BİLİMSEL BİLGİNİN SOSYOLOJİSİ VE KEŞİF-GEREKÇELENDİRME AYRIMI ÜZERİNE

Yıl 2019, Sayı: 28, 387 - 403, 29.12.2019

Alper Bilgehan Yardımcı

Öz

Bilime ve bilimsel bilgiye yönelik yaygın
görüş, bilimin objektif bir faaliyet olduğudur. Bu görüş bilimsel bilginin elde
edilmesinde, bilim insanlarının nesnel bir tavır sergilediğini ve onların sosyal
faktörlerden etkilenmediğini varsaymaktadır. Yirminci yüzyılın ikinci çeyreğinde,
Viyana Çevresi ve Karl Popper’ın düşünceleri ile bilimde sosyolojik ve
psikolojik unsurların keşif bağlamı içerisinde görülebileceği, bilimsel
kuramların ve araştırmaların gerekçelendirilmesine yönelik girişimlerin ise yalnızca
nesnel, epistemik çalışmalardan oluştuğu ileri sürülmektedir. Keşif bağlamı ve
gerekçelendirme bağlamı adı altında yapılan bu ayrıma ilişkin iddialar, Thomas
Kuhn’un 1962 yılında yayımlanmış olan ‘Bilimsel Devrimlerin Yapısı’ adlı
kitabında vurguladığı argümanlar ile sekteye uğramaktadır. Kuhn, sosyal ve psikolojik
etkenlerin her iki bağlamda da yer aldığını ifade etmekte ve bu sebeple keşif
ve gerekçelendirme ayrımına karşı çıkmaktadır. Bu çerçevede makalede, Kuhn’un
ulaşmış olduğu sonuçlar Güçlü Program’ın öne sürmüş olduğu argümanlar
çerçevesinde desteklenerek ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bilimsel Bilginin Sosyolojisi, Keşif Bağlamı, Gerekçelendirme Bağlamı, Güçlü Program, Bilimsel Bilgi

ON SOCIOLOGY OF SCIENTIFIC KNOWLEDGE AND DISCOVERY-JUSTIFICATION DISTINCTION

Öz

That science is an objective activity is the common view towards science
and scientific knowledge. This view assumes that scientists have an objective
attitude isolated from social factors in the process of obtaining scientific
knowledge. In the second quarter of the twentieth century, the Vienna Circle
and Popper argued that sociological and psychological elements can be seen in
the context of discovery and that attempts to justify scientific theories and
research are merely objective, epistemic studies. The claims regarding this
distinction made under the context of discovery and the context of justification
are interrupted by the arguments emphasized by Kuhn in his "The Structure of
Scientific Revolutions" published in 1962. Kuhn opposes the distinction between
discovery and justification by stating that social and psychological factors are
present in both contexts. In this respect, Kuhn's conclusions are supported by
the arguments put forward by the Strong Programme.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Science, Context of Discovery, Context of Justification, Strong Programme, Scientific Knowledge

Kaynakça

• Barnes, Barry. (1972). Sociological Explanation and Natural Science: A Kuhnian Reappraisal, Archives Europ´eens de Sociologie, 13, 373–393.
• Barnes, Barry. (1996). Bloor, David. and Henry, John. Scientific Knowledge: A Sociological Analysis, University of Chicago Press, Chicago.
• Bilgili, Alper. (2016). Sosyal Etkenlerin Bilimsel Bilginin Oluşumundaki Rolü: Kuhn ve Güçlü Program Örneklerinin Bir Analizi, Felsefe Dünyası, (64), 196-222.
• Bloor, David. (1984). The Sociology of Reasons: Or Why “Epistemic Factors” are Really “Social Factors”, in Scientific Rationality: The Sociological Turn, Springer, Dordrecht, 295-324.
• Bloor, David. (1991). Knowledge and Social Imagery. University of Chicago Press, Chicago and London.
• Chalmers, Alan F.. (2016). Bilim Dedikleri, (Çev. Hüsamettin Arslan), Paradigma Yayıncılık, İstanbul.
• Daşkaya, İbrahim. (2011). Bilimsel Bilginin Özerkliği Sorunu: Bilgi Sosyolojisinde Görecilik-Nesnellik Tartışmaları, Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 1 (1), 25-59.
• De Campos, Lucas Baccarat Silva Negrão. (2015). Neurath on context of discovery vs context of justification, Argumentos-Revista de Filosofia, 7 (13).
• Gillies, Donald. (2018). Yirminci Yüzyılda Bilim Felsefesi: Dört Ana Tema, (Çev. Melis Tuncel), Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Güzel, Cemal. (2014). Bilim Felsefesi, Bilgesu Yayıncılık, Ankara.
• Hoyningen-Huene, Paul. (1987). Context of Discovery and Context of Justification. Studies in History and Philosophy of Science, 18 (4) 501-515.
• Hoyningen-Huene, Paul. (2006.) Context of Discovery versus Context of Justification and Thomas Kuhn, in Revisiting Discovery and Justification, Springer, Dordrecht, 119-131.
• Kuhn, Thomas. (1992). Keşfin Mantığı mı Yoksa Araştırmanın Psikolojisi mi?, Bilginin Gelişimi & Bilginin Gelişimiyle İlgili Teorilerin Eleştirisi, Paradigma Yayınları, İstanbul, 1-29.
• Kuhn, Thomas. (1962). The Structure of Scientific Revolutions, University of Chicago Press, Chicago.
• Kuhn, Thomas. (1970). The Structure of Scientific Revolutions, University of Chicago Press, Chicago.
• Kuhn, Thomas. (2012). The Structure of Scientific Revolutions, University of Chicago Press, Chicago.
• Merton, Robert. (1968). Social Theory and Social Structure, The Free Press, New York.
• Merton, Robert. (1973). The Sociology of Science: Theoretical and Empirical Investigations, University of Chicago Press, Chicago.
• Nickles, Thomas. (1980). Introductory Essay: Scientific Discovery and the Future of Philosophy of Science, in Scientific Discovery, Logic, and Rationality, Springer, Dordrecht, 1-59.
• Popper, Karl. (2005). The Logic of Scientific Discovery, Routledge, London.
• Reichenbach, Hans. (1938). Experience and Prediction. An Analysis of the Foundations and the Structure of Knowledge, The University of Chicago Press, Chicago.
• Schantz, Richard. & Seidel, Markus. (2013). the Problem of Relativism in the Sociology of (Scientific) Knowledge, Walter de Gruyter.
• Schickore, Jutta. (2018). "Scientific Discovery", The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/sum2018/entries/scientific-discovery/>.
• Woolgar, Steve. (1981). Interests and Explanation in the Social Study of Science, Social Studies of Science,11 (3), 365-394.
• YARDIMCI, Alper Bilgehan. (2019). Bilim ve Sözde Bilim: Bilimsel Topluluğun Doğasının Belirlenmesi ve Sözde Bilimin Ayırt Edilmesine Yönelik Sosyal Bir Ölçüt, Kaygı. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 18(2), 567-588.