THE RELATIONSHIP OF ETHICS AND POLITICS IN DAVID HUME: TRANSITION FROM EMOTION-BASED ETHICS TO UTILITY-BASED POLITICS

Yıl 2020, Sayı: 30, 451 - 472, 10.12.2020

Ferhat Akdemir

Öz

In this article, the political philosophy of the famous Scottish philosopher David Hume is examined in the context of its ethical and epistemogical foundations. As it is known, although Hume was an enlightenment philosopher, he took an attitude in opposition to the basic acceptances of enlightenment on many issues. We can easily see the clear traces of this attitude in the details of his views on morality. Unlike the rationalist and universalist moral philosophy of his contemporaries, he is an important representative of an emotion-based and benefit-oriented moral understanding that he tries to explain with psychological and anthropological concepts. In this connection, it can be said that with the concept of emotion that he placed on the basis of morality, he has drawn the general framework and principles of Bentham and Mill's utilitarianism with his emphasis on utility, as he has made important contributions to the emotional understanding of morality that emerged after him and found strong expression in the twentieth century. In addition, he places the benefit, which he uses as a central concept of morality, at the basis of his social doctrine and proposes the restructuring of the whole political and legal structure on the basis of utility and conventions. Here, in this study, we will try to analyze how he moved from an emotional moral to a utilitarian social doctrine.

Anahtar Kelimeler

David Hume, ethics, emotion, sympathy, utility, politics

DAVID HUME'DA AHLAK-SİYASET İLİŞKİSİ: DUYGU TEMELLİ AHLAKTAN FAYDA TEMELLİ SİYASETE GEÇİŞ

Öz

Bu makalede ünlü İskoç filozof David Hume’un siyaset felsefesi etik ve epistemolojik temelleri bağlamında incelenmektedir. Bilindiği üzere Hume bir aydınlanma filozofu olmasına rağmen birçok konuda aydınlanmanın temel kabullerine muhalif bir tavır takınmıştır. Bu tavrın açık izlerini onun ahlaka ilişkin görüşlerinin detaylarında da rahatlıkla görmekteyiz. O çağdaşlarının akılcı ve evrenselci ahlak tasarımlarının aksine, psikolojik ve antropolojik kavramlarla açıklamaya çalıştığı duygu temelli ve fayda odaklı bir ahlak anlayışının önemli bir temsilcisidir. Bu münasebetle ahlakın temeline yerleştirdiği duygu kavramı ile, onun, kendisinden sonra ortaya çıkan ve özellikle de yirminci yüzyılda güçlü bir şekilde ifadesini bulan duygucu ahlak anlayışlarına önemli katkılarda bulunduğu gibi, faydaya yaptığı vurgu ile de Bentham ve Mill’in faydacılığının genel çerçevesini ve ilkelerini çizdiği söylenebilir. Ayrıca o, ahlakın merkezi bir kavramı olarak kullandığı faydayı, toplumsal öğretisinin de temeline yerleştirmekte ve bütün siyasal ve hukuksal yapının fayda ekseninde ve konvansiyonlar zemininde yapılandırılmasını önermektedir. İşte biz de bu çalışmamızda onun duygucu bir ahlaktan faydacı bir toplumsal öğretiye nasıl geçtiğinin bir çözümlemesini yapmayı deneyeceğiz.

Anahtar Kelimeler

David Hume, ahlak, duygu, duygudaşlık,, fayda, siyaset

Kaynakça

• Aydın, Hasan (2019). “Nicolas d’Autrecourt’da Apaçıklık ve Nedensellik Sorunu”, Felsefe Dünyası, 70, 12, [100-126].
• Bakır, Kemal (2016). Francis Hutceson ve Ahlak Duyusu Teorisi, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Cennet Uslu (2010). “David Hume: Beşeri Bir Ürün Olarak Adalet” Muhafazakar Düşünce, Yıl: 6, Sayı: 24, [17-56].
• Cevizci, Ahmet (2020). Aydınlanma Felsefesi, İstanbul: Say Yayınları.
• -------------------- (2008). Etiğe Giriş, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Copleston, Frederic (2010). Hume, Çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınları.
• Denis, Henri (1973) Ekonomik Doktrinler Tarihi I, çev. Atilla Tokatlı, İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Erdoğan, Mustafa, (2013). “Takdim”, Melih Yürüşen, İnsan Doğası Sosyal Düzen ve Değişim içinde, Ankara: Liberte Yayınları.
• Güriz, Adnan (1969) Teorik Açıdan Mülkiyet Sorunu, Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Habib Şener (2014). John Locke ve David Hume’un Din Felsefeleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme, İstanbul: Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Hampsher-Monk, Iain (2004). Modern Siyasal Düşünce Tarihi, çev.ler Necla Arat ve dğl., Yayına hazırlayan Necla Arat, İstanbul: Say Yayınları.
• Hanratty, Gerald (2002). Aydınlanma Filozofları: Locke, Hume ve Berkeley, çev. Tuncay İmamoğlu, Celal Büyük, İstanbul: Anka Yayınları.
• Hume, David (1739). A Treatise of Human Nature, Yayıma hazırlayan L. A. Selby-Bigge, Oxford: Clarendon Press.
• ---------------- (1995). “Dinin Doğal Tarihi”, Din Üstüne (içinde), çev. Mete Tunçay, Ankara: İmge Yayınları.
• ---------------- (1995). “Doğal Din Üstüne Söyleşiler”, Din Üstüne (içinde), çev. Mete Tunçay, Ankara: İmge Yayınları.
• ---------------- (2010). Ahlak, çev. Nil Şimşek, İstanbul: Dergah Yayınları.
• ---------------- (2019). Ahlakın İlkeleri Üzerine Bir Soruşturma, çev. Merve Menekşe Özer, Adnan Akdağ, İstanbul: Say Yayınları.
• ---------------- (1902). Enquiries Concerning The Human Understanding and Concerning The Principles of Morals, Yayıma hazırlayan L.A. Selby-Bigge, Oxford: Clarendon Press.
• ---------------- (1997). İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme, çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınları.
• ---------------- (2009). İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme, çev. Ergün Baylan, Ankara: Bilgesu Yayınları.
• ---------------- (2017). İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma, çev. Ferit Burak Aydar, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• ---------------- (1976). İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma, çev. Oruç Aruoba, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• ---------------- (1986). İnsan Zihni Üzerine Bir Soruşturma, çev. Selmin Evrim, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Lenoir, Frederic (2020). Spinoza Mucizesi, çev. Aslı Sümer, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• MacIntyre, Alasdair (2001). Etik’in Kısa Tarihi, çev. Hakkı Hünler&Solmaz Zelyüt Hünler, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Nutku, Uluğ (2007). “Sunuş”, Ali Taşkın, Hume Araştırmaları içinde, İstanbul: Birey Yayıncılık. O’day, Ken (1994). “Hume’s Distinction Between the Natural and Artificial Virtues”, Hume Studies, V, XIX, N.1,[121-142].
• Ponko, Ted A. (1983). “Artificial Virtue, Self-Interest and Acquired Social Concern”, Hume Studies, V. IX. N.1, [46-58].
• Rawls, John (2000). Lectures on the History of Moral Phislosophy, Harward: Harward University Press.
• Schmidt, Claudia (2003). David Hume, Reason in History, Pennsilvania: The Pennsylvania State University, Pennsilvania, 2003.
• Taşkın, Ali (2007). Hume Araştırmaları, İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Türkkan, Mehmet & Aşkın, Zehragül (2013). “David Hume’un Siyaset Felsefesinin Epistemolojik ve Etik İçerimleri”, Beytülhikme: An International Journal of Philosophy, 3, 2, [25-51].
• Woolhouse, Roger Stuart (2019). Ampirist Filozoflar, çev. Gökhan Murteza, İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Yayla, Atilla (2008). Liberalizm, Ankara: Liberte Yayınları.