, Ursula Niklas, Aleta Houser ve Edward C. Moore, Indiana University Press: Bloomington, 1986, cilt 3, s. 338-355.
• Peirce, Charles Sanders, "Comment rendre nos idées claires", Writings of Charles S. Peirce. ed. Christian J. W. Kloesel, Max H. Fisch, Lynna Ziegler, Nathan Houser, Don D. Roberts, Ursula Niklas, Aleta Houser ve Edward C. Moore, Indiana University Press: Bloomington, 1986, cilt 3, s. 355-374.
• Peirce, Charles Sanders, Collected Papers of Charles Sanders Peirce, ed. Charles Hartshorne ve Paul Weiss, The Belknap Press of Harvard University Press: Cambridge, Massachusetts, 1974, cilt 1.
• Peirce, Charles Sanders, Collected Papers of Charles Sanders Peirce, ed. Charles Hartshorne ve Paul Weiss, The Belknap Press of Harvard University Press: Cambridge, Massachusetts, 1974, cilt 2.
• Peirce, Charles Sanders, Le raisonnement et la logique des choses, Fransızcaya çev. Christiane Chauviré, Pierre Thibaud ve Claudine Tiercelin, Les éditions du Cerf: Paris, 1995.
• Peirce, Charles Sanders, À la recherche d'une méthode. Fransızcaya çev. ve ed. Janice Deledalle-Rhodes ve Michel Balat, Presses Universitaires de Perpignan: Saint-Estève, 1993.
• Peirce, Charles Sanders, "The Logic of Relatives", Reasoning & the Logic of Things The Cambridge Conferences Lectures of 1898, ed. Kenneth Laine Ketner, Harvard University Press: Cambridge, Massachussets, 1992, s. 146-164.
• Rey, Alain et al., Dictionnaire historique de la langue française, Dictionnaires Le Robert: Paris, 2012, cilt 1.
• Searle, J. R., Toplumsal Gerçekliğin İnşası, Türkçeye çeviren Muhittin Macit ve Ferruh Özpilavcı, Litera Yayıncılık: İstanbul, 2005.
• Türer, Celal, Charles S. Peirce'ün Pragmatik Felsefesi, Üniversite Kitabevi Yayınları: İstanbul, 2003.
• Türer, Celal, "Charles S. Peirce'ün epistemolojisi", Bilimname II, 2003/2, s. 23-52.
• Türer, Celal, "On dokuzuncu Yüzyıl Felsefesi", Felsefe Tarihi, ed. Murtaza Korlaelçi, A. Ü. Uzaktan Eğitim Yayınları: Ankara, 2012, s. 229-306.
• Wahl, Jean, L'expérience métaphysique, Éditions Flammarion: Paris, 1965.