FELSEFE-EDEBİYAT SINIRINI İHLAL ETMEK: DERRIDA’NIN METAFOR FİKRİ

Yıl 2021, Sayı: 32, 307 - 320, 09.12.2021

Peyami Safa Gülay

https://doi.org/10.53844/flsf.990690

Öz

Derrida’ya göre felsefe, geleneksel olarak, kendisini edebiyatla bir karşıtlık ilişkisi içerisinde konumlandırmıştır. Bu karşıtlığa göre edebiyat, felsefeye nispetle ikincil bir konumda değerlendirilir. Edebi bir hareket olarak metafor da, bu ikincil konumdan nasibini alır. Böylelikle dışsal bir hareket olarak anlaşılır ve en iyi ihtimalle yardımcı statüsünde kalır. Derrida felsefe ile edebiyat arasındaki bu sınırı doğal değil, kurgusal bir sınır olarak değerlendirme eğilimindedir. Felsefe bu sınırı, bünyesindeki edebi hareketi kendisinden dışlayarak ayrıcalıklı bir konuma yerleşebilmek için çekmektedir. Derrida, metaforun söz konusu sınırı ihlal eden hareketine odaklanarak, felsefenin ayrıcalıklı bir konuma yerleşme girişimindeki aksamayı göstermeye çalışır. Bu aksama felsefi söylemin ancak edebi olanla, metaforik hareketle birlikte açığa çıkabileceğini görünür kılacaktır. Böylelikle Derrida’ya göre metafor, felsefe-edebiyat sınırını ihlal ederek her iki disiplini birbiriyle ilişkiye sokan kurucu bir hareket olarak anlaşılır.

Anahtar Kelimeler

Felsefe, Edebiyat, Sınır, İhlal, Metafor.

TRANSGRESSING THE PHILOSOPHY-LITERATURE BORDER: DERRIDA'S IDEA OF METAPHOR

Öz

Derrida claimed that philosophy has traditionally positioned itself in an oppositional relationship to literature. According to this opposition, literature is evaluated in a secondary position compared to philosophy. Metaphor, as a literary movement, also retrieves its share from this secondary position. Therefore, it is understood as an external act and remains in the subsidiary status. Derrida tends to demonstrate this spesific boundary between philosophy and literature as fictional, rather than natural. Philosophy sets this limit in order to occupy a privileged position by excluding the literary movement within it. However, Derrida aims to illustrate the disruption in philosophy's attempt to occupy a privileged position, by focusing on the aspect of metaphor that causes transgression of the aforementioned boundary. Thus, according to Derrida, metaphor is understood as a founding movement that transgresses the philosophy-literature boundary and successfully binds both disciplines.

Anahtar Kelimeler

Philosophy, Literature, Boundary, Transgression, Metaphor.

Kaynakça

• Aristoteles, Poetika, (çev. Ari Çokona-Ömer Aygün), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: 2019.
• Aristoteles, Retorik, (çev. Mehmet H. Doğan), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: 2020.
• Ayık, Hasan. “Düşünceden Dile Felsefe ve Metafor”, MİLEL VE NİHAL İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, Ocak–Nisan 2009.
• Cebeci, Oğuz. Metafor ve Şiir Dilinin Yapısal Özellikleri, İthaki: 2019.
• Colebrook, Claire. “Chapter Nine: Literature”, (Understanding Derrida için¬de), Understanding Derrida, ed. Jack Raynol¬ds-Jonathan Roffe, Continuum, London: 2004.
• Derrida, Jacques. Gramatoloji, (çev. İsmet Birkan), Bilgesu Yayıncılık: 2014.
• Derrida, Jacques. Margins of Philosophy, (çev. Alan Bass), The Harvester Press, Sussex, 1982.
• Derrida, Jacques. Positions, The University of Chicago Press, Chicago: 1981.
• Derrida, Jacques. Yazı ve Fark, (çev. P. Burcu Yalım), Metis Yayınları, İstanbul: 2020.
• Kot Tan, Zeynep. Heidegger Sarkacı, Ketebe Yayınları: 2020.
• Küçükalp, Kasım. Batı Metafiziğinin Dekonstrüksiyonu: Heidegger ve Derrida, Sentez Yayıncılık, Bursa: 2008.
• Lakoff, George-Johson-Mark. Metaforlar, (çev. Gökhan Yavuz Demir), İthaki: 2015.
• Morris, Michael. “Metaphor and Philosophy: an Encounter with Derrida”, Philosophy, Vol. 75, No. 292, 2000.
• Özbek, Yılmaz, Okumak Anlamak Yorumlamak, Gündoğan Yayınları: 1996.
• Pepper, Stephen. “Introduction: Metaphor in Philosophy”, The Journal of Mind and Behavior, Vol. 3, No. 3, 1982.