"BİLİM" TASARIMLARININ KISA TARİHİ

Yıl 2007, Sayı: 3, 1 - 26, 15.05.2007

Talip Kabadayı

Öz

Felsefi düşünce tarihine şöyle bir bakıldığında, herkesin üzerinde anlaştığı bir “bilim” tasarımı ve tanımının olmadığı açıkça görülür; çünkü bilim tarihinde farklı dönemlerde farklı farklı bilim tasarımları oluşturulmuştur. Bilimden anlaşılanlar hep değişmiş ve buna bağlı olarak da farklı tarzda bilim felsefesi yapma anlayışları egemen olmuştur. Günümüzde bilimin doğasını kavrarken bilim tarihi ışığında bir araştırma yapmanın; bilim tarihinin hesaba katılmasının oldukça aydınlatıcı olduğu ve olacağı düşüncesi oldukça ön plana çıkmıştır. Bilimde kuramdan bağımsız gözlem ve deney dilinin olanaksız olduğunu savunan; bilimde metafizik, psikolojik ve sosyolojik unsurları da göz ardı etmeyen günümüz bilim felsefecileri, bilimin işleyişi konusunda bilim tarihini ve insan faktörünü de hesaba katar ve bu yeni anlayışla mantıktan ziyade bilim tarihine vurgu yapılır. Böylece, aslında evrensel bir bilim olduğu anlayışının temelleri de onulmaz derecede sarsılmıştır.

Anahtar Kelimeler

bilim, bilim tarihi, deney, gözlem, kuram, mantık, metafizik

A Brief History of The Ideas of "Science"

Öz

When having a look at the history of philosophical thought, one can easily apprehend that no philosopher of science is in agreement with each other on the meaning and the idea of "science", because through the history of science there have always been some different kinds of ideas of science. Hence, the understandings of science have been shifted and on the basis of this change different kinds of doing philosophy of science have been preavaling element in both philosophy and science. And it is worth putting forward the concept that in our time while grasping the nature of science, a survey in the light of history of science; in other words, taking into consideration the history of science, has been and will be very illuminating one. Today, there are some leading philosophers of science who held the idea that there can be no theory-free observational and experimental language and that there are some aspects of metaphysical, psychological and sociological things in science. These thinkers highly regard the man's factors and history ofscience in terms of the process ofscience. Thus, with this new understanding of science, there is a sharply return from logic to history of science and this implies that the conception of the universal science is in fact groundless.

Anahtar Kelimeler

science, history of science, experiment, observation, theory, logic, metaphysics

Kaynakça

• ARISTOTLE, Basic Works of Aristotle, (Edited and with an Introduction by Richard Mc Keon) New York, Random House, 1941
• BACON, Francis. Novum Organum in Classics of Western Philosophy, (ed. Cahn, M. Steven), Cambridge: Hackett Publishing Company, Inc. 1990
• BAYAR, Işıl. Viyana Çevresi’nin Bilimsellik Ölçütü Üzerine Bir İnceleme, Ankara: Hacettepe Üniversitesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 1999
• CARNAP, Rudolf. The Unity of Science, Bristol: Thoemmes Press, 1934
• CARNAP, Rudolf. Philosophy and Logical Syntax, Bristol: Thoemmes Press, 1935
• CARNAP, Rudolf. Logical Syntax of Language, Londra: Routledge, 1937
• CARNAP, Rudolf. The Logical Structure of the World, Pseudoproblems in Philosophy, London: Routledge&Kegan Paul, 1967
• CROMBIE, A.C. Augustine to Galileo, The History of Science, Cambridge: Harvard University Pres, 1953
• DESCARTES, René, Meditations on the First Philosophy, with selections from the Objections and Replies, (translated by John Cottingham), Cambridge: Cambridge University Press, 1986
• DESCARTES, René, Meditations in The Rationalists, Descartes, Spinoza, Leibniz, New York: Anchor Boks Doubleday, 1974
• DILTHEY, Wilhelm, Introduction to the Human Sciences, (trans. with an introductory essay by Ramon J. Betanzos), Detroit: Wayne State University Press, 1988
• DUHEM, Pierre. The Aim and Structure of Physical Theory, Princeton: Princeton University Pres, 1954
• DUHEM, Pierre. Essays in the History and Philosophy of Science, (çev. Roger Ariew and Peter Barker), Indianapolis&Cambridge: Hackett Publishing Com, INC, 1996
• DİNÇER, Kurtuluş. Bilimsel Açıklamada Hempel Modeli, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 1993 DİNÇER, Kurtuluş. Felsefe, Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fak. Yay., 1998
• FEYERABEND, Paul. Özgür Bir Toplumda Bilim, (Çev. Cevdet Cerit), İstanbul: Pınar Yayınları, 1991
• FEYERABEND, Paul. Against Method, Londra: New Left Books, 1975
• GÜZEL, Cemal. Karl R. Popper, Paul Feyerabend ve Imre Lakatos’un Bilim Kavramı ve Rasyonaliteler Sorunu, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), 1994
• GÜZEL, Cemal (Ed.). Sağduyu Filozofu: Popper, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1996
• GÜZEL, Cemal (Ed.). Bir Bilgi Anarşisti: Paul Feyerabend, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1996
• GÜZEL, Cemal (Ed.). Çoğulculuğun Kuramcısı: Lakatos, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999
• G.W.F. Hegel, The Great Philosophers, Hegel Selections, edit by M.J. Inwod, Oxford: Mac Millan Publishers, 1989
• HUME, David. An Inquiry Concerning Human Understanding, La Salle: Open Court, 1992
• HUME, David. İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma, (Çev. Oruç Aruoba), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 1976
• IRZIK, Gürol. “Yanlışlamacı Bilim Felsefesi: Genel Bir Değerlendirme”, Felsefe Tartışmaları, 28. Kitap, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2001
• KABADAYI, Talip. “Nietzsche ve Eğitim”, H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı-20, 2001, ss.180-185.
• KABADAYI, Talip. “Önerme Bilgisinin Analizi”, Felsefe Tartışmaları-Vehbi Hacıkadiroğlu Armağanı, Haz: Doğan Özlem-Hayrettin Ökçesiz-Şükrü Argın, İstanbul: Everest Yay., 2002.
• KABADAYI, Talip. “The Perfect State in Plato and Al-Farabi”, AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı-2, Cilt VI, 2004, ss.237-248.
• KABADAYI, Talip. Yanlışlanabilirlik Ölçütüne Yönelik Eleştiriler Üzerine Bir Çalışma, Ankara: Hacettepe Üniversitesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), 2004.
• KABADAYI, Talip. The Place of “The Fifth Meditation” in the Philosophy of Descartes”, Kaygı, Sayı-5, Güz 2005, ss.11-20.
• KABADAYI, Talip. “Aristotle And Avicenna (Ibn Sına) In Terms Of The Theory Of Intellects”, U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı-10, 2006/1, ss. 15-27. KABADAYI, Talip. “Kuramdan Bağımsız Gözlem ve Deney Dili Olanaklı mıdır?”, FLSF, Sayı-2, 2006 Güz, SDÜ Felsefe Bölümü Dergisi, ss.29-43
• KANT, Immanuel, Critique of Pure Reason, (trans. N.K.Smith) New York: St Martin’s Press, 1965
• KANT, Immanuel, Prolegomena to any Future Metaphysics in Classics of Western Philosophy (ed. Steven M. Cahn), Indianapolis: Hackett Publishing Company, INC, 1977
• KRAFT, Victor. The Vienna Circle, Connecticut: Greenwood Press, 1953
• KOYRÉ, Alexandre, Metaphysics and Measurement, Gordon and Breach: Science Publishers, 1992
• KOYRÉ, Alexandre, Yeniçağ Biliminin Doğuşu, (Çev. Kurtuluş Dinçer), Ankara: Gündoğan Yayınları, 1994
• KUHN, Thomas S. The Structure Of Scientific Revolutions, Chicago: The University of Chicago Press, 1970
• KUHN, Thomas S. The Essential Tension, Chicago: The University of Chicago Press, 1977
• KUHN, Thomas S. “Logic of Discovery or Psychology of Research?” Criticism and the Growth of Knowledge, (Ed. Imre Lakatos ve Alan Musgrave), London: Cambridge University Pres, 1979
• KUHN, Thomas S. Bilimsel Devrimlerin Yapısı, (Çev. Nilüfer Kuyaş), İstanbul: Alan Yayıncılık, 1991
• LAKATOS, Imre. “Popper on Demarcation and Induction”, Philosophy of Karl Popper, Book I, (Ed. Paul Arthur Schilpp), Illinois: Open Court, 1974
• LAKATOS, Imre. “Methodology of Scientific Research Programmes” Criticism and the Growth of Knowledge, (Ed. Imre Lakatos and Alan Musgrave), Londra: Cambridge University Press, 1970
• LOCKE, John, An Essay Concerning Human Understanding, (edited with a foreword by Peter H. Nidditch) Oxford : Clarendon Press;Oxford University Press, 1979
• MEYERSON, Émile. Identity & Reality, (trans. By Kate Loewenberg, New York: The Macmillan Company, 1930 MILL, J.S., A System of Logic, London, J.W. Parker, 1862.
• NIETZSCHE, F. Will To Power, (trans. W. Kaufmann & R.J.
• Hollingdale), New York: Random House, 1967
• PLATO, The Collected Dialogues of Plato, (ed. by Edith Hamilton and Huntington Cairns; with introduction and prefatory notes), Princeton, NJ: Princeton University Press, c1989.
• POPPER, Karl. Conjectures and Refutations, New York: Harper& Row, 1963 POPPER, Karl. Objective Knowledge, Great Britain: Oxford University Pres, 1972
• POPPER, Karl. Unended Quest, Illinois: Open Court Publishing Co., 1976
• POPPER, Karl. The Logic of Scientific Discovery, New York: Routledge Press, 1992
• QUINE, W.V.O. The Web of Belief, New York: Random House, Inc., 1970
• QUINE, W.V.O. “Two Dogmas of Empricism”, The Theory of Knowledge, (Edit. Louis P. Pojman), Belmont: Wadsworth Publishing Company, 1993a
• QUINE, W.V.O. “Epistemology Naturalized”, The Theory of Knowledge, (Edit. Louis P. Pojman), Belmont: Wadsworth Publishing Company, 1993b
• SARP ERK ULAŞ FELSEFE SÖZLÜĞÜ (Hazırlayanlar: A.Bâki Güçlü; Erkan Uzun; Serkan Uzun; Ü. Hüsrev Yolsal), Bilim ve Sanat Yayınları, 2002, Ankara, XVI+1728 sayfa.
• TEPE, Harun. Platon’dan Habermas’a Felsefede Doğruluk ya da Hakikat, Ankara: Ark Yayınevi, 1995
• TEPE, Harun. “Viyana Çevresi Filozoflarında Doğrulama ve/veya Onaylama”, H.Ü. Edeb. Fak. Dergisi, Cilt 16, Sayı: 2, Ankara, 1999
• URAL, Şafak. Pozitivist Felsefe, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1986