FELSEFENİN DELİLİĞİNE YAKIN DURMAK: DELEUZE, NİETZSCHE VE KHAOSMOS

Yıl 2021, Sayı: 32, 271 - 290, 09.12.2021

Barışcan Demir

https://doi.org/10.53844/flsf.926518

Öz

Deliliği, aklı yücelten bir karşıt ya da bir yaşam tarzı olarak değil, farklı semantik olanakları tümüyle tıkayan topolojik bir sınır olarak ele aldığımızda, yalnızca insanların değil, felsefenin de deliliğinden bahsedebilir oluruz. Mutlak kosmos’un yarattığı dehşetten kaçınmak amacıyla mutlak khaos’a yönelen her düşünce, söz konusu semantik olanakları var eden sınırın ötesine ilerlemeyi, dolayısıyla da felsefenin nihilizme boyun eğişini talep etmektedir. Bu bipolar eğilimlerin düşünceyi sürüklediği nihilizmin karşısında felsefenin ayakta kalabilmesinin yegâne yolu, khaos ve kosmos’un simbiyotik ilişkisine odaklanmak, diğer bir deyişle düşünceyi bir khaosmos labirenti olarak kurmaktan geçmektedir. Bu çalışmada, ilkin Nietzsche’nin başlangıçta nasıl böylesi bir khaosmos labirentini inşa etme eğilimde olduğunu, ardından da giderek kosmos’a sırt çevirip düşüncesini mutlak khaos’ta yoğunlaştırdığını göstereceğim. Bu durumu felsefenin deliliğinin bir örneği olarak ele aldıktan sonraysa, Deleuze’ün Nietzsche yorumuna Apollon’u da dâhil ederek, khaosmos’un diliyle konuşan bir düşüncenin nasıl göstergebilimsel olanaklar yaratabileceğini ortaya koyacağım.

Anahtar Kelimeler

Nietzsche, Deleuze, Dionysos, Apollon, khaosmos, değer, anlam, delilik

SHADOWS IN THE NIETZSCHEAN-BECOMING LABYRINTH: DIONYSUS WITHOUT APOLLO, MADNESS, CHAOSMOS AND DELEUZE

Öz

When we consider madness not as an opposite that praises reason or as a lifestyle, but as a topological limit that completely blocks different semantic potentials, we can talk not only of the madness of human being but also the madness of philosophy. Every thought, which tends towards absolute khaos in order to avoid the terror of absolute kosmos desires to move beyond the limit that creates the aforementioned semantic potentials, and thus, desires the submission of philosophy to nihilism. The only way philosophy can survive the nihilism that these bipolar dispositions drive thought into is to focus on the symbiotic relationship between khaos and kosmos; in other words, to establish thought as a chaosmos labyrint. In this article, I will first show how Nietzsche initially tended to construct such a labyrinth of chaosmos, but then gradually turned his back on kosmos and concentrated his thought on absolute khaos. After taking this position as an example of the madness of philosophy, I will, by incorporating Apollo in Deleuze’s interpretation of Nietzsche, illustrate how a thought speaking in the language of chaosmos can create semiotic potentials.

Anahtar Kelimeler

Nietzsche, Deleuze, Dionysus, Apollo, chaosmos, value, sense, madness

Kaynakça

• Apollodorus. The Library II. Çeviren. James G. Frazer. Cambridge: Harvard University Press, 1921.
• Artaud, Antonin. Van Gogh. Çeviren. Ahmet Soysal. İstanbul: Nisan Yayınları, 1991.
• Deleuze, Gilles. The Logic of Sense. Çeviren. Mark Lester and Charles Stivale. London: Continuum, 2004.
• Deleuze, Gilles. Nietzsche. Çeviren. İlke Karadağ. İstanbul: Otonom Yayınları, 2005.
• Deleuze, Gilles. Nietzsche and Philosophy. Çeviren. Hugh Tomlingson. London: Continuum, 2006.
• Deleuze, Gilles. Ampirizm ve Öznellik. Çeviren. Ece Erbay. İstanbul: Norgunk Yayınları, 2008.
• Deleuze, Gilles. “Gilles Deleuze Felsefeden Bahsediyor.” İçinde Issız Ada ve Diğer Metinler - Metinler ve Söyleşiler 1953-1974. Çeviren. Ferhat Taylan. İstanbul: Bağlam Yayınları, 2009a, 224-227.
• Deleuze, Giles. “Güç İstenci ve Ebedi Dönüşe Dair Sonuçlar.” İçinde Issız Ada ve Diğer Metinler - Metinler ve Söyleşiler 1953-1974 içinde. İstanbul: Bağlam Yayınları, 2009b, 185-200.
• Deleuze, Gilles. Nietzsche ve Felsefe. Çeviren. Ferhat Taylan. İstanbul: Norgunk Yayınları, 2010.
• Deleuze, Gilles ve Foucault, Michel. “Nietzsche’nin Tüm Yapıtlarına Giriş.” Çeviren. Işık Ergüden. Cogito 25 (2001): 236-238.
• Demir, Barışcan. “Hegel’in Kapatan-Oluş’unda Yeri Olmayan Novum.” Arkhe-Logos 10, no 2 (2020), 165-187.
• Esgün, T. Güneş ve Salman, Gülben. “Sunuş: Nietzsche ile Çağı Aşmak: Yeni Bir Yaşama Doğru.” İçinde Tanıdık ve Yeni - Nietzsche’de Aşırılık, Yaşam, Kendilik. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2021, 7-14.
• Foucault, Michel. “Ariadne Kendini Astı.” İçinde Felsefe Sahnesi - Seçme Yazılar 5. Çeviren Işık Ergüden, 179-183. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2004.
• Jaspers, Karl. Nietzsche Nasıl Felsefe Yapıyordu?. Çeviren. Murat Batmankaya. İstanbul: Alfa Yayınları, 2013.
• Kalaycı, Nazile. “Netzsche’nin Dionysosları: ‘Dionysosçu olan nedir?’ Sorusunun Yanıtlanamayışı Üzerine.” İçinde Tanıdık ve Yeni - Nietzsche’de Aşırılık, Yaşam, Kendilik. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2021, 31-52.
• Karakaş, Tahir. “Deleuze’ün Nietzsche’si Üzerine.” Cogito 82 (2016), 250-266.
• Kartal, Onur. “Ontological and Ethico-Political Readings of Nietzsche: Deleuze versus Heidegger.” FLSF 25 (2018), 163-180, Erişim Tarihi: Mart 30, 2021, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/804450.
• Kavas, Levent. “Nietzsche 1888: Bir Yarı Delinin Defterleri” [Video]. 2017, 9 Nisan, YouTube. Erişim Tarihi: Mart 30, 2021, https://www.youtube.com/watch?v=0jBzRPXb6UE.
• Klossowski, Pierre. Nietzsche ve Kısırdöngü. Çeviren. Mukadder Yakupoğlu. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 1999.
• Koyuncu, Emre. “Derrida-Foucault Tartışmasını Yeniden Okumak: Foucault’da Dönemleştirme ve Tarihsellik Sorunu.” FLSF 23, no 2 (2017): 17-35, Erişim Tarihi: Mart 30, 2021, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/804317.
• Liddell, H. George ve Scott. Robert. A Greek-English Lexicon. Oxford: Oxford University Press, 1996.
• Nietzsche, Friedrich. On The Genealogy of Morals. Çeviren. Walter Kaufmann and Reginald J. Hollingdale. New York: Vintage Books, 1989.
• Nietzsche, Friedrich. Human All Too Human. Çeviren. Marion Faber and Stephen Lehmann. Lincoln: University of Nebraska Press, 1996.
• Nietzsche, Friedrich. Deccal. Çeviren. Oruç Aruoba. İstanbul: İthaki Yayınları, 2003a.
• Nietzsche, Friedrich. Dionysos Dityrambosları. Çeviren. Oruç Aruoba. İstanbul: İthaki Yayınları, 2003b.
• Nietzsche, Friedrich. Ecce Homo. Çeviren. Can Alkor. İstanbul: İthaki Yayınları, 2003c.
• Nietzsche, Friedrich. Putların Batışı Ya Da Çekiçle Nasıl Felsefe Yapılır. Çeviren. Mustafa Tüzel. İstanbul: İthaki Yayınları, 2005a.
• Nietzsche, Friedrich. Tragedyanın Doğuşu. Çeviren. Mustafa Tüzel. İstanbul: İthaki Yayınları, 2005b.
• Nietzsche, Friedrich. Böyle Söyledi Zerdüşt. Çeviren. Mustafa Tüzel. İstanbul: İthaki Yayınları, 2008.
• Nietzsche, Friedrich. İyinin ve Kötünün Ötesinde. Çeviren. Mustafa Tüzel. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2016.
• Ovid. Metamorphoses - Book I-VIII. Çeviren. Frank J. Miller. Cambridge: Harvard University Press, 1971.
• Plutarch. Lives - Volume I. Çeviren. Bernadotte Perrin. Cambridge: Harvard University Press, 1959.