DEMOKRİTOS’TA TANRI İNANCI

Yıl 2022, Sayı: 34, 361 - 379, 10.12.2022

Ahmet Kayalı

https://doi.org/10.53844/flsf.1134621

Öz

Antik Yunan felsefesinin en önemli filozoflarından biri olan Demokritos, Leukippos ile birlikte modern bilimin temelinde bulunan ve çağımızı derinden etkileyen atomculuk öğretisinin ilk kurucularındandır. Onun felsefesinin çıkış noktası Milet ve Elea felsefeleridir. Onlar gibi doğa sorunu üzerinde durmuş ve 'arkhe'yi atom öğretisiyle temellendirmiştir. Her şeyin atomlardan oluştuğunu belirten filozof materyalizmin önemli temsilcilerinden biridir. Ona göre, evren mekanik bir determinizm ile atomlardan oluşmuştur. Dolayısıyla evrenin oluşması için bir ilk nedene veya Tanrı’ya gerek yoktur. Evrende meydana gelen her şey neden sonuç ilişkisi içerisinde zorunlulukla gerçekleşir. Bazı yorumcular, bu nedenle, Demokritos'un materyalist bir felsefe geliştirerek Tanrı inancına yer bırakmayacak bir biçimde ateizme kaydığını belirtmektedirler. Bize göre, Demokritos'un materyalizmi Tanrı düşüncesini dışarıda bırakmamaktadır. Filozof, Tanrı düşüncesine sahip olmakla birlikte geleneksel dini inanışlara eleştirel bir bakış açısıyla yaklaşmıştır. Bu inançların bazılarını reddetmiş, bazılarını da kabul etmiştir. İşte bu yazıda, Demokritos'un Tanrı inancına sahip olduğunu ve onun Tanrı inancının felsefi sistemiyle tutarlı olduğunu göstermeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Evren, Atom, Determinizm, Materyalizm, Tanrı

Teşekkür

Sürekli olarak yardım ve desteğini esirgemeyen sayın hocam Doç. Dr. Ferhat AKDEMİR'e teşekkür ederim.

BELIEF IN GOD IN DEMOCRITUS

Öz

Democritus, one of the most important philosophers of ancient Greek philosophy, is one of the first founders of the atomism doctrine, which is on the basis of modern science and deeply affects our age, together with Leucippus. The starting point of his philosophy is the philosophies of Miletus and Elea. Like them, he focused on the problem of nature and based 'arkhe' on the teaching of atomism. The philosopher, who states that everything consists of atoms, is one of the important representatives of materialism. According to him, the universe is composed of atoms with a mechanical determinism. Therefore, there is no need for a first cause or God for the creation of the universe. Everything that happens in the universe takes place by necessity in a cause-effect relationship. For this reason, some commentators state that Democritus developed a materialist philosophy and shifted to atheism, leaving no room for belief in God. In our opinion, Democritus' materialism does not exclude the idea of God. Although the philosopher had the idea of God, he approached traditional religious beliefs with a critical point of view. He rejected some of these beliefs and accepted others. In this article, we will try to show that Democritus has belief in God and that his belief in God is consistent with his philosophical system.

Anahtar Kelimeler

Universe, Atom, Determinism, Materialism, God

Kaynakça

• Adam, James. Antik Yunan'ın Din Öğretmenleri, çeviren. Özgüç Orhan, İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2019.
• Annas, Julia. Antik Felsefe, çeviren. Tarık Tansu Yiğit, Ankara: Dost Kitabevi, 2015.
• Aristoteles. Metafizik, çeviren. Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1996.
• Aristoteles. Gökyüzü Üzerine, çeviren. Saffet Babür, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 1997.
• Aristoteles. Fizik, çeviren. Saffet Babür, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2011.
• Arslan, Ahmet. İlkçağ Felsefe Tarihi 1: Sokrates Öncesi Yunan Felsefesi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008.
• Aster, Ernst von. İlkçağ Ve Ortaçağ Felsefe Tarihi. Çeviren: Vural Okur, İstanbul: İm Yayın Tasarım, 2005.
• Aydın, Hasan. Eski Yunan'dan İslam'ın Klasik Çağına Neden Kavramı Ve Nedensellik Sorunu. İstanbul: 7 Renk Basım Yayın, 2009.
• Bailey, Cyril. The Greek Atomists and Epicurus. New York: Russell & Russell, 1964.
• Bilgin, Nahit. Felsefeden Ekonomiye Antik Yunan Dünyası. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2004.
• Birand, Kâmıran. İlk Çağ Felsefesi Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1958.
• Bonnard, Andre. Antik Yunan Uygarlığı Cilt 2: Antigone'den Sokrates'e, çeviren. Kerem Kurtgözü, İstanbul: Evrensel Basım Yayın, 2004.
• Burkert, Walter. Greek Religion: Archaic and Classical. Malden: Blackwell, 1987.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Ansiklopedisi Cilt 1. İstanbul: Etik Yayınları, 2003.
• Cevizci, Ahmet. İlkçağ Felsefesi. İstanbul: Say Yayınları 2016.
• Cicero, Marcus Tullius. Tanrıların Doğası, çeviren. Çiğdem Menzilcioğlu, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2012.
• Collingwood, R. G. Doğa Tasarımı, çeviren. Kurtuluş Dinçer, Ankara: İmge Kitabevi, 1999.
• Copleston, Frederick. Felsefe Tarihi, Cilt 1, Bölüm 1a: Ön-Sokratikler Ve Sokrates, çeviren. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi, 2009.
• Cornford, Francis M. Greek Religious Thought from Homer to the Age of Alexander. New York: E.P. Dutton, 1923.
• Cornford, Francis M. Sokrates Öncesi Ve Sonrası, çeviren. Celal Şengör-Senem Onan, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• Denkel, Arda. İlkçağ'da Doğa Felsefeleri. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2020.
• Erdem, Hüsameddin. İlkçağ Felsefesi Tarihi. Konya: Hü-er Yayınları, 2010.
• Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2019.
• Guthrie, W. K. C. İlkçağ Felsefesi Tarihi, çeviren. Ahmet Cevizci, Ankara: Gündoğan Yayınları, 1999.
• Hack, Roy Kenneth. God in Greek Philosophy to the Time of Socrates. New Jersey: Princeton University Press, 1969.
• Hadot, Pierre. İlkçağ Felsefesi Nedir?, çeviren. Muna Cedden, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 2017.
• İnal, Ali Alkan, ed. Leukippos - Demokritos: Atomcu Felsefe Fragmanları, çeviren. C. Cengiz Çevik. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2020.
• İnan, Yusuf Ziya. Antikçağ Düşüncesinde Tanrı ve Varlık Sorunu. İstanbul: Okat Yayıncılık, 1984.
• Jaeger, Werner. İlk Yunan Filozoflarında Tanrı Düşüncesi, çeviren. Güneş Ayas, İstanbul: İthaki Yayınları, 2011.
• Jones, W. T. Klasik Düşünce: Batı Felsefesi Tarihi Birinci Cilt, çeviren. Hakkı Hünler, İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2006.
• Kenny, Anthony. Batı Felsefesinin Yeni Tarihi 1. Cilt: Antik Felsefe, çeviren. Serdar Uslu, İstanbul: Küre Yayınları, 2011.
• Kranz, Walther. Antik Felsefe: Metinler Ve Açıklamalar, çeviren. Suad Y. Baydur, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 2014.
• Laertius, Diogenes. Ünlü Filozofların Yaşamları Ve Öğretileri, çeviren. Canan Şentuna, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2017.
• Lange, Friedrich A. Materyalizmin Tarihi Ve Günümüzdeki Anlamının Eleştirisi 1. Cilt, çeviren. Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1998.
• Marx, Karl. Demokritos Ve Epikuros'un Doğa Felsefeleri, çeviren. Hüseyin Demirhan, Ankara: Sol Yayınları, 2000.
• McGibbon, Donal. “The Religious Thought of Democritus,” Hermes 93/4, (1965): 385–97.
• Nietzsche, Friedrich Wilhelm. Platon Öncesi Filozoflar, çeviren. Nur Nirven, İstanbul: Pinhan Yayınları, 2018.
• Odabaş, Uğur Köksal. Platon: Hayatı ve Felsefesi. Ankara: Araştırma Yayınları, 2018.
• Özden, H. Ömer-Osman Elmalı. İlkçağ Felsefesi Tarihi: Metinlerle. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2018.
• Platon. Kratylos, çeviren. Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2015.
• Platon. Phaidros Ya Da Güzellik Üzerine, çeviren. Birdal Akar, Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 2016.
• Platon. Sokrates'in Savunması, çeviren. Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2016.
• Sena, Cemil. Filozoflar Ansiklopedisi: 1. Cilt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1974.
• Skirbekk G.-N. Gilje. Antik Yunan'dan Modern Döneme Felsefe Tarihi, çeviren. Emrah Akbaş-Şule Mutlu, İstanbul: Kesit Yayınları, 2017.
• Störig, Hans J. İlkçağ Felsefesi: Hint, Çin, Yunan, çeviren. Ömer Cemal Güngören, İstanbul: Yol Yayınları, 2000.
• Thomson, George. Eski Yunan Toplumu Üstüne İncelemeler: İlk Filozoflar, çeviren. Mehmet H. Doğan, İstanbul: Payel Yayınevi, 1997.
• Timuçin, Afşar. Düşünce Tarihi: Birinci Cilt. İstanbul: Bulut Yayınları, 2010.
• Vassallo, Christian. “Atomism and the Worship of Gods,” Philosophie Antique 18, (2018): 105–25.
• Vlastos, Gregory. “Ethics and Physics in Democritus,” Duke University Press 54/6, (1945): 578–92.
• Zeller, Eduard. Grek Felsefesi Tarihi, çeviren. Ahmet Aydoğan, İstanbul: Say Yayınları, 2008.
• Weber, Alfred. Felsefe Tarihi, çeviren. H. Vehbi Eralp, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1998.